93
Birinchi qism Ulug’ yurt, yani Mwg’uliston va Shimoliy Xitoy tarixi,
Wgadayxon (1227-1241 yy.), Chingizxonning uchinchi wg’li davridan to Ariq
Bug’o avlodi Wrdoy qoon zamonigacha yuz bergan voqealarni wz ichiga oladi.
İ
kkinchi qismda Jwji ulusi, yani Oltin Wrda tarixi, Jwjixondan davridan to
Shoh’ruh’ning zamondoshi bwlmish Muh’ammadxon zamonigacha, XIII-XV
asrning birinchi choragi tarixi ba
ё
n etilgan.
Uchinchi qismda Elxoniylar, yani Eron h’amda Ozarbayjonning XIII-XIV
asrlardagi tarixidan baxs yuritiladi.
Twrtinchi qismda Chig’atoy ulusining, Koshg’ar, Ettisur, Movarounnah’r,
Shimoliy Afg’oniston h’ududidagi XIII-XIV asrlardagi tarixi talqin etilgan. Shuni
h’am aytish kerakki, muallif mazkur ulusda h’ukmronlik qilgan h’ar bir h’ukmdor
xon ustida qisqa va aloh’ida-aloh’ida twxtalib, ularning davrida sodir bwlgan
voqealardan eng muh’imlarini yua
ё
n etgan.
“Tarixi arba ulus” asarining ayrim qismlari, xususan uning twrtinchi qismi,
kwp jih’atdan Sharafuddin Ali Yazdiyning “Muqaddimayi Zafarnoma”siga wxshab
ketadi. Lekin Ulug’bek asari birmuncha mukammaldir. Bundan tashqari, unda twrt
ulus wrtasidagi si
ё
siy munosabatlar, “wzbek” etnonimining kelib chiqish vaqti
xususida h’am qimmatli malumotlarni uchratamiz.
Ushbu kitobning faqat qisqartirilgan tah’ririning twrt mwtabar qwl
ё
zmasi
yuizgacha etib kelgan. Ularning ikkitasi Angliyada, bittasi Hindistonda va
twrtinchi nusxasi AQShda saqlanmoqda.
Mirzo Ulug’bek tarixiy asarining inglizcha tarjimasi 1838 yili Mayls
tomonidan Angliyada chop etilgan. Wzbekcha tarjimasi B.Ah’medov, M.Hasaniy
va N.Norqulovlar bajarilib, 1994 yili Toshkentda chop etildi.
“Tarixi arba ulus” Markaziy Osi
ё
, Wzbekiston va Qozog’istonning XIII-
XIV asrlardagi tarixini, ayniqsa Chig’atoy ulusi tarixini wrganishda muh’im
manbalardan biri vazifasini wtashi mumkin.
Dostları ilə paylaş: