Microsoft Word 017 esas sayi doc

Filologiya məsələləri, №4, 2017 

 

139

daşıyır,məxsus  olduğu  xalqın    yerlə,tarixi  şəxslərin  adı  ilə,xalqın  məişəti,-

mədəniyyəti,əqidəsi  ilə  bağlı  olur.Əksər  hallarda  onların  ekibalentinin 

tapılması və ya adekvat tərcüməsi kobud səhvlərə səbəb olur.Məsələn:  “All 

are not hunters that bloü the horn” ingilis atalar sözünün  ekivalenti azərbay-

can dilinə   “hər oxuyan Molla Pənah olmaz” kimi tərcümə etmək olar.Lakin 

bu  adekvat  hesab  olunmaya  bilər.Çünki  Molla  Pənah  adı    sözü  əcnəbi 

oxucuya  məlum  deyil.Məhz  buna  görə  də  həmin  atalar  sözünü  bizim  dillə 

əslində olduğu kimi: “Hər fit çalan ovçu olmaz” kimi tərcümə etmək lazım-

dır   Ancaq elə atalar sözləri də var ki, onların üzərində milllik əlaməti olmur 

və bu atalar sözləri asanlıqla ekvivalent tərcümə yolu ilə çevirmək olar. 

        Başqa  bir  misalda  bunun  aydın  şahidi  oluruq:  məs  “There  is  no  fire 

üithout  smoke”  ingilis  atalar  sözünü  azərbaycan  dilinə  ekvivalenti  “Od 

olamyan  yerdən  tüstü  çıxmaz”    yaxud  “  Like  father  like  son”  azərbaycan 

dilində “ Ot köküüstə bitər” kimi vermək olar. 

        Deməli  nə  atalar  sözü  nə    zərb  məsəllərin    nə  də  kiŞfrazoloji 

birləşmələrin tərcüməsilə bağlı konkret resept,konkret qayda yoxdur.Düzgün 

tərcümə  üçün  isə  gərək  kontekstdən  çıxış    uğurlu  nəticəyə  nail  olmaq 

gərəkdir. 

       Başqa  dillərdə  olduğu  kimi  ingilis  dilində  də  spesifik  əşya,hadisə  və 

anlayışları bildirən ,ancaq başqa dillərdə olmayan birləşməsi tərcümə etmək 

demək  olar  ki,  qeyri-mümkün  olmayan  anlayışlar  tərcümə  nəzəriyyəsində 

realiya adlanan sözlər vardır. 

      Hər  bir  mürtəcim    bü  cür  anlayışları  başqa  dilə  tərcümə  etmək  üçün 

mütləq  şəkildə  həmin  ölkənin  ,  xalqın  mədəniyyətini,ədədbiyyatını  və 

tarixini öyrənməlidir.O həmin xalqın yaşayış tərzini,marağını və sbilməlidir 

və həmçinin həmin xalqın realiləri tanış olmalıdır.Əks halda tərcümə zamanı 

səhvlərə yol verir və yaxud tərcüməni milli koloritdən uzaqlaşdırır.Realilər 

xüsusilə adekvat tərcümə zamanı mühüm əhəmiyyət daşıyır.Çünki, bu sözlər  

spesifik xarakter daşıyır və obrazlılıq yaratmağa xidmət edirlər. 

      Tərcümədə əsas rol oynayan  sözlərdən biri də stilistik sistemlərdir.Stilis-

tik  sistemlərini  özlərinin  də  milli  xüsusiyyəti  vardır  və  onların  nitqdə 

işlənməsi müxtəlifdir.Tərcümə zamanı stilistik əvəzlər leksik və qrammatik 

əvəzlər kimi lazımdır. 

      Tərcümə zamanı bir dildənbaşqa dilə çevrilməsi çətin olan sözlərdən biri 

də məhz metaforalardır.Çünki hər bir bədii ədədbiyyatda metaforalar orjinal 

xarakter  daşıyır  və  bədii  ədədbiyyatda  orjinal  metaforanı  saxlamaq  vacib 

şərtlərdəndir.Əgər  müxtəlif    səbəblərdən  bu  qeyri-mümkündürsə  ,onda 

mürtəcim çüxtəlif əvəzlərə müraciət edə bilər. 

