Microsoft Word 1 iç kapak doc

 
33
gereken hukuki ve hukuk dışı önlemleri içerir, siyasi sistemin değişik şekillerini ve 
unsurlarını karakterize eder.
145
 
Siyasi sistem siyasi yaşamın bir parçasıdır. Yani “siyasi yaşam” kavramı 
“siyasi sistem” kavramına oranla daha kapsamlıdır. Siyasi yaşam toplumda tüm 
düzeylerde var olan tüm siyasi ilişkileri, olayları ve süreçleri kapsar.
146
 
Siyasi rejimin araştırılması belli bir ülkede belli bir dönemde siyasi iktidarın 
gerçekleştirilmesini,  kişi hak ve özgürlüklerinin düzeyi ve hukuki durumunu reel 
şekilde yansıtır. 1980’li yılların sonlarında Sovyetler Birliğindeki siyasi rejim 70’li 
yılların sonu ve 80’li yılların başlarındaki (“durgunluk” dönemi) ve ondan önceki ve 
1930’lı yıllarda oluşmuş siyasi rejimden farklıdır. Buradan görünen şu ki bir sistem 
içinde, yani Sovyet sistemi işinde değişik dönemlerde değişik rejimler mevcuttu.
147
 
Sistem bir terkiptir. Terkibi oluşturan öğeler kendi aralarındaki ilişkilerle bir 
sistem meydana getirir. Öğelerden bir veya birkaçının değişmesiyle sistemin 
bütünlüğü de değişir. Siyasi sistem toplumda varlık ve değer dağıtmayı meşru 
otoriteye dayanarak gerçekleştiren kurumların oluşturduğu bir bütündür. Siyasi 
sistemin terkibi kurumlarla sınırlandırmamalıdır.  İçeriğin gerçek yapıcı  öğeleri 
arasında siyasi roller ve bu rollerin karşılıklı ilişkileri vardır.
148
 
Toplumsal katmanlardan, değişik kanallardan ve uluslararası çevre ile öteki 
siyasal sistemlerden gelen istekler ve talepler siyasal sisteme girdikten ve sistemin 
işleyişine göre değişen çeşitli aşamalardan geçtikten sonra topluma ya da dış çevreye 
çıktı olarak geri döner. Ancak unutulmamalı ki siyasal sisteme gelen tüm istekler, 
talepler ve öneriler, sürekli ve düzenli olarak bu süreçlerden geçmez.
149
 
Siyasi rejimler kendi egemenlikleri altında yaşayan insanların itaatlerini 
sağlamak için kendi meşruiyetlerini bir şekilde onaylatmak, bunun için de 
                                                 
145
 Bkz: Краснов,  В.  И., «Политические  режимы  в  буржуазных  странах»,  Советское 
государство и право. М., 1985, c. 106. 
146
 Тавадов, Г.Т., Политология, Учебное пособие, Фаир-Пресс, Москва, 2000, с.75. 
147
 Соловьев, А.И., Политология: политическая теория  политические технологии,  Аспект 
Пресс, Москва, 2000, с. 160. Elektronik versiyon için (tam metin) RF Political Education Group 
www.politeducation.ru,  Дегтярев  А.А. 1998, с. 123. Заболотная  Г.  М.,  Криницкий  А.  Я.,   
http://ido.edu.ru/ffec/polit/polit.html,  http://ido.edu.ru/ffec/polit/p7.html 
148
 Oktay, C., 2005, s. 274. 
149
 Öztekin, A., 2003, s. 208. 

---

 
34
meşruiyetlerine bir dayanak bulmak durumundadırlar. Kurulacak bu ilişkinin türü ve 
niteliği siyasi kurumlar ile siyasi rejimlerin özelliklerinin de belirleyecektir.
150
 
 
4. Siyasi Rejim ve Siyasi Süreç 
4.1. Genel Olarak Siyasi Süreç 
Siyasi süreç kavramı siyasi rejimler ve rejim değişmeleri ile yakından 
ilgilidir. Günümüzde bilimsel literatürde “siyasi süreç” iki anlamda; makro ve mikro 
anlamda ele alınır. Makro anlamda siyasi süreç bütünlükte siyasi sistemin dinamik 
karakteristiğini, siyasi sistemin durumunun değişmesini ve gelişim aşamalarını 
belirler.
151
 Siyasi süreç makro açıdan ele alındığı zaman siyasi süreç değişik sosyal 
ve siyasi subjektlerin eylemlerinin tümü, yani alt süreçlerin veya mikro süreçlerin bir 
bütünü olarak anlaşılır. Bu anlamda siyasi süreç değişik gruplardaki kişilerin siyasi 
mücadelesiyle bağlı eylemleri ve bu eylemleri bireysel ve grup menfaatlerini 
sağlamak için kullanmalarıdır.
152
 Böylece siyasi süreç onu oluşturan öğeler ve 
altsüreçler aracılığıyla gerçekleşir. Sürece katılanların siyasi faaliyetleri sürecin 
başlangıç unsurlarıdır.
153
   
