Microsoft Word 8 Azerb dili ve edebiyyati bolmesi
III INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
Yüklə 9,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- III INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
III INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
989 Qafqaz University 17-18 April 2015, Baku, Azerbaijan mənzuməsinin təsiri ilə saysız-hesabsız nəzirələr yazılmış və bu təsir o qədər güclü olmuşdur ki, Şəhriyara yazılan bu nəzirələr, ithaflar mütəfəkkir şairin ədəbi məktəb yaratdığını sübuta yetirir .Bu da əlbəttə ki, ustad Şəhriyarın poeziyasındakı milliliklə bağlı idi. M.Şəhriyar “Heydərbabaya salam” əsəri ilə “Azərbaycan türkünün milli həyatını bütün cəhətləri ilə göstərməyə müvəffəq olmuşdur” . “Heydərbabaya salam” poeması ilk dəfə 1955-ci ildə Türkiyədə çapdan çıxan “Azərbay- can” jurnalında nəşr olunmuşdur. Türkiyənin tanınmış yazarlarından olan Əhməd Atəş “Şəhri- yar və Heydərbabaya salam” adı ilə əsərin ilk nəşrini 1964-cü ildə Ankarada çap etdirmişdir. O, Türkiyədə ilk dəfə olaraq şairin həyat yolu, sənət dünyası haqqında və “Heydərbabaya salam” poemasında rəvanlığı, obrazlılığı, eyni zamanda zənginliyi ilə fərqlənən Azərbaycan dilinin bütün incəlikləri haqqında olduqca ustalıqla məlumat verir,bu əsəri dünya ədəbiyyatının şah əsərlərindən biri adlandıraraq söyləyir : “Haydarbabaya salam şiiri, mahalli olduğu kadar, insani oluşu ilə yalnız Türk ədəbiyyatının şah əsəri sayılacaq bir əsər deyil, belki bütün dünya ədəbiyyatında mevki olmağa layiq bir eserdir”. Türkiyə ədəbiyyatşünaslığında Məhərrəm Ergin , Əhməd Qafaroğlu, Eldəniz Qurtulan, Səadət Çağatay, Osman Fikri Sərtqaya, Yusif Gədikli, Əhməd Bican Ercilasun və başqaları sənətkarın yaradıcılığından bəhrələnərək bu ruhda yazıb- yaratmışlar. Bu yazarlar arasında Osman Fikri Sərtqaya Türkiyədə ustad Şəhriyara və “Heydər- babaya salam”a cavab olaraq yazılmış və ithaf olunmuş nəzirələri toplayaraq “Haydarbabaya salam” şeirinin Türkiyədəki akisləri” adlı üç məqalə yazmışdır. Lakin Türkiyədə M.Şəhriyarın həyat və yaradıcılığını, ələlxüsus “Heydərbabaya salam” poemasını tədqiq edən şəhriyarşünas alim Yusif Gədikli olmuşdur. Y.Gədikli “Şəhriyar və bütün türkcə şeirləri” adlı monoqrafiyasında Şəhriyar dühasının böyüklüyündən, yaradıcılığın- dakı millilikdən söhbət açır, ustadın poeziyasındakı Türkçülük ideyalarını yüksək dəyərləndirir. Bunlardan əlavə Xeyrəddin Dökdəmirinin 198 bənddən ibarət “Kocabey”, Fəxri Yınanın “ Çiçəkliyə salam”, Zeynalabdin Makasın “Xoş xatirələr” nəzirələri “Heydərbabaya” yazılmış töhfələrdən sayıla bilər. “ Fəxri Ünan Heydərbabanın vəzn və üslubuna sadiq qalaraq 1981-ci ildə “ Çiçəkliyə salam” əsərini yazır. Hey Çiçəkli, ayrı kalmak güc oldu, Bilirmisin əməklərim heç oldu, Söylə hələ, gözəllərin nec oldu? Hey Çiçəkli, o günlərdən nə kaldı? Nə çoxaldı, nələr var, nə azaldı? O gözəlim günlərimiz nec oldu? Şəhriyar ədəbi məktəbinin davamçıları bu gün də ustad Şəhriyarın, Heydərbabanın sehrindən, təsirindən ilham alaraq nəzirə və cavablar yazmaqdadır.
AMEA Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutu ruhengiz@yahoo.com AZƏRBAYCAN
XX əsr Azərbaycan poeziyasının ən qüdrətli nümayəndələrində biri Məhəmmədhüseyn Şəhriyar olmuşdur. Klassik ədəbi irsin ənənələrindən bəhrələnən şair yaratdığı əbədiyaşar sənət nümunələri ilə təkcə Azərbaycan və İran ədəbi mühitində deyil deyil, bütövlükdə Yaxın Şərq olkələrində tanınmışdır. Şəhriyarın anadilli şeirləri içərisində "Heydərbabaya salam"
III INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
990 Qafqaz University 17-18 April 2015, Baku, Azerbaijan poeması unikal ədəbi hadisə olaraq, həm dövrünün şairləri və tədqiqatçıları, tərəfindən yüksək qiymətlədirilmiş, həm də xalqın dərin rəğbətini qazanaraq dillər əzbəri olmuşdur.Şəhriyar poeziyasının sərhədləri aşaraq milyonlarla insanın qəlbində əbədi yer tapması "Heydərbayaya salam" poemasına saysız- hesabsız nəzirələr yazılmasının başlıca səbəblərindən biri məhz xalqın tarixi taleyi, acılı- şirinli həyatı, arzu və istəklərinin ustad şairin təcrübəli qələmi, çoşqun təbi, yüksək yaradıcı zəkası ilə dolğun real inikası idi. "Heydərbabaya salam" əsəri tipik Azərbaycan kəndinin və bu kənddə yaşayan Azərbay- can xalqının həyatı, məişətinin, xalq mənəviyyatının ən nəcib, ən gözəl keyfiyyətlərinin bədii salnaməsidir". 30 il fars dilində yazıb-yaradan şairin bu qədər uzun fasilədən sonra öz dilinə, el-obasına, xalqının daxili aləminə, qayıdışı, mənəvi yaddaşa dönümü böyük əks səda doğurmuşdu. Bu yalnız uzun illər Cənubi Azərbaycanda Azərbaycan dilinin yasaq edilməsi, yaxud xalqın ana dilində yazılmış ədəbiyyata, şeirə həsrəti ilə əlaqədar deyildi. Bü dönüş hər şeydən öncə Şəhriyarın doğma vətəninə tükənməz məhəbbəti, xalq həyatına bağlılığı, vətəndaşlıq borcu ilə əlaqədar idi. Xalqının qədim tarixə malik lətafətli dilinin təhriflərə məruz qalması, türkcənin bir ləh- cə deyil qüdrətli, ahəngdar bir dil olduğunu sübuta yetirmək cəhdi də "Heydərbabaya salam" poemasının yazılmasında həlledici rol oynadı. Poemada güney Azərbaycan ərazisində yaranmış təbii dağlardan biri olan Heydərbaba dağı şairin fikir mübadiləsi apardığı əsas tərəfmüqabilidir. Şair təbiətin ayrı-ayrı komponent- ləri ilə bağlı xatirələrindən istifadə edərək sevincini və kədərini bu coğrafi obyektlə bölüşür. Poemadakı Heydərbaba dağı geniş mənada Vətən anlayışını ifadə edir. Akademik İsa Həbibbəylinin M.Şəhriyar haqqında yazdığı tədqiqatda vurğuladığı kimi "bu əsəri "Heydərbabaya salam" əvəzinə "Vətənə salam" da adlandırmaq olardı. Bütövlükdə "Heydər- babaya salam" poeması Vətən haqqında yeni və qüvvətli poetik manifestdir". Şair özü də "Heydərbaba səni Vətən bilmişdim, Vətən deyib baş götürüb gəlmişdim" - deməklə Heydər- baba dağının onun üçün müqəddəs ana vətənin rəmzinə çevrildiyini etiraf edib. Şair dağları şəxsləndirir onu rəvayət, əfsanə söyləyən, düşüncə ideya məzmunlu canlıya- insana bənzədir. Yəni ustad şair dağlara min illərlə onun sinəsində gəzmiş insanların yaddaş qayası kimi baxır. Bu heç də təsadüfi deyil. Belə ki, türkdilli xalqların mifoloji dünyagörüşündə dağların əcdad kultu kimi yad edildiyini qeyd edə bilərik. Məlumdur ki, dağ bədii obrazı milli poeziyasının simvolu olaraq əksərən Azərbaycan xalqının tarixi yaddaşı, onun genetik informasiyası ilə bağlıdır. Azərbaycan poeziyasının "ağ- saqqal" obrazı olan "dağ" böyük bir tarixi mərhələ keçmiş, xalqın söz ustaları tərəfindən xəlqi keyfiyyətlərin, milli- mənəvi dəyərlərin, ifadəçisi kimi məna kəsb etmişdir. İlkin təsəvvürdə dağlara ilahi varlıq kimi üz tutmaq, daha sonra qəhrəmanlıq ocağı, yüksək insani keyfiyyətlə- rin daşıyıcısı kimi tərənnüm edilməsi müxtəlif zamanlarda poeziyamızda bədii ifadəsini tapıb. "Dağ" obrazının ədəbiyyatımızdakı yeri və bədii estetik funksiyasından danışarkən ədəbiyyatşünas N.Muradəliyeva qeyd edir ki, " Azərbaycan xalqının milli məfkurəsi, davranı- şı , adət ənənəsi, tarixi informasiyası, dağ obrazında fərdilik qazanıb. "Estetik, fiziki, ictimai anlamı əxz edən dağlara müraciət poeziyada bir neçə formada təzahür edir:
1. Dağ- vətən obrazının bir atributu kimi təsvir edilir. 2. Dağlara dost, həmdəm, arxa, insana xas xüsusiyyətlərin daşıyıcısı kimi müraciət olunur. 3. Dağ obrazı xalqın milli əxlaqi keyfiyyətlərinin ifadəçisi kimi rəmzi məna kəsb edir.”
Poemada Şəhriyarın Heydərbaba dağına xitablarında da hər üç təzahür formasının müşahidə etmək mümkündür. Uzun müddət doğma elindən uzaq düşən şair uşaqlığın xoş xatirələrini yada salmaqla yaralarına məlhəm qoyur.
Yüklə 9,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|