Filologiya məsələləri, 2017
160
komponentlərinin bir- biri ilə əlaqələndirilməsinə, müəyyən dərəcədə onların
fiziki, psixoloji, məntiqi mümkünlüyünə şərait yaradır. Beləliklə, birinci
cümlədə
and bağlayıcısının işlənməsi A və B komponentlərində verilən
faktların şərtləndirilmiş münasibətini ifadə edir. Bu halda fokusda təsvir
olunan hərəkətlərin ardıcıllığı durur.İkinci
və üçüncü cümlələrdə, göründüyü
kimi, semantik fokusda səbəb və səbəb əlaqəsi durur. Bu halda hər iki
cümlədə B komponenti ya presuppozisiya, ya da ümumi kontekstdən
yaranan təbii nəticədir.
So,
so that bağlayıcıları göstərir ki, onlardan sonra
gələn B komponentləri A komponentlərində ifadə olunan fikirlərin
mühakiməsidir.İkinci və üçüncü cümlələrin bənzərliyi
onunla izah edilir ki,
bu cümlələrin hər ikisində eyni ardıcıllıq öz əksini tapır: səbəb, səbəb
əlaqəsi, motiv.
ƏDƏBİYYAT
1. Семантико-синтаксические особенности предложения в романо-
германских языках., Ярославль, 1978
2. http://www.dslib.net/germanskie-jazyki/kauzalnye-svjazi-v-
anglijskomslozhnopodchinennom-predlozhenii.html
3. Huddleston R., Pullum G., The Cambridge Grammar of the English
Language, -Cambridge, 2003.
4. Kipling R., Poems, Short stories, Moscow, 1983.
5. F.Scott Fitzgerald, Selected short stories, Moscow, 1979
D.VEKILOVA
THE ADVERBIAL CLAUSES OF CONSEQUENCE
IN MODERN ENGLISH
SUMMARY
The article deals with the adverbial clauses of consequence and result
in Modern English. It is also noted that cause stands in a converse
relationship with result: if X caused Y, then Y resulted from X, and vice
versa.
As a result of logical and semantic analysis of the components of
causal
correlations, we come into conclusion that in terms of semantics
consequence (B) can be represented as a set of distinctive features, as
compulsory, generated, conesquential, conditional.
The article deals with some structural rypes of sentences in Azerbaijani
and English.Also the following variants are analisedin the article:
-the simple sentence,the
compound sentence,subjet clauses,predicative
clauses,objet clauses,attributive clauses,adverbial clauses.
Filologiya məsələləri, 2017
162
ELNARƏ ABBASOVA
ADİU
elnarə.@.mail.ru.
İNGİLİS VƏ AZƏRBAYCAN DİLLƏRİNDƏ ELLİPTİK
CÜMLƏLƏRİN TƏSNİFATI
Key words: text linguistics, cohesion, ellipsis, types of ellipsis
Açar sözlər: mətn dilçiliyi, koheziya, ellipsis, ellipsisin növləri
Kлючевые слова: лингивистика текста, когезия, эллипсис, типы
эллипсиса
Müasir dilçiliyin ən aktual məsələlərindən biri də mətn dilçiliyidir.
Müvafiq olaraq mətn dilçiliyinin tədqiqat obyektini mətn təşkil edir. Mətni
xarakterizə edən, ona spesifik bir sıra əlamət və xassələr vardır. Bunlardan
biri kimi mətnin tamlığını, bütövlüyünü qeyd etmək olar. Mətnin bütöv
olması onun hərtərəfli dərk olunması üçün lazım olan başlıca
tələblərdən
biridir. Mətnin bütövlüyünü, tamlığını da şərtləndirən bir sıra amillər vardır.
Bütöv olmaq üçün mətn eyni zamanda əlaqəli olmalıdır (1).Mətndaxili
əlaqələr, onların struktur semantik parametrləri mətn dilçiliyi üçün vacib
əhəmiyyət kəsb edir. Bu səbəbdən onların öyrənilməsinə bir çox linqivistik
tədqiqatlar həsr olunmuşdur. Bu tədqiqatlar içərisində M.A.K. Halliday və
R.Hasanın əsərlərini vurğulamaq olar. Müəlliflər öz əsərlərində mətndaxili
əlaqəliliyi bildirmək üçün koheziya (cohesion) terminindən istifadə etmiş,
koheziv vasitələrin əhatəli təsvirini vermişdir (2).Burada
irəli sürülən əsas
konsepsiya və konseptual əsasda koheziyanın leksik və qrammatik
üsullarının təsnifatı çox böyük uğur qazandı. Lakin bununla yanaşı qeyd
etmək lazımdır ki, həmin konsepsiyanın bütün müddəaları bütün linqivistlər
tərəfindən qeyd-şərtsiz qəbul edilmədi.
De Boqrand və Dreslerin koheziya termininin izahı ilə bağlı fikirləri
mövcuddur. Sözü gedən dilçilər və onlara həmfikir bəzi dilçilər yuxarıda
qeyd olunan konsepsiyanı tənqid edərkən haqlı olaraq göstərir ki, M.A.K.
Halliday mətn əlaqələrində dərinlik və səthi planlar arasında həddi düzgün
müəyyənləşdirmir (9).Müəyyən məlumatın maksimal dərəcədə səmərəli
ötürülməsi üçün mətn sintaktik və semantik çərçivəyə malik olmalıdır. Mətn
həm də daxili təşkilatlanmaya, orqanizasiyaya malikdir (3).Mətnin səthi
struktur elementləri olan dil ifadələri arasındakı əlaqələrdən, yəni
koheziyadan danışmaq lazım gəlir (8). Koheziya
linqivistik cəhətdən
eksplisitdir və mətnin elementləri arasında semantik əlaqələri vurğulamaqla
özünü göstərir. Ardıcıl cümlələr arasında semantik bağlar koherensiya və