Microsoft Word 1 iç kapak doc

 
24
siyasi rejim türünün belirlenmesine olanak sağlar ve bu konuda tahminlerde bulunma 
şansı sunar. Tarihi analizler ve günümüz sosyal bilimleri çerçevesinde yürütülen 
kuramsal muhakemeler siyasi rejimler ve hukuki düzen arasında organik bir bağlılık 
olduğunu doğrulamaktadır. Bu özellik  teorik ve uygulama açısından büyük önem arz 
etmektedir. Devletin kendi ülkesinde toplumu yönetme metod ve usulleri öğrenilerek 
siyasi rejimin karakteri açığa kavuşur.
97
 Bir ülkenin tarihi gelenekleri ve uluslararası 
konumu da söz konusu ülkenin siyasi rejimini etkiler.
98
 
 
B. SİYASİ REJİM KAVRAMININ DİĞER KAVRAMLARLA 
KARŞILAŞTIRILMASI 
1. Siyasi İktidar ve Siyasi Rejim 
Siyasi iktidarın tanımlanmasında genel olarak iki görüş vardır. Birinci görüşe 
göre, siyasi iktidar özel gruplarda ortaya çıkan iktidarların aksine, sadece genel 
toplum bütününde ortaya çıkar.  İkinci görüşe göre ise siyasi iktidar başka hiçbir 
iktidara tabi olmayan, son kararı veren, bir iktidardır. Aslında, siyasi iktidar 
kavramına ilişkin her iki görüşü birleştirilebilir.
99
   
Siyasi iktidarın kuvvet (zor) kullanma gücüne sahip olması onu diğer iktidar 
türlerinden ayıran en önemli özelliktir. Fiziki zorlama gücünü elinde bulundurma 
tekeli sadece siyasi iktidara aittir.
100
 Bir ülkede siyasi iktidarın güç kullanma şekli 
siyasi rejimin karakterinin belirlenmesinde öncelikli şarttır. Güç kullanma yetkisinin 
sınırlarının belirlenmesi o ülkede siyasi rejimin şekillenmesinde büyük rol oynar.  
Devletin motor gücü olan siyasi iktidar yasa koyma, uygulama ve buna bağlı 
olarak müeyyidelerde bulunmakla toplumu yönetir. Karşılıklı  şekilde toplum 
üyelerinin de iktidarı etkileme, yönlendirme ve uyarma faaliyetlerini yapacak 
kanallara ihtiyacı vardır. Bu kanallar aracılığı ile kişiler istek ve taleplerini iktidara 
                                                 
97
Венгеров,  А.Б.,  Теория  государства  и  права:  Учебник  для  юридических  вузов. 
3-е изд., Юриспруденция Москва, 2000, с. 77. Kitabın tam metninin elektronik versiyonu  için 
bkz. http://yuridlit.narod.ru/tgp/vengerov2000/vengerov2000.html 
98
  Общая  теория  права  и  государства, ( Под  ред.  В.В.  Лазарева) 3-е  изд.,  перераб.  и  доп., 
Юристъ, Москва, 2001, с. 235. 
99
 Cam, E., 1999, s. 328-329 
100
 Öztekin, A., 2003, s. 11. 

---

 
25
iletebilirler.
101
 Bu kanalların işleyişi siyasi rejimin karakterine bağlı olarak açık, 
sınırlı ve kısıtlı olabilir.  
Siyasi iktidara sahiplenmenin değişik yöntemleri vardır. Zor (güç) kullanarak 
iktidar olma korku, yıldırma ve sindirme sonucu elde edilen yoldur. İtibar yoluyla 
elde edilen iktidar, korku ve baskıdan çok, isteğe, rızaya ve gönüllülüğe dayanır. 
Otorite yoluyla iktidar olmanın yolu ise liderlerin yeteneğinin, becerisinin ve 
üstünlüğünün grup üyelerince ya da toplumca kabul edilmesidir.
 102
   
İktidara sahiplenme yolu ülkedeki siyasi rejimin karakterini etkileyen önemli 
olgulardan biridir. Güç kullanarak iktidara gelme, başka bir ifadeyle iktidarı gasp 
etme kötü bir geleneğe dönüşür ve yeni bir gücün ortaya çıkması iktidar el değişir. 
Daha çok kriz dönemlerinde itibar yoluyla iktidara gelenler çoğu zaman belli bir 
müddet sonra iktidarlarını kişiselleşmeye doğru götürür. Tiranların birçoğu güç 
kullanarak iktidara gelirken, birçoğu da itibar yoluyla iktidara sahiplenmiştir.
103
  
