Microsoft Word 8 Azerb dili ve edebiyyati bolmesi
III INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
Yüklə 9,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- III INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
III INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
1465 Qafqaz University 17-18 April 2015, Baku, Azerbaijan bunlar Azərbaycan sovet tarixşünaslığında sovet xalqının özünün Böyük vətəninin müdafiə- sində ədalətli müharibə kimi təqdim olunmuşdur Müharibənin ilk illərində cəbhəyə 40 minə yaxın azərbaycanlı könüllü olaraq getmişdir. Sonrakı illərdə Azərbaycanlılardan ibarət təşkil olunmuş atıcı briqadalar, düşmən arxasındakı partizan hərəkatı, Qafqazın və Moskvanın müdafiəsində azərbaycanlıların rəşadəti Azərbay- can sovet tarixşünaslığında əks olunsa da azərbaycanlı döyüşçülər, onların döyüş yolları barə- də ətraflı məlumat verilməmişdir.Müharibə dövründə Almaniya tərəfdən Azərbaycanın azadlığı naminə döyüşən milli legionlar vətən satqını kimi qələmə verilmiş, Berlində yaradılmış Azərbaycan Mühacir Höküməti Faşist Almaniyasının əlaltısı kimi göstərilmişdir. Həmçinin, Azərbaycan sovet tarixşünaslığında Faşist Almaniyası tərəfdən əsir alınmış azər- baycanlıların Məmməd Əmin Rəsulzadə tərəfindən xilas edilməsi faktlarına toxunulmamışdır. Azərbaycanlı döyüşçülərin ön cəbhədə qəhrəmanlıqları bu dövrü araşdıran müəlliflər tərəfin- dən qeyd olunsa da, onların fədakarlığına səthi qiymət verilmişdir. Dövrün ideoloji təsirinə baxmayaraq bu dövrü tədqiq edən tarixçilərimiz azərbaycanlıların müharibədə iştirakını yük- sək qiymətləndirmiş, faşizm üzərində əldə olunan qələbədə onların əməyinə böyük dəyər vermişlər. Qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycan sovet tarixşünaslığında bu müharibə Böyük Vətən müharibəsi kimi təqdim olunmuş,cəbhəyə 600 mindən çox azərbaycanlının iştirak etdiyi, 128 nəfərin Sovet İttifaqı qəhrəmanı adını alması göstərilmişdir. 1941-1945-ci illər müharibəsini araşdıran Q.Mədətov,M.Abbasov və digər tarixçilərimizin əsərlərindən məlum olur ki, Azərbaycan SSR ərazisində 87 batalyon,1123 özünümüdafiə dəstəsi yaradılmış, həmçinin, 77,223,396 və 402 saylı milli atıcı diviziyalar təşkil edilmişdir. Hərbi hissələr üçün 15 min tibb bacısı və sanitar drujinaçı qadın, 750 rabitəçi,3min sürücü hazırlanmışdır. “Motorlar müharibəsi” adlanan bu müharibədə SSRİ-yə qələbənin qazanmasında Bakı neftinin əvəzsiz əhəmiyyəti olmuşdur.Müharibə üçün SSRİ-də hasil edilən neftin 80 faizə qədəri - 17 mln ton neftin 13mln tonu, aviasiya benzininin 85 faizi Azərbaycanın payına dü- şürdü. Cəbhə üçün 200-ə yaxın yerli məhsulun istehsal edilməsinin xüsusi əhəmiyyəti olmuş- dur. Bütün bu faktlar tarixşünaslığımızda təsvir olunsa da SSRİ rəhbərliyi Bakının qəhrəman şəhər adlanmasına biganə yanaşmış,arxa cəbhədəki əmək qəhrəmanlarının əməyini lazımınca qiymətləndirməmişlər. Bir sözlə,1941-1945-ci illər müharibəsində Azərbaycanın iştirakı dövrün ideoloji təsiri altında yazılmış,azərbaycanlı döyüşçülərin təkcə SSRİ ərazisində deyil, