Microsoft Word 2017-ci№ doc

Filologiya məsələləri, 2017 
 160
komponentlərinin bir- biri ilə əlaqələndirilməsinə, müəyyən dərəcədə onların 
fiziki, psixoloji, məntiqi mümkünlüyünə  şərait yaradır. Beləliklə, birinci 
cümlədə  and  bağlayıcısının işlənməsi A və B komponentlərində verilən 
faktların  şərtləndirilmiş münasibətini ifadə edir. Bu halda fokusda təsvir 
olunan hərəkətlərin ardıcıllığı durur.İkinci və üçüncü cümlələrdə, göründüyü 
kimi, semantik fokusda səbəb və  səbəb  əlaqəsi durur. Bu halda hər iki 
cümlədə B komponenti ya presuppozisiya, ya da ümumi kontekstdən 
yaranan təbii nəticədir.  So,  so that bağlayıcıları göstərir ki, onlardan sonra 
gələn B komponentləri A komponentlərində ifadə olunan fikirlərin 
mühakiməsidir.İkinci və üçüncü cümlələrin bənzərliyi onunla izah edilir ki, 
bu cümlələrin hər ikisində eyni ardıcıllıq öz əksini tapır: səbəb, səbəb 
əlaqəsi, motiv. 
ƏDƏBİYYAT 
1.  Семантико-синтаксические  особенности  предложения  в  романо- 
германских языках., Ярославль, 1978 
2. http://www.dslib.net/germanskie-jazyki/kauzalnye-svjazi-v-
anglijskomslozhnopodchinennom-predlozhenii.html 
3. Huddleston R., Pullum G., The Cambridge Grammar of the English 
Language, -Cambridge, 2003. 
4. Kipling R., Poems, Short stories, Moscow, 1983. 
5. F.Scott Fitzgerald, Selected short stories, Moscow, 1979 
 
D.VEKILOVA 
THE ADVERBIAL CLAUSES OF CONSEQUENCE  
IN MODERN ENGLISH 
 
SUMMARY 
The article deals with the adverbial clauses of consequence and result 
in Modern English. It is also noted that cause stands in a converse 
relationship with result: if X caused Y, then Y resulted from X, and vice 
versa.  
As a result of logical and semantic analysis of the components of 
causal correlations, we come into conclusion that in terms of semantics 
consequence (B) can be represented as a set of distinctive features, as 
compulsory, generated, conesquential, conditional. 
The article deals with some structural rypes of sentences in Azerbaijani 
and English.Also the following variants are analisedin the article: 
-the simple sentence,the compound sentence,subjet clauses,predicative 
clauses,objet clauses,attributive clauses,adverbial clauses. 

---

Filologiya məsələləri, 2017 
 161
 
Д.ВЕКИЛОВА 
 
СЛОЖНЫЕ ПРЕДЛОЖЕНИЯ ВЫРАЖАЮЩИЕ 
СЛЕДСТВЕННЫЕ ОТНОШЕНИЯ В СОВРЕМЕННОМ 
АНГЛИЙСКОМ ЯЗЫКЕ 
 
РЕЗЮМЕ 
 
В статье рассматриваются придаточные предложения следствия. В 
результате  логике-семантического  анализа  компонентов  каузальной 
корреляции мы приходим к выводу, что в семантическом плане следст-
вие (В) можно представить в виде комплекса дифференциальных приз-
наков,  как  обязательное,  порожденное,  последующее,  обусловленное 
событие. 
В  данной  статье  также  анализируется  некоторые  структурные 
типы сложного предложения в Английском и Азербайджанском языках 
и рассматривается нижеследующие варианты: 
- простое предложение, сложное предложение, сложно-подчинен-
ные  предложение,  сложно-неподчиненные  предложение,  подлежащие, 
сказуемые и прдаточные предложениедополнения и т.д. 
 
Rəyçi: Dilarə Zeynalova 
            Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru,dosent. 
 
 
 
 
 
       

---

Filologiya məsələləri, 2017 
 162
 
ELNARƏ ABBASOVA 
    ADİU 
 elnarə.@.mail.ru. 
    
İNGİLİS VƏ AZƏRBAYCAN DİLLƏRİNDƏ ELLİPTİK 
CÜMLƏLƏRİN TƏSNİFATI 
 
Key words: text linguistics, cohesion, ellipsis, types of ellipsis 
Açar sözlər: mətn dilçiliyi, koheziya, ellipsis, ellipsisin növləri 
Kлючевые слова: лингивистика текста, когезия, эллипсис, типы 
эллипсиса 
 
 
Müasir dilçiliyin ən aktual məsələlərindən biri də  mətn dilçiliyidir. 
Müvafiq olaraq mətn dilçiliyinin tədqiqat obyektini mətn təşkil edir. Mətni 
xarakterizə edən, ona spesifik bir sıra əlamət və xassələr vardır. Bunlardan 
biri kimi mətnin tamlığını, bütövlüyünü qeyd etmək olar. Mətnin bütöv 
olması onun hərtərəfli dərk olunması üçün lazım olan başlıca tələblərdən 
biridir. Mətnin bütövlüyünü, tamlığını da şərtləndirən bir sıra amillər vardır. 
Bütöv olmaq üçün mətn eyni zamanda əlaqəli olmalıdır (1).Mətndaxili 
əlaqələr, onların struktur semantik parametrləri mətn dilçiliyi üçün vacib 
əhəmiyyət kəsb edir. Bu səbəbdən onların öyrənilməsinə bir çox linqivistik 
tədqiqatlar həsr olunmuşdur. Bu tədqiqatlar içərisində M.A.K. Halliday və 
R.Hasanın  əsərlərini vurğulamaq olar. Müəlliflər öz əsərlərində  mətndaxili 
əlaqəliliyi bildirmək üçün koheziya (cohesion) terminindən istifadə etmiş, 
koheziv vasitələrin  əhatəli təsvirini vermişdir (2).Burada irəli sürülən  əsas 
konsepsiya və konseptual əsasda koheziyanın leksik və qrammatik 
üsullarının təsnifatı çox böyük uğur qazandı. Lakin bununla yanaşı qeyd 
etmək lazımdır ki, həmin konsepsiyanın bütün müddəaları bütün linqivistlər 
tərəfindən qeyd-şərtsiz qəbul edilmədi. 
  De Boqrand və Dreslerin koheziya termininin izahı ilə bağlı fikirləri 
mövcuddur. Sözü gedən dilçilər və onlara həmfikir bəzi dilçilər yuxarıda 
qeyd olunan konsepsiyanı  tənqid edərkən haqlı olaraq göstərir ki, M.A.K. 
Halliday mətn  əlaqələrində  dərinlik və  səthi planlar arasında həddi düzgün 
müəyyənləşdirmir (9).Müəyyən məlumatın maksimal dərəcədə  səmərəli 
ötürülməsi üçün mətn sintaktik və semantik çərçivəyə malik olmalıdır. Mətn 
həm də daxili təşkilatlanmaya, orqanizasiyaya malikdir (3).Mətnin səthi 
struktur elementləri olan dil ifadələri arasındakı  əlaqələrdən, yəni 
koheziyadan danışmaq lazım gəlir (8). Koheziya linqivistik cəhətdən 
eksplisitdir və mətnin elementləri arasında semantik əlaqələri vurğulamaqla 
özünü göstərir. Ardıcıl cümlələr arasında semantik bağlar koherensiya və 

---