Microsoft Word 1 iç kapak doc

 
15
elektronik ve yazılı ortamda siyasi rejim değişmeleri ve demokratikleşmeyle ilgili 
çok değerli yabancı kaynakların Rusça tercümeleri sunulmaktadır. Post sosyalist 
ülkelerin anayasa metinlerinin Rusça tercümeleri ve anayasal sürece ilişkin faydalı 
kaynaklardan biri de www.constitution.garant.ru sitesinin sunduğu malzemedir.  
Çalışmamız sırasındaki kaynak ve araştırmalarda terim kullanımı da üzerinde 
durduğumuz konulardandır. Bildiğimiz gibi siyasi rejimlerini ele aldığımız eski 
Sovyetler Birliği, Doğu ve Merkezi Avrupa ülkeleri önceler rejim itibariyle sosyalist 
rejimli ülkeler olmuştur. Bu ülkelerle ilgili politika bilimi ve siyasal tarih 
literatüründe post komünist, post-komünizm, post sosyalist, post sosyalizm, sosyalizm 
sonrası veya eski sosyalist ülkeler gibi terimler kullanılmaktadır. Bizce Türkçenin 
karakter ve kurallarını da dikkate aldığımız zaman bu terimler içinden en çok tercih 
edilebilen terim sosyalizm sonrası ülkeler terimidir. Özelikle Batı literatüründe 
kullanılan post komünizm (veya post komünist) terimlerinin kullanılmasının o kadar 
da doğru olmadığını belirtmemiz gerekmektedir. Bir yönetim veya siyasal iktidar 
anlamında  komünist terimi kullanılabilir. Yani yöneticiler siyasal ve ideolojik 
mensubiyetleri itibariyle birer komünisttirler. Fakat devlet veya siyasal sistem 
anlamında  komünizm terimini kullanmak yanlıştır. Nitekim eski Sovyet doktrini 
komünizmin kurulduğunu hiçbir şekilde iddia etmemekte olup onu gelecekte 
gerçekleştirilecek bir sistem olarak görmekteydi. 
 
E. METOD 
Her bir bilimsel çalışma belli bilimsel araştırma teknik ve metotlarına 
dayanmaktadır. Bu anlamda tez çalışmamızın hazırlanmasında takip edeceğimiz 
metodun önceden belirlenmesi temel bir şarttır. Bu metodu belirlerken öncelikle 
“Sosyalizm Sonrası Ülkelerde Siyasal Rejim Değişmeleri” adlı çalışmamızın Genel 
Kamu Hukuku dışında, Siyaset Bilimi, Siyaset Sosyolojisi, Siyasi Tarih gibi 
alanlarda da değişik yönleriyle incelenebilecek bir konu olduğunu dikkatten 
kaçırmamalıyız. Şunu vurgulamak gerekmektedir ki, siyaset bilimi, “siyasete ilişkin 
düşüncel faaliyetleri inceleyen felsefe, tarih veya hukukun vesayetinden kurtularak, 
bağımsız bir disiplin kimliyi kazanmayı başarmış” ise de, “ne felsefe, ne tarih, ne de 

---

 
16
hukukla olan ilişkisi hiç kopmamıştır.”
63
 Siyasal rejim, siyasal sistem, siyasal iktidar, 
demokrasi,  totalitarizm vs. gibi kavramların Siyaset Biliminin ana kavramları 
arasında yer aldığını belirtmemiz gerekmektedir. Zaten Siyaset Bilimi Genel Kamu 
Hukukunu ilgilendiren birçok problemlerin aydınlanmasına yardım etmektedir. 
Örneğin, devletin hayati gelişmesini belirtmeğe, devletin bütünlüğü yönünden belli 
kişilerin, iradi vasıfların rollerini göstermeğe yardımcı olur, özgürlük ve otorite 
kavramlarından birine veya bunların uzlaşmasına dayanan yönetim biçimlerinin 
meydana gelmesinde ve bunların birbirlerini takip etmesinde amil olan nedenleri 
meydana çıkarır. Bunun dışında, devletin temel yetkilerinin birbirinden ayrılması 
veya birleştirilmesi, hak ve özgürlüklerin korunması ile ilgili hususları da 
aydınlatmaya yardımcı olur.
64
 Böyle bir durumda, araştırmamızı Genel Kamu 
Hukuku alanı içinde ele alacağımız için bu bilim dalının Siyaset Bilimi ile karşılıklı 
ilişkisini ve inceleme alanının sınırlarını gözden geçirmemiz büyük önem 
taşımaktadır.   
Hukuk literatüründe Genel Kamu Hukukunun inceleme alanı
65
 belirlenirken; 
geçmişte ve günümüze toplum çerçevesinde oluşan DEVLET, İKTİDAR-KİŞİ HAK 
ve ÖZGÜRLÜKLERİ ve EŞİTLİK kavramları, birbiriyle yakın ilişkisi açısından ele 
alınıyor ve inceleme alanının sınırları ve konuları açıklanıyor. Burada bir yanda 
devlet yapısı ve onun içindeki iktidar olgusu, öte yanda ise toplum içindeki bireyin 
yeri, önemi, yetkileri, hak ve özgürlükleri bir bütünün iki parçası gibi kabul edilmiş 
ve araştırma konusu olarak ele alınmıştır. Daha basite indirgersek; bir yanda devlet 
ve onun motor gücü olan iktidar, öte yanda da toplum ve onu oluşturan bireylerin 
davranışlarını düzenleyen hak ve özgürlükler yer almaktadır.
66
  
