Filologiya məsələləri, 2017
165
I got my knee up, said Eric with simple pride, and I hit him with in
the… You should have heard him holler! He won’t come back in a hurry
either. So we didn’t do too badly.
Ralph moved suddenly in the dark; but then he heard Eric working his
mouth.What’s the matter?Just too loose.Piggy drew up his legs.You all right,
Piggy?Thought they wanted the conch.Müəyyən əsərdən götürülmüş
yuxarıdakı hissə əsasən dialoq nümunələrindən təşkil olunmuşdur və bu
dialoqlarda müvafiq sözlərin buraxıldığını müşahidə etmək mümkündür.
Diqqətlə nəzər salsaq, görərik ki, işlədilməyən elementlərin bərpa edilməsi
istənilən halda mümkündür, lakin onların buraxılması nitqə ağırlıq
gətirməmək üçün edildiyindən deyilməyən dil vahidlərinin mövcud olduğu
ifadələrin verildiyi kimi saxlanılması məqsədəuyğundur.Bildiyimiz kimi
ellipsis zamanı hansısa bir söz buraxılır. Ellipsis bu cəhətdən koheziyanın
digər növü subtitusiyanı xatırladır. Bu iki hadisəni ayırmaq çətinləşir, lakin
qeyd etmək lazımdır ki, ellipsis sözün birləşmənin cümlənin “sıfır”
morfemlə əvəz olunmasıdır. Praktiki nöqteyi-nəzərdən hər iki anlayışa ayrıca
yanaşmaq məqsədə uyğundur. Baxmayaraq ki, substitusiya da, ellipsis də
mətnin hissələri arasında mövcud eyni fundamental əlaqəni əhatə edir və
bunlar struktur mexanizminin iki müxtəlif növüdür. Ellipsis deyilməyəni
ifadə edir ( something unsaid ). Lakin o demək deyil ki, deyilməyən
anlaşılmayandır, əksinə “deyilməyən” altında “hər vəziyyətdə başa düşülən”
nəzərdə tutulur.
Məsələn., Histories make men wise; poets witty; the mathematics
subtle; natural philosophy deep; moral grave; logic and rhetoric able to
contend.
Yuxarıda verilən cümlələrin strukturlarına nəzər salsaq, görərik ki,
birincidən başqa hamısının xəbəri buraxılmışdır. Cümlələr mübtəda və
komplementdən ibarətdir. Budaq cümlələri aşağıdakı şəkildə şərh etmək
olar. İkinci budaq cümlə poets make men witty; üçüncü cümlə mathematics
make men subtle; dördüncü cümlə natural philosophy makes men deep beş
və altıncı cümlələr də müvafiq şəkildə şərh olunur.
ƏDƏBİYYAT
1. A.Məmmədov “Mətnin yaranmasında formal əlaqə vasitələrinin sistemi”
Bakı, “Elm” 2001. 144s səh 25-58
2. Halliday, M.A.K. and Hasan, R., Cohesion in English. London:
Loğman, (1976)
Галъперии И.Р. Текст как объект лингивистических иследований.
М.1981.
Filologiya məsələləri, 2017
166
E.ABBASOVA.
THE TYPES OF ELLIPSIS IN ENGLISH AND AZERBAIJANI
LANGUAGES
SUMMARY
This article deals with one of the types cohesion – ellipsis. Here the
types of ellipsis are singled out and studied. The peculiarities of ellipsis are
analyzed on the basis of certain examples.In the article the main conception
of elliptic sentences is also analized in English and Azerbaijani and noticed
the thoughts of wellknown scientists and lingnists.
The article deals with some sitactical pacularities ellipsis of English words in
the Azerbaijani language,also is educated actual problem of contemporary
linguistics.The functional ellipsis of the simple sentence in modern English
and Azerbaijani language,in the function anf spoken language are considered
in thos ellipsis.The article speaks about the word-order in contemporary
literarural Anglish,its compare with Azerbaijani,also some kinds ellipsis of
simple and compround sentences English language.
