Microsoft Word 1 iç kapak doc

 
36
etkileşimlerin düzenli seyridir. O belli bir zaman ve mekan kapsamında düzenli 
hareketler  ve etkileşimler  şeklindeki siyasi açılımların toplusudur.
159
 Shumpeter’e 
göre, sosyal düzenin transformasyonu kesilmez, fakat çok yavaş gelişen bir süreçtir. 
“İstikrarlı” dönemin belli bir kesitini öğrenen araştırmacı, hatta sosyal sistemin 
değişmediği kanaatine varabilir.
160
  
Siyasi sürecin iki şekli vardır:  1) siyasi değişim 2) siyasi gelişme 
 
4.2. Siyasi Değişim 
Değişim her şeyden önce sosyal olgudur ve yapısal niteliklidir. Genel olarak 
değişim -“zaman içinde gözlenebilen geçici olmayan, belirli bir toplumun geleceğe 
yönelik akışını değiştiren başkalaşım”dır.
161
 Siyasi değişim siyasi subjektler 
arasında, siyasi sistemle dış alan arasında etkileşimin yöntem ve karakterinde yeni 
özgün özelliklerin ortaya çıkması sürecidir.
162
 Siyasi değişim öncelikle, toplumun 
yönetim mekanizmasındaki değişimle ilgilidir.  Siyasi değişim kurumsal yapılarda 
yaşanan transformasyonla veya sosyal ortamdaki yeniden yapılanmalarla (ekonomik 
ve kültürel değişimlerdeki, sosyal güçlerin yer değişmesi ve dengesi) bağlantılıdır.
163
 
Siyasi değişim siyasi kurumların ekonomik, manevi, kültürel, uluslararası ve 
sosyal olmayan faktörlerin etkisi altında siyasi aktörlerin yer değişmesiyle, aktörlerin 
potansiyelindeki değişikliklerle ve siyasi güçlerin pozisyonuyla ilgili 
dönüşümüdür.
164
  
Siyasi değişim siyasi yaşamın en önemli olgularındandır. Bu olgu “ister 
gelişme, isterse de çürüme getirsin, ister büyümeye, isterse de düşüşe yol açsın, iki 
süreçten birinin sonucunda ortaya çıkan bir olgudur: evrim veya devrim.” Evrim 
veya reform yoluyla değişim devamlılık içinde meydana gelen (örn., bir kurumun  
tamamen ortadan kaldırılması ve yerine yenisinin konulması değil, yeniden 
                                                 
159
  Политический  принципы:  основные  аспекты  и  способы  анализа,  Сборник  учебных 
материалов, (Под редак. Мелешкиной Е.Ю.), Издательский Дом «ИНФРА-М», Издательство 
«Весь Мир», 2001, с. 6. 
160
 Шумпетер, И., Капитализм, социализм и демократия. М., 1995, c. 530. 
161
 Cam, E., 1999, s. 190. 
162
 Политический принципы: основные аспекты и способы анализа, с. 9. 
163
 «26 основных понятии политического анализа», Политические исследования, № 1, 1993, с. 
89. 
164
 Дегтярев, А.А., 1998, с. 129.  

---

 
37
örgütlenmesi veya yeniden yapılanması) bir olgudur. Devrimsel değişim ise kökten 
bir değişimi ifade eder ve devrimlerle karakterize edilir. Devrimler başarılı olduğu 
takdirde “çoğunlukla şiddete dayalı bir kopuşu beraberinde getirerek” bir siyasi rejim 
değişmesiyle sonuçlanır.
165
 
Siyasi değişim öncelikle, toplumun yönetim mekanizmasındaki değişimle 
ilgilidir.  Siyasi değişim kurumsal yapılarda yaşanan transformasyonla veya sosyal 
ortamdaki yeniden yapılanmalarla (ekonomik ve kültürel değişimlerdeki, sosyal 
güçlerin yer değişmesi ve dengesi) bağlantılıdır.
166
  
 
4.3. Siyasi Gelişme  
Siyasi gelişme siyasi sistemin öğelerinin veya bütünlükte siyasi sürecin 
öğelerindeki niteliksel değişikliklerin yaşanma sürecidir.
167
 
Siyasi gelişme, siyasi yapının farklılaşması ve kültürün ussallaşması 
demektir. Siyasi gelişme sonucunda siyasi sistemin yeteneklerinde göze batan önemli 
artışlar kaydediliyor. Yetenekleri artan, kültürü ussallaşan ve yapısı farklılaşan siyasi 
sistem, bu özellikleriyle gelişen, modernleşen bir sisteme dönüşür.
168
 Siyasi gelişme 
kavramının kullanıldığı ilk araştırmalarda daha çok “amaçsal” siyasi gelişme 
terimine dayanıldığı ve siyasal gelişmenin yöneldiği amaç da  “demokrasinin 
kurulması” biçiminde anlaşılmıştır.  
Bu terimde iki temel öğe vardır: 1) Siyasal gelişmenin hedefi “demokrasi”nin 
kurulmasıdır, 2) Demokrasi de, halkın siyasi iktidarı ele geçirmek için birbiriyle 
yarışan seçkin grupları arasından dilediğini seçim yoluyla iktidara getirme veya 
iktidardan düşürme olanağına sahip olduğu “temsili” siyasi kurumsallaşmayı ifade 
eder. Buna göre de siyasi gelişme, bir biçimde “demokrasi”ye doğru değişim olarak 
anlaşılmaktadır.
169
  