Eskiçağlardan ortaçağa, ortaçağdan yeniçağa, yeniçağdan günümüze kadar 
uzanan ve yüzyılları kapsayan uzun zaman şeridi içinde fikir adamlarının toplumsal 
yaşamın esasları, çeşitli yönetim sistemleri konusunda ortaya attıkları fikirler daha 
sonralar “siyaset felsefesi” adlı disiplini oluşturmuştur. Bu bilim dalı etiketi altında 
                                                 
63
 Gönenç L., "Siyaset Bilimi ve Anayasalar," AÜSBFakültesi Dergisi, Cilt: 53, Sayı:3, 1999, s. 96.  
64
 Okandan, R. G., Umumi Amme Hukuku, Fakülteler Matbaası, İstanbul, 1968, s. 17. 
65
 Bkz: Okandan, 1968, s. 1-24. Akad, M., “Genel Kamu Hukukunun Alanı ve Metodu Üzerine Bir 
Araştırma”, M.Ü. Hukuk Fakültesi 10. Yıl Armağanı, İstanbul, 1993, s. 64 vd.. Akad, M., Genel 
Kamu Hukuku, Genişletilmiş 2 Baskı, Der Yayınları,  İstanbul, 2000, s. XII-XXVI. Akın,  İlhan, 
Kamu Hukuku, 7. Bası, Beta,  İstanbul, 1993,  s. XI-XIII. 
66
 Akad, M., 2000, s. 2. 

---

 
17
toplanan siyasal fikirler ve siyaset teorileri uzun süre politika biliminin başlıca 
konusunu ve temelini oluşturmuştur. Daha sonralar politika biliminin inceleme 
alanına devlet ve hükümet başta olmakla onlarla ilgili “siyasi kurumlar” da dahil 
edilmiştir.
67
 Siyaset biliminin konusu üzerinde, bilim adamları arasında tam bir görüş 
birliğinin varlığından söz etmek zor. Bazılarına göre konu yalnızca “devlet”le 
sınırlıdır. Ama çoğunluk, daha geniş bir kavram olan “iktidar”dan hareket 
etmektedir.
68
 Siyasal iktidar “meşruluk” unsuru (yönetilenlerin rızasına dayanması) 
ile “kapsayıcılık” ve “genellik” niteliğine (toplumun bütün üyeleri için geçerli oluşu) 
sahip bir olgudur.
69
 Siyaset bilimini, siyasal iktidar ile ilgili kurumların ve bu 
kurumların oluşmasında ve işlemesinde rol oynayan davranışların bilimi olarak 
tanımlayabiliriz. Böyle bir tanım, bir yandan siyaset biliminin günümüzde ilgilendiği 
konuların tümünü kapsarken, öte yandan da oldukça belirgin bir sınır getirmektedir.
70
 
Genel Kamu Hukuku ve Siyaset bilimi dallarının her ikisinin inceleme 
alanında siyasi iktidar olgusu merkezi bir figür olmasına rağmen bu bilim dallarının 
her biri konuyu değişik şekilde incelemektedir. Burada esas olan, her ne kadar ortak 
yönleri olsa bile her iki bilim dalının kendine özgü inceleme alanına ve metoduna 
sahip olmasıdır. Bugün başka disiplinlerin konularını içermekten kurtulmuş bir 
hukuk disiplini kimliğini ve görünümünü kazanmış modern Genel Kamu Hukukunun 
konusu devleti veya siyasa iktidarı bir hukuksal yapı olarak incelemektedir. 
Çalışmamasın konusunu içeren rejim değişikliklerini bir süreç ve olgu gibi 
incelerken de Genel Kamu Hukuku disiplininin gereği olarak, konuya bir Anayasa 
Hukuku açısından veya Siyaset Bilimi açısından yaklaşılmamasına özen 
gösterilmelidir. Anayasa Hukuku varolan sorunsalı ortada olan normlara dayanarak 
çözümlerken, Genel Kamu Hukuku temel ilkeler ve tercihleri esas alacaktır. Bu 
zaman yalnızca devletin yapısının  şekilsel ve hukuksal görünümünün yanı  sıra, 
devletin bir sosyal yapı olarak içerdiği karışık iktidar ilişkilerinin yarattığı dinamizm 
ve hareketlilik üzerinde de duracaktır. Görüldüğü gibi sosyal bilimlerin 
sınıflandırılması ve karşılıklı etkileşiminin mantığı ve felsefesi gereği Genel Kamu 
                                                 
67
 Kapani, M., Ankara 2001, s. 22-23. 
68
 Kapani, M., 2001, s. 28-29. Kışlalı, A. T., Siyaset Bilimi, İmge Kitabevi, 9. Baskı, Ankara 2002, s. 
18. 
69
 Kapani, M., 2001, s. 28. 
70
 Kışlalı, A.T., 2002, s. 19. 

---