Microsoft Word 1 iç kapak doc

 
30
Bir siyasi iktidar biçimi toplumun çoğunluğunca meşru olmaktan çıkmış ve 
gene çoğunluğun inançlarına uygun bir iktidar biçimi henüz oluşmamışsa, siyasi 
bunalım kaçınılmazdır.  Bu genellikle, geçiş dönemini yaşayan toplumlarda ortaya 
çıkar.
128
 
Meşruiyetin birbiriyle iç içe geçmiş; sosyal yapı, kültürel değerler, siyasi 
hedefler, ideolojik söylem ve yönetim tarzı gibi öğeleri arasında uyuşmazlık ve 
çatışmalar meşruiyet krizini ortaya çıkarır. Meşruiyet krizi zamanı bireylerin 
kendilerini ne ölçüde siyasal ve toplumsal bütünlüğün bir parçası saydıklarını 
sorgularken, siyasi iktidar açısından bu kriz iktidarın toplumsal ilke ve değerlere 
yabancılaşmasında ifade olunur. Bu yabancılaşma bireylerin ve toplumun da siyasi 
iktidara yabancılaşmasına yol açar.
129
 
Toplumda, vatandaşların büyük çoğunluğu tarafından paylaşılan bir meşruluk 
anlayışı yerine, birden fazla meşruluk inancı arasında bir çatışma başladığı zaman, 
temel anlaşmada bir çatlama meydana gelir. Çatışma ve “temel anlaşma yokluğu” 
(disensus) barışçı yollardan giderilmezse, sosyal gerilim sonunda bir patlama, ihtilal 
veya iç savaşa kadar gidebilir.
130
 
Gerçek anlamda bir ihtilal ortamının varlığından söz edebilmek için aşağıdaki 
faktörlerin bir araya bulunması gerekmektedir:  
a) Sosyal yapıda ve sosyal güçler dengesinde köklü bir değişimin meydana 
gelmesi b) bu değişimin beraberinde mevcut meşruluk anlayışına alternatif 
oluşturabilecek yeni bir meşruluk anlayışını (ideolojisini) getirmesi c) yeni meşruluk 
                                                                                                                                          
meşruluk” ve “yüksek meşruluk” gösteren sistemler olarak iki gruba ayırabiliriz. Düşük meşruiyetli 
rejimler ciddi bir bunalımla karşılaştıkları zaman çözülme ve çökme tehlikesine maruzdurlar. 
Ayrıca halkın desteğinden yoksun oldukları için daha çok fizik zorlama gücüne dayanmak 
zorunluluğun duyarlar. “Yüksek meşruluk” derecesine sahip sistemler ise daha istikrarlıdırlar. Bu 
sistemler normal olarak toplum üyelerinden geniş destek gördükleri için, bunalım dönemlerini bile 
büyük sarsıntıya uğramaksızın atlatabilirler.Kapani, M.,  2001, s. 86, 96. 
128
 Kışlalı, A.T., Siyaset Bilimi, 9. Baskı, İmge Kitapevi, Ankara, 2002, s. 123. 
129
 Meşruiyet krizi, bir siyasi iktidarın varolma ve varlığını devam ettirme üzerinde kurduğu ilke ve 
değerlerinin, toplum tarafından kabul edilmemesi veya kazanılmış toplumsal rızanın zamanla 
zayıflaması anlamına gelen bir siyasal rejim sorunudur. Bu sorunun bir ucunda, siyasi iktidardan 
özgürlük  beklentileri olan birey; diğer ucunda siyasal iktidardan kendi inanç, gelenek ve kültürüyle 
uyumlu davranışlar bekleyen toplum; bir başka ucunda ise bireylerin ve toplumun bu beklentilerine 
makul, adil, sürekli ve meşru cevaplar üretemeyen siyasi iktidar vardır. Siyaset, 2003, s. 60,63. 
130
 Kapani, M.,  2001, s. 87. 

---

 
31
inancının toplumdaki temel anlaşmayı bölebilecek ölçüde yaygınlaşması d) bu 
bölünmenin barışçı yollardan yeni bir uzlaşma ile giderilememesi.
131
 
Siyasi iktidarların meşruiyeti elinde bulundurdukları gücü ne şekilde 
kullandıklarına da bağlıdır. Bir siyasi iktidar ne kadar az güce dayanırsa, o kadar 
meşru olacaktır. Bununla birlikte, siyasi iktidarlar ne kadar zora başvurursa 
saygınlığını, meşruluğunu ve otoritesini de o ölçüde kaybedecekler.
132
 Diktatörlükler, 
şiddet ve baskı yöntemlerine başvurmaktan çekinmeyen katı ve otoriter rejimler, 
meşruluk temelinin zayıf olması nedeniyle, ayakta kalabilmek için çıplak kuvvete 
dayanmak zorunluluğundadırlar.
133
 Fakat iktidarı sağlamak için kullanılan kuvvet ne 
kadar büyük olsa da belli bir süre sonra zayıflamaya başlar. “Kamu vicdanında 
tutunmayan, saygı görmeyen, inanılmayan bir iktidar uzun süre kendisini, sırf fiziki 
kuvvetle, ayakta tutamaz.”
134
 