Э.АББАСОВА.
ЭЛЛИПТИЧЕСКИЕ ПРЕДЛОЖЕНИЯ В АНГЛИЙСКОМ И
АЗЕРБАЙДЖАНСКОМ ЯЗЫКАХ.
РЕЗЮМЕ
В етой статъе рассматривается один из видов когезии эллипсис.
Здес выделяются и изучаются определенные виды эллипсиса. Свойства
эллипсиса анализируются на базе конкретных применов.В статъе также
анализируются основные концерсия эллинтические придложения в
англиском и азербайджанском языках.Синтаксис-эта част грамматики
языка,указывающая правила соединениние слов и словосочетания в
предложениях. В статье также рассматривается некоторые аспекты
эллисиса в современном Английском и Азербайджанском языках,его
роль и значения в художествонном и разговорном речи.
В данной статье также анализируется активное употребление
эллипсиса в простых и сложных предложениях,их некоторые виды в
современном Английском и Азербайджанском языках.
Rəyçi: Rəfiq Cəfərov
Filologiya elmləri namizədi, dosent
Filologiya məsələləri, 2017
167
SEVİNC HÜSEYNOVA
ADİU
Sevinc.@.mail.ru.
QƏDİM VƏ ORTA ƏSRLƏRDƏ İNGİLİS DİLİNİN
SİNTAKSİSİNDƏ BAŞ VERƏN ƏSAS DƏYİŞİLİklƏR
Açar sözlər: ingilis dili,sintaksis,qədim dövr,orta əsr,dəyişilirlər.
Ключевые слова: английский язык,синтаксис,трансформация
Key words: English,sintaksis,transformation.
Müasir ingilis dilində olduğu kimi qədim ingilis dilində də məqsəd
və intonasiyasına görə cümlənin üç növünü fərqləndirmək olar:
1.Nəqli cümlə - bu özü də təsdiq və inkar formasında ola bilər,
məs.:Nu wille we secgan be suban Donna paere ea ymbe Creca land…
(Orasius) (Now will we speak about Greece, on the south of the river
Danuba)
Hem liste nat to go to bedde sone. (They did not like to go to
bed soon)
2.Sual cümləsi, məs.
Hu moeg se ealda mann eft beon acenned ? (how can the old
man be born again?)
Qədim ingilis dilindəki sual cümlələrindən danışarkən Peter
S.Baker fel+mübtəda (V+S) söz sırasının sual cümlələri üçün xarakterik
olduğunu yuxarıdakı misalla izah etmişdir. O, qeyd edirdi ki, bu tip
cümlələr sual sözü ilə başlasa da, başlamasa da, V+S söz sırasına
malik olurlar (13). Başqa bir mənbədə də qədim ingilis dilində sual
cümlələrinin mübtəda və xəbər inversiyasının nəticəsində əmələ gəldiyi
qeyd olunur. Bu cür cümlələrdə “do” köməkçi sözü tələb
olunmurdu(12).Hwaet getacniad donne da twelf oxan buton da XII
apostolas? (What signify then those twelve oxen except those XII
apostles?) Gördüyümüz kimi hər iki mənbədə də sual cümləsinin
mübtəda və xəbərin yerdəyişməsi nəticəsində əmələ gəlməsi qeyd
edilmişdir. Bununla belə Peter S.Baker bu cür söz sırasının (V+S)
həm də nəqli cümlələrdə də ola biləcəyini göstərmişdir. O,
“Beowulf” əsərindən belə bir misal çəkir.Eart pu se Beowulf, se pe
wid Brecan wunne. (7, 23 )Baker qeyd edir ki, bir çoxları bu parçanı
sual cümləsi kimi tərcümə edirlər: “Are you the Beowulf who
contended with breca?” Lakin, müəllif təkidlə bu cümlənin nəqli cümlə
olduğunu söyləyir. “You are that Beowulf? the one who contended
with Breca!”(13).Qədim ingilis dilindən sual cümlələri müxtəlif
Dostları ilə paylaş: |