Siyasi süreç siyasetin dinamik yönünü ifade eder.  
Siyasi süreç: 
1)
 
Makro siyasi yaşamın dinamik ve entegre boyutudur ve siyasi 
sistemin öğelerinin işlevsel dönüşümü ve değişimini kapsar. 
2)
 
Sosyal subjeklerin topyekun siyasi aktifliyidir. 
3)
 
Yönetim araçlarının denetimi uğrunda sosyal ve siyasi güçlerin belli 
dağılımı ve orantısıyla karakterize olunan mücadeledir. 
154
 
Siyasi süreci belirleyen parametreler 1) faktörler 2) aktörler veya katılımcılar 
3) aktörlerin hareket ve karşılıklı hareketleri 4) ilişkileri düzenleyen normlar 5) 
                                                 
150
 Siyaset, 2003, s. 150. 
151
 Bkz.: Основы  теории  политической  системы, (Отв.  ред.  Ю.А.  Тихомиров,  В.Е.  Чиркин) 
Москва, 1985. с. 153. 
152
 Gross В., “Political Process”, International Encyclopedia of Social Sciences, New York-London. 
Vol.12, 1972, p. 265. 
153
 Дегтярев А.А., 1998, с. 101.  
154
 Дегтярев А.А., 1998, с. 105.  

---

 
35
denge düzeyi
 
6) geliştiği zaman ve mekan. Bu öğelerden her birisi siyasi süreç 
modelinin kurulması açısından önemli yere sahiptir.
155
 
Siyasi süreç mahiyeti itibariyle siyasi sistemin oluşumu, işleyişi ve 
gelişiminin dinamik yönüdür. Siyasi süreç siyasi sistemin kurum ve yapılarına 
canlılık kazandırır. Siyasi kurumların, vatandaşların, menfaat gruplarının (subjektler 
ve aktörler) faaliyeti zamanı yaşanan siyasi hareketlilik içinde subjektler 
birbirileriyle bu veya diğer düzeyde etkileşim içinde olur. Siyasi subjektlerin 
karşılıklı etkileşimi bazen spontane, bazen de belli bir düzen içinde gerçekleşir. 
Siyasi subjektlerin karşılıklı etkileşimi belli bir zaman ve mekan içinde gelişerek 
siyasi çıkarların gerçekleştirilmesi için belli hedefe yönelik düzenli karakter taşıdığı 
zaman “siyasi süreç” olgusu ortaya çıkar. 
156
  
Siyasi sürecin esas özelliklerinden biri kuvvet dağılımı ve orantısı, fren ve 
dengenin bir düzeyinden diğerine geçmesidir. “Kuvvet dağılımı” ve “orantısı” 
kavramları siyasi ortamda subjektin pozisyonunu ve sahip olduğu potansiyeli 
karakterize etmek olanağı verir. Yeni olaylarla, siyasi aktörlerin yeni pozisyonu ve 
potansiyelinin ifade olunduğu siyasi süreçte yeni bir aşamaya geçildiği zaman 
subjektlerin “yeniden gruplaşması” siyasi güçlerin dağılımı ve orantısında 
değişikliklere neden olur. Siyasi süreçte yönetim organlarının verimli işleyişi zamanı 
güçler arasında denge ve fren oluşur.
157
 İşte bu özellik siyasi rejim değişmelerinde en 
fazla dikkate alınması gereken olgudur. Siyasi süreçte güçlerin dağılımı ve 
orantısında denge ve frenin sağlanması siyasi rejimlerin istikrarlı yürümesine neden 
olur. Değişik ülkelerde siyasi süreçlerin hareket ve eğilimde tamamen farklı 
düzeylerin olduğu görülmektedir.  Bununla birlikte belli kriterler sayesinde siyasi 
süreçleri  şu  şekilde sınıflandırabiliriz: Bölgesel ve küresel süreçler, istikrarlı ve 
istikrarsız süreçler, açık ve ‘gizli’ süreçler.
158
  
Siyasi süreç, genelde siyasi kurumları oluşturan veya bu kurumların 
oluşumuna katılan siyasi aktörlerin çıkarları ve hedefleriyle bağlı hareket ve 
                                                 
155
 Дегтярев, А.А. 1998, с. 105-107.  
156
 Баранов, Н.А., Политические отношения и политический процесс в современной 
России: Курс лекций. В 3-х ч., БГТУ, СПб., 2004, 
http://www.politnauka.org/library/uchebnik/baranov.html 
157
 Дегтярев, А.А., 1998, с. 112-113.  
158
 Дегтярев, А.А., 1998, с. 105-106.  

---