Microsoft Word 017 esas sayi doc

Filologiya məsələləri, №4, 2017 

 

25

edilmiş  dəlil  və  sübut  deyil,  həm  də  arqumentasiyanın  digər  məsələlərinin 

(qane  etmə,  dinləyiciləri  öz  nitqinin  inandırıcılığına  və  işin  lazımi  tərəfinə 

yönəltmə,  həmfikiretmə)  effektiv  həllindən  asılıdır.  Arqumentasiya 

prosesində  bir-biri  ilə  əlaqəli  məsələlərin  effektiv  həllində  məntiqi 

məqamlarla yanaşı, diskursiv, emosional-psixoloji və digər məntiqi olmayan 

inandırma  üsullarından  istifadə  edilir.İnandırmanın  müxtəlif  üsulları  mən-

tiqdə,  psixologiyada,  dilçilikdə,  psixolinqvistikada,  ritorikada  təhlil  olunur. 

Auditoriyanın inandırılmasının effektiv üsullarının müxtəlifşaxəli öyrənilmə-

si arqumentasiya nəzəriyyəsinin predmetidir. Bu nəzəriyyə nitq təsirinin gizli 

mexanizmlərini müxtəlif janrlar çərçivəsində aşkar və təhlil edir. Dinləyiciyə 

təkcə verbal deyil, həm də qeyri-verbal vasitələrlə də təsir etmək mümkün-

dür;  jest,  mimika,  baxış  və  s.  Qeyri-verbal  ünsiyyətdə  informasiya  təh-

dəlşüuri anlaşılır. Pauza, temp, öskürək, tembr, diapazon, əl-qol hərəkətləri, 

baxışın  uzanması  və  s.  qeyri-verbal  nitq  prosesinin  gedişinin  nizamlamaq, 

partnyorlar  arasında  psixoloji  kontakt  yaratmaq  funksiyası  daşıyır.  Eyni 

zamanda mənanın zənginləşdirilməsi, məna anlamasını asanlaşdırmaq və ya 

istiqamət  vermək  rolu  oynayır.  Hətta  susmaq  belə  bəzən  tutarlı  dəlil  ola 

bilər.  Məhkəmə  diskursunda  məntiqi  inandırma  tənqid,  təkzib,  sümut  kimi 

formaları emosional inandırma ilə birləşərək daha bəhrəli nəticə verə bilər. 

Emosional  təsir  işin  vəziyyətilə  bağlı  hissələrin,  həyəcanın,  emosiyanın 

oyadılması və istifadə edilməsini nəzərdə tutur. Rasional məntiqi inandırma 

emosional  vəziyyətdə  daha  effektli  olur.  Bu  onunla  izah  olunur  ki, 

emosiyalar  idrak  prosesinin  ən  vacib  elementidir,  eyni  zamanda  idrakın 

stimullaşdırıcı  başlanğıcı  ola  bilər.  Müdafiə  diskursunda  emosional 

inandırmaya  meyl  olunma  izah  edilir  ki,  bu  diskurs  dinləyicidə  dəlil  və 

sübutlarla birgə dərin təəssürat yaratmalıdır. Buna isə, nəfis şəkildə, ifadəli 

formada,  düzgün  dil  vahidlərinin  seçimi  ilə  vəhdətdə  nail  olmaq  olar.  Bir 

məsələyə xüsusilə diqqət yetirmək lazımdır ki, həmişə məntiq tərəfdarı olan 

Aristotel ilk dəfə qeyd etmişdir ki, məntiqi qaydalara yiyələnmədən kifayət 

qədər əsaslı danışmaq olar. İlk olaraq onlar sözün gücünü və onun inandırıcı 

potensialını qiymətləndirmişlər. Dil ifadələrinin müxtəlif forma imkanlarının 

qəbul edilməsi, müxtəlif ritorik vasitələrin seçilməsi və onlardan dinləyicinin 

inandırma və ələalma vasitəsi kimi istifadə olunması məsələsi önə çəkildi.  

 

Ədəbiyyat 

 

1.Əliməmməd  Nuryev  .Hüquq  azadlığımızın  ölçüsü  .  Bakı:  “Ayna  Mətbu 

Evi “ 2005 

2.Deutsche  Gessels  chaft  fur  internationale  .Lusammenarbeit  (GİZ) 

Gmbh.2012 

3.Hüquqlarımı öyrənirəm .Bakı: 2006 

---

Filologiya məsələləri, №4, 2017 

 

26

 4.  Morgan,  J  and  M.  Rinvolucri.  Once  Upon  a  Time,  Cambridge: 

Cambridge University Press, 1983, pp. 14-18. 

5.  Polanyi,  L.  A  formal  model  of  the  structure  of  discourse.  Journal  of 

Pragmatics 12, pp. 601-638. 

Afaq Ismayilova 

On the teaching rights to the students language faculty 

Summary 

 

The  article  is  devoted  to  the  law  materials.  While  analyzing  great 

attention  was  given  to  the  facts  taken  from  the  literature.  One  of  the 

important  goals  of  the  article  is  to  detect  and  find  out  their  use  role.  This 

article  deals  which  the  discourse  .  The  author  emphasizes  the  role  of 

discourse.  Referring  to  the  works  of  scientist that  have  been  researched  in 

this filed she emphasizes that since its emergence the discourse caught the 

attention  and  new  researches  appeared.  It  is  noted  that  this  gives  us  more 

power to understand the communication process clearly and use the language 

more  competently.  The  analysis  shows  that  these  components  are 

interrelated. They are interact and complement each other in the process .  

