Microsoft Word ìàíáà ëàò ëåê. doc
Yüklə 1,14 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 7.3.18.”Tarixi Yaminiy”
”Tarixi Yaminiy” 17 (“Yamin ud-davla tarixi”) asarining ijodkori Utbiydir. Uning h’aqiqiy ismi Abu Nasr Muh’ammad ibn Abdujabbor Utbiy (taxm.961-1077 ё ki 1036 yy.) bwlib, asli Eronning Ray shah’ridan. Olimning xonadoni badavlat va nufuzli zodagonlardan bwlib, uning tog’alari Somoniylarning vaziri sifatida xizmat qilishgan. 17 Ямин ( араб ) - ўнг қўл , Султон Маҳмудга Бағдод халифаси ал - Қодир (991-1031 йй .) томонидан берилган лақаб , фахрий ном . 59 Abu Nasr Muh’ammad Utbiy h’am yuqori davlat lavozimlarida turgan, Somoniylarning Xurosondagi noibi Abu Ali ibn Simjur (989-998 yy.), swngra Zi ё riylardan 18 Shams ul-Maoliy Qobus ibn Vushmagir (998-1030 yy.)ning shaxsiy kotibi, keyinchalik G’aznaviylardan 19 Sabuktakin (977-997 yy.), Sulton Mah’mud (998-1030 yy.) h’amda Sulton Masud (1031-1041 yy.) saroyida xizmat qilgan. Masalan, Utbiy Sulton Mah’mudning elchisi sifatida (999 y.) Garchistonga 20 borgan, keyin Ganj rustakda 21 soh’ib barid bwlib ishlagan va 1023 yili Sulton Mah’mudning amri bilan xizmatdan chetlatilgan. Manbalarda, xususan as-Saolibiy tazkirasida aytilishicha, al-Utbiy bir nechta yirik asar ё zgan. Lekin ulardan faqat bittasi ”Tarixi Yaminiy” nomli tarixiy asari saqlanib qolgan, xalos. Uning yana “Latoif al-kuttob” (“Kotiblarning latif swzlari”) nomli bwlib, u bizgacha etib kelmagan 22 . ”Tarixi Yaminiy” amir Sabuktakin h’amda Sulton Mah’mud zamonida G’aznaviylar imperiyasi tarkibiga kirgan Afg’oniston, Xuroson, Xorazm va qisman Movarounnah’rning 975-1021 yillardagi ijtimoiy-is ё siy tarixini ba ё n etadi. Asarda Qoraxoniylarning Movarounnah’rni bosib olishi (992-996 yy.) h’aqida keltirilgan malumotlar benih’oyat qimmatlidir. Asar wrta asr tarixshunosligiga xos og’ir saj – nasriy qofiyali uslubda ё zilgan. Unda h’ukmron sinfning maqsad va manfaatlari h’imoya qilinadi, xususan Sulton Mah’mud va uning yaqinlari kwklarga kwtarib maqtaladi. Shuning bilan birga, tarixchi uzluksiz davom etgan urushlar, zulm, turli-tuman soliq va jarimalar tufayli xonavayron bwlgan meh’natkash xalqning og’ir turmushiga h’am ayrim wrinlarda kwz tashlab wtadi. ”Tarixi Yaminiy” asarining arabcha matni 1874 yili Deh’li, 1874 yili Buloq va 1883 yili Loh’ur shah’arlarida chop etilgan. Undan ayrim parchalar K.Shefer, T.N ё ldeke, G.Elliot va N.Douson tomonidan frantsuz, nemis va ingliz tillariga tarjima qilingan. Kitobning forscha tarjimalari bwlib, eng durusti Abu Sharif Nosih’ al-Jorbozaqoniy qalamiga mansub. Bu tarjima Eronda 1856, 1956 va 1966 yillari chop etilgan. Asarni Londonda 1858 yili Reynolds ingliz tiliga tarjima qilgan. Yüklə 1,14 Mb. Dostları ilə paylaş:
|