                                                 
165
 Heywood, A., 2006, s. 312. 
166
 26 основных понятии политического анализа, 1993. № 1. с. 89. 
167
Политический принципы: основные аспекты и способы анализа, с. 9. 
168
 Oktay, C., Siyaset Bilimi İncelemeleri, 2. Basım, Alfa, İstanbul 2005, s. 274. 
169
 Bkz: Köker, L., Modernleşme, Kemalizm ve Demokrasi,  İletişim yayınları, 8. Baskı, Ankara, 
2004, s. 34. 

---

 
38
Siyasi gelişmenin, özellikle Batılı olmayan toplumlar için, bir demokratik 
gelişme olmadığını savunan tezler ise gelişmeyi “istikrar ve düzen” kavramlarıyla 
ilişkilendirmişler.
170
 Oysa “istikrar, siyasal örgütlerin ve usullerin kurumlaşmasını 
gerektirir; istikrarın derecesi de, siyasete katılmak isteyen grup ve bireylerin siyasal 
katılımları için, siyasal kurumların sağladığı imkanların ölçüsüne bağlıdır.”
171
  
Siyasi gelişme büyüyen bir siyasi otoriteye bireylerin daha fazla katılması, 
onu daha etkin biçimde denetlemesi durumunu ortaya çıkarmaktadır. Siyasi gelişme 
siyasi eylemlere geniş halk kitlelerinin katılmasını sağlar. Siyasi süreç siyasi 
toplumlar ve ekonomik kültürünün yaratılması ve bu kültürün yapı ile 
uyumlaştırılması, siyasi davranış biçimlerinin makro ve mikro düzeydeki 
gelişmelerle ussallaşması sürecidir.
172
 Ona göre de istikrarlı ve düzen içinde bir 
gelişmenin söz konusu olabilmesi için siyasi katılma düzeyi bu katılmayı sağlayan 
kurumların gelişme düzeyi ile uyum içinde olmalıdır. Aksi halde, siyasi kurumlaşma 
düzeyi bu katılım artışını sistem açısından işlevselleştirmediği için siyasi gelişme 
değil, siyasi bozulmayı ortaya çıkarır.
173
 Bu süreç ise beraberinde söz konusu 
toplumlarda askeri diktatörler veya tek parti hegemonyası biçiminde görülen 
demokratik olmayan siyasi kurumları getirir.
174
 
Siyasi rejim siyasi sistemin karakterini yansıttığı için, ayrıca kendisi dinamik 
bir olgu olduğu için siyasi süreçlerle ayrılmaz bir bağlılık içindedir.  Siyasi sürecin 
öğrenilmesi siyasi sistemi statik durumdakinden farklı olarak, işlevsel ve dinamik 
açıdan, makro sistemlerin işleyiş mekanizmasını, sistemin sivil toplumla karşılıklı 
etkileşiminin dinamiğini açıklığa kavuşturur.
175
  
                                                 
170
 1960’ların ortalarına doğru karşılaştırmalı siyaset bilimi alanındaki araştırmaların bulgularına 
dayanan bu itiraz ve eleştirilere göre, demokrasinin kurulmasını siyasi gelişmenin anahtarı olarak 
görmek, Batılı değerlerin başkalarına zorla kabul ettirmeye çalışmaktır. Ayrıca, ekonomik ve 
toplumsal gelişme yolunda hızla ilerlemek isteyen Batılı olmayan toplumlardaki somut oluşumlar 
“demokrasi”yle uyuşmamaktadır. Bu toplumlardan ekseriyeti demokrasi ile “hızlı gelişme”nin bir 
arada bulunmayacağını kabul ederek, gelişmeyi “istikrar ve düzen” terimleriyle kavramaya 
yönelmişler. Bkz: Köker, L., 2004, s. 34-38. 
171
 Huntington, S.P., Dominguez, J.İ.,  Siyasal Gelişme (Çeviren: Ergun Özbudun), SİD Yayınları, 
Ankara, 1985, s. 9-10.  
172
 Cam, E., 1999, s. 193. 
173
Huntington, S. P., “Siyasal Gelişme ve Siyasal Bozulma”, (Çeviren: Ergun Özbudun), AÜHFD, 
Cilt:XXII-XIII. Sayı:1-4, (1965-1966). 
174
 Köker, L., 2004, s. 38. 
175
 Дегтярев А.А., 1998, с. 101. 

---