 

 

 

 

Афаг Исмайылова 

 К изучению правоведение у студентов языкого вуза 

Резюме 

 

Статья  посвящена  k  юридическомy  материалy.  Течение  анализа 

большое  внимание  обращено  на  юридическoмy  фактy  ,полученные  из 

юридических литератур.Один из важнейщих целей- раскрыть их роль. 

В статье речь идёт о дискурса . Автор пытается раскрыть роль дискур-

са. Она ссылаясь на работы ученых исследовавших , а также подчерки-

вает ее важность . Отмечается, что эта дает воспоминать смысл текстов 

во  время  анализа  еще  более  ясно,  а  также  использовать  язык  в  еще 

более разнообразном колорите. Анализ показывает, что эти компонен-

ты  взаимосвязаны.  Они  в  процессе  формирования  взаимодействуют  и 

дополняют друг друга.  

 

  Rəyçi: Ədilə Abdiyeva 

Fəlsəfə elmləri doktoru, dosent  

 

 

 

---

Filologiya məsələləri, №4, 2017 

 

27

ARZU MƏMMƏDOVA,  

GÖYƏRÇİN CAHANGİROVA 

Sumqayıt Dövlət Universiteti  

 

MÜASİR İNGİLİS DİLİNDƏ İSMİN KƏMİYYƏT KATEQORİYASI  

VƏ ONLARIN BƏZİ QRAMMATİK XÜSUSIYYƏTLƏRİ 

 

Açar  sözlər:  isim,  kəmiyyət  kateqoriyası,  tək  isim,  cəm  isim,  morfoloji 

əlamət, nitq, əşya, dilçi alimlər. 

Ключевые слова: существительное, единственное числе, множествен-

ном числе, морфологические признаки, речь, вещь, лингвисты. 

Key  words:  noun,  singular  noun,  plural  noun,  morphological  categories, 

speech, thing, linguists. 

 

Bir çox dillərdə olduğu kimi, ingilis dilində də isimlər nitqdə daha çox 

üstünlük təşkil edir. İngilis dilində “isim”(noun) “name” sözündən götürül-

müşdür, mənası “ad” deməkdir. Məlumdur ki, isim insan, heyvan, yer, əşya 

və ya obyektin adını bildirən bir nitq hissəsidir. İsimlər dildə üstünlük təşkil 

etdiyinə  görə  bəzən  onların  təyin  ediməsi  dildə  çətinlik  yaradır.  İngilis 

dilində isimlərin təyin edilməsində çətinlik yaradan məsələlərdən biri onların 

öz-özlüyündə  subkateqoriyalara  bölünməsidir.  Bu  subkateqoriyalardan  biri 

də isimlərin cəm formasının yaradılması qaydalarıdır. Müаsir ingilis dilində 

də  Azərbaycan  dilində  olduğu  kimi  isimlər  bir  insana,  əşyaya  və  yaxud 

heyvana istinad edirsə tək, əgər birdən artıq insana, əşyaya, heyvana və ya 

obyektə  istinad  edirsə,  onda  cəm  isim  hesab  edilir.  Cəm  isimlər  müxtəlif 

yollarla  yaransa  da,  onların  çoxu  ənənəvi  olaraq  isimlərin  sonuna  -s  (-es) 

şəkilçisi  əlavə  etməklə  düzəldilir.  Məsələn:  Singular  (  tək):  girl-qız,  pen-

qələm,  garden-bağça,  book-kitab,  table-stol;  Plural  (cəm):  girls-qızlar, 

pens-qələmlər, gardens-bağçalar, books-kitablar, tables- stollar. 

  

İngilis dilində isimlərin cəm fоrmаsını düzəltmək üçün isimlərə əlavə 

olunan –s (-s) şəkilçisi Аzərbаycаn dilində isimlərin birdən (vahiddən) artıq 

olduğunu  ifadə  edən  -lаr,  -lər  şəkilçisi  ilə  müqayisə  oluna  bilər,  məsələn: 

eggs— yumurtalar, horses- atlar, rats-siçovullar və s. 

Müаsir  ingilis  dilində  yuxarıda  qeyd  olunduğu  kimi  isimlər 

cəmlənərkən  əsasən  -s  (-es)  şəkilçisi  qəbul  etsə  də, lakin  bəzi istisnalar  da 

özünü  göstərir.  İngilis  dilinin  qrammatikasında  elə  isimlər  var  ki, 

cəmlənərkən ümumi qaydaya tabe olmur. Belə sözlər isimin kökündəki sаitin 

dəyişməsi yolu ilə düzəlir. Bu isimlərə аşаğıdаkılаr nümunə ola bilər: man – 

men, woman – women, tooth – teeth, goose – geese, mouse – mice. 

Bu  qaydaya  əsaslanaraq  ingilis  dilində  bəzi  mürəkkəb  isimlərin  də 

cəm  formasını  düzəltmək  üçün  həmin  sözlərin  qaydasız  səkildə 

---