  
2. Siyasi Rejim ve Meşruiyet 
2.1. Genel Olarak Siyasi Meşruiyet  
Siyaset ve hukuk biliminde teorik öneme sahip meşruiyet olgusu siyasal 
alanda, iktidarın sağlanması ve elde tutulması bakımından en önemli faktörlerden 
birini oluşturur.
104
 Meşruluk, yönetimi kolaylaştıran, sağlamlaştıran, onu daha 
istikrarlı ve etkili kılan bir faktördür. Buna göre de her zaman ve her yerde iktidar 
sahipleri iktidarlarının meşru olduğu inancını halk arasında yaymak hususunda çaba 
harcar.
105
 
 Siyasetin konusunu oluşturan iktidar ilişkileri hakkında meşruiyete atıf 
yapılmadan fikir beyan etmek imkansızdır. Meşruiyet, siyasi iktidarın varlık nedeni 
ve devam etmesinin tek güvencesi, siyasi iktidarın yasa, emir ve eylemlerinin toplum 
nezdinde kabul görüp uyulmasının tek dayanağıdır. Bu yüzden siyaset, devlet, iktidar 
ve egemenliğin söz konusu olduğu her alan meşruiyet alanıdır. Meşruiyet, hem 
                                                 
101
 Akad, M., 2002, s. XVII. 
102
 Cam, E., 1999, s. 327-328. Öztekin, A., 2003, s. 13. 
103
 Cam, E., 1999, s. 328. Öztekin, A., 2003, s. 13. 
104
 Kapani, M.,  2001, s. 84. 
105
 Kapani, M.,  2001, s. 85. 

---

 
26
toplumun, hem de siyasal iktidarın bağlı kaldığı bir üst sözleşmedir ve bu durum her 
iki alanın da karşılıklı rıza üzerinde var olmasını ve sürekliliğini sağlamaktır.
106
    
Fiziki kuvveti kullanmaya yetkili tek örgüt olan devlet zor kullanmada belli 
kanunlara ve usullere dayanır. Kanunlar hangi hallerde, hangi organların ve ajanların, 
hangi esaslara göre zor kullanacaklarını gösterirler.
107
 Meşruiyet; siyasi iktidarın 
kanunlarının haklı olduğu, vatandaşların iktidara itaatinin rızaya dayandığı, iktidarın 
emir ve eylemlerinin toplumla uyumlu, sonuçlarının başarılı ve faydalı, amacının adil 
olduğu bir siyasal düzenlemedir.
108
 
Meşruiyet otorite ile aynı çerçevede değerlendirilebilecek bir kavramdır.  
Ama otorite somut olarak belirli bir mevkie ve makama işaret ederken, meşruiyet 
halkın rızasını ifade etmektedir. Bu siyasi sistemin veya hükümetin meşruiyetinden 
bahsederken, bir yöneticinin otoritesinden bahsedilir. Yalnızca meşruiyet kaba 
kuvveti herkesin kabul ettiği bir otoriteye dönüştürebilir.
109
  
Siyasi meşruiyet kavramı siyasi kültürle de yakından ilgilidir. Belli bir siyasi 
rejim veya o rejim içinde oluşan bir hükümetin meşruluğu da doğrudan o ülkede 
yaygın olan inançlara bağlı bir konudur. Toplumun büyük çoğunluğunun inançlarına 
uygun olan siyasi iktidar meşru ise ona boyun eğmek de doğal sayılır. Yaygın 
inançlara ters düşen bir siyasi iktidarın sürekliliği ise ancak baskı ve şiddet 
yöntemlerine dayanması ile olanaklıdır.
110
 
 
2.2. Siyasi Meşruiyetin Türleri 
İktidarın meşru ve kabul edilebilir olduğu hakkında bir kanaat uyandırma 
anlamında meşruiyet, diğer iktidar tekniklerinden daha etkin ve devamlı nitelikte bir 
teknik olarak görülür.
111
 Meşruiyet kavramına klasik anlamda ilk katkı Max Weber 
tarafından yapılmıştır. Weber tarihin değişik dönemlerindeki veya değişik 
coğrafyalardaki meşruiyet anlayışlarını üç türe indirgeyerek tanımlamaktadır. Bunlar 
                                                 
106
 Siyaset, 2003, s. 32. 
107
 Daver, B., 1968, s. 100. 
108
 Siyaset, 2003, s. 43. 
109
Siyaset, 2003, s. 14.  
110
 Kışlalı, A.T., 2002, s. 123. 
111
 Dursun, D., Siyaset Bilimi, 2. Bası, Beta, 2004, s. 98. 

---