Metaforaların  tərcüməsini  çətinləşdirən  əsas  amil  onun  özülündə 

frazoloji  vahidliyin  olmasıdır,hansı  ki  bu  vahidlərin  Azərbaycan  dilində 

ekvivalenti yoxdur.Məsələn: “to be on the edge”-əsəsbi olmaq,əsəsbləşmək 

---

Filologiya məsələləri, №4, 2017 

 

140

və yaxud “ to set the teeth on edge” kimi metaforik ifadələr əsəbləşmək kimi 

tərcümə olunur. 

      Metonimiya  da  bu  qəbildən  olan  sözlər  sırasına  daxildir.Onu  da  qeyd 

etmək yerinə düşər ki metonimyanın linqivistik ifadəsi milli səciyyə daşıyır. 

       Adekvatlıq  isə  elə  anlayışdır  ki,orjinalın  və  ya  tərcümə  olunn  mətnin  

qarşılıqli münasibəti zamanı,tərcümələrin məqsədi həmişə nəzərdə tutulur. 

      Adekvatlıq və adekvat tərcümə terminləri tərcümədə bir proses kimi  öz 

yerini tapır. Yeri gəlmişkən onu da qeyd etmək yerinə düşər ki,adekvatlıqdan 

fərqli olaraq, ekvivalentlik nəticəyə əsaslanır. 

     

Nəticə 

 

Deyilən  fikirlərin  xülasəsindən  belə  nəticəyə  gəlmək  olar  ki,mürtəcim 

tərcümə  zamanı  ya  üslub  saxlayır  yada  adekvat  əvəzlərə  müraciət  edərək 

onnu verməyə  çalışır.Yəni, stlistik üslub bir qayda olaraq gizli keçə bilməz. 

 

Ədəbiyyat 

 

1.  Rəsulov  Ə.  Tərcümə  nəzəriyyəsi  müstəvisində  Türkiyə  türkcəsi  və 

Azərbaycan dili. Bakı, 2007. 

2. Vəlixnov F. Azərbaycanda tərcüsmə tarixi. Bakı, 199. 

3. Komissarov V.N. «Müasir tərcümə». Moskva, 2004. 

4. Şveytser A.D. «Tərcümə nəzəriyyəsi». Moskva, 1988. 

5.  F.Y.Versəlli.  «Struktur  dilçiliyin  əsasları»,  studiya  Philological.  Bakı, 

2005, s.287. 

6. G.H.Bayramov. «Tərcümə sənəti». «Oka Ofser» nəşriyyatı. Bakı, 2008, s. 

 

                 

Leila İbrahimli 

Dificulties . which faced  during rhe translation process 

Summary 

 

Summary of thoughts that said show that translater tries to keep saving 

of style or apply to adequate insteads during process of translation.İt means 

that  in  a rule stylistic style cant be hidden. At least experience shows that 

there is no any thought In the richest languages of the world  which is not 

immpossible to translate it to other languages. 

With  only  one  word,any  thought  must  not  avoid    not  only  national 

point of view but also from the context while translating to other languages. 

Adequacy  and  adequate  translation  terms.  But  its  place  as  a  process  of 

translation  from  the  original text  ekivalentlik  and  ekivalent  translation  and 

---

Filologiya məsələləri, №4, 2017 

 

141

interpretation  in  terms  of  the  relationship  between  the  texts.By  the  way,  it 

should be noted that, unlike the adequacy equivalence results. 

                                                                                            

Лейла Ибрагимли 

всмречаемые трудносми при адекватном приводе 

Резюме 

         

Такие заявления можно сделать вывод о том, что так называемые 

резюме, переводчик или путем применения стилей, он будет пытаться 

сохранить  или  адекватно  əvəzlərə  .То  стилистических  стилей,  как 

правило,  не  могут  быть  скрыты.  Практика  последних  лет  еще  раз 

доказывает, что нет таких мыслей, которые нельзя перевести на родной 

язык. Любая мысль, любое предложение,  переводимое с одного языка 

на другой  должно передавать национальный колорит,  национальную 

окрашенность,  не  отдаляясь  от  контекста  и  соответствуя  нормам  и 

стандартам  переводимого  языка.  Целью  перевода  является  попытка 

выхода за пределы родного языка и  сближения языков. . Адекватность 

и адекватные условия перевода в переводе находки но свое место как 

процесс  перевода  из  оригинального  текстаэквивалентность  и 

эквивалентная    перевода  и  интерпретации  с  точки  зрения  отношений 

между  текстами  Листья  образом,  следует  отметить,  что,  в  отличие  от 

адекватности əsaəslanır эквивалентности результатов. 

 

Rəyçi:                    Sevda Rzayeva 

                 filologiya  üzrə  fəlsəfə  doktoru, dosent  

 

---