Siyasi istikrarın veya rejimin varlığını teminat altına almaya yardımcı olan 
meşruiyet olgusu ortadan kalkınca, bunun sonucu muhtemelen ya bastırma yoluna 
gitme ya da geniş kapsamlı bir siyasi değişim olacaktır.
135
  
Meşruiyet krizi sadece otoriter veya totaliter siyasi sistemlere ait  bir sorun 
değildir. Demokratik sistemlerde de meşruiyet krizi çok ciddi boyutlarda ortaya 
çıkmaktadır. Özellikle, demokratik seçimlerle iktidara gelen faşist rejimleri bu 
krizlere verilen en iyi örneklerdir.
136
  
 
3. Siyasi Rejim ve Siyasi Sistem 
Siyasi sistem kavramı Siyaset Biliminin önemli kategorilerinden birisidir.
137
  
Siyaset sistemi aynı zamanda Genel Kamu Hukukunun önemli kavramlarından 
biridir. Nitekim kamu hukuku toplumun siyasi sisteminin işleyişi sırasında meydana 
gelen ilişkileri araştırır. Siyasi sistem kavramı Batıda sosyoloji ve siyaset bilimi 
                                                 
131
 Kapani, M.,  2001, s. 88. 
132
 Öztekin, A., 2003, s. 11-12. 
133
 Kapani, M.,  2001, s. 85. 
134
 Daver, B., 1968, s. 104. 
135
 Heywood, A., 2006, s. 312. 
136
 Siyaset (Editör:Mümtaz’er Türköne), Lotus, Ankara, 2003, s. 62. 
137
 Siyasi sistemlerin siyaset bilimi açısından kapsamlı analizi işin bkz.: Анохин,  М.Г., 
Политические системы: адаптация, динамика, устойчивость, М. 1996.  

---

 
32
alanlarında sistem yaklaşımı ile ilgili olarak ortaya çıkmıştır. 20. yüzyılın üçüncü 
yarısında T. Parsons toplumsal (sosyal) sistem konseptini işleyip hazırlamıştır.
138
  
“Sistem” kavramı sosyal bilimlere biyoloji ve kibernetik biliminden 
getirilmiş, ilk defa sosyolojide T. Parsons, siyaset biliminde ise D. Easton tarafından 
kullanılmıştır.
139
  T. Parsons, M. Levi tarafından ileri sürülmüş kuramları geliştiren 
D. Easton 50’li yılların başlarında siyasi sistem kuramını geliştirmiştir.
140
 Siyasi 
sistem Sovyet kamu hukuku ve siyaset biliminde 1960-1970’li yıllarda araştırma 
konusu olmuş, 1977 SSCB Anayasasında “Siyasi Sistem”
 
adlı bölüm dahil 
edilmiştir.
141
   
En genel tanımı ile sistem birbirlerine karşılıklı bağımlılıkları bulunan ve 
karşılıklı ilişkiler içinde olan nesneler dizisidir.
142
 
Çoğu zaman “rejim” kavramı “sistem” kavramıyla eşleştirilir. Siyaset 
Bilimde D. Easton tarafından işlenip hazırlanmış “sistem” kuramına göre,   siyaset, 
siyasi süreç, ihtiva ettikleri olanak ve hedefleri gerçekleştirmek olanağına sahip 
subjektlerin dinamik bir bütünüdür.
143
  Siyasi rejimlerin ve siyasi sistemlerin 
sınıflandırılması birbiriyle sıkı bağlıdır.  Şöyle ki demokratik siyasi sistemde 
demokratik rejim, otoriter ve totaliter siyasi sistemlerde otoriter ve totaliter siyasi 
rejimler hakimdir.
144
  
Sistem ve rejimle ilgili değişik tanımların olmasına rağmen, bu iki kavram 
arasında mantıksal bir bağlantının olduğu istisna edilemez: siyasi rejim toplumda 
siyasi sistemin verimli işleyişinin sağlanma usulüdür, siyasi kurumların faaliyeti için 
                                                 
138
 Parsons,  T., The Social System, 2nd ed. Gtencoe (III.), 1959. 
139
 Соловьев, А.И., Политология: политическая теория  политические технологии,  Аспект 
Пресс, Москва, 2000, с. 160. Elektronik versiyon için (tam metin) RF Political Education Group 
www.politeducation.ru,  
140
 Easton, D., The Political Systems, NewYork, 1953. 
141
 Bkz.: Бурлацкий, Ф.М., Ленин. Государство. Политика. М. 1970. Бурлацкий, Ф.М., Галкин, 
А.А.,  Социология.  Политика.  Международные  отношения,  М. 1974. Топорник,  Б.Н., 
Политическая  система  социализма,  М. 1972. Тихомиров,  Ю.А., «Социализм  и 
политическая власть», Советское государство и право. 1974. № 5. с. 11-19. Разумович, Н.Н., 
«Политическая  организация  и  политическая  система  общества»,  Советское  государство  и 
право, 1975. № 1. с. 105-109. 
142
 Öztekin, A., 2003, s. 201. 
143
 Easton, D., “The Analysis of Political Systems”, Comparative Politics, Notes and Readings, (Ed. 
R.C. Macridis, B.E. Brown) Homewood, 1961. 
144
 Кудрявцев, Ю. А., 2002, c. 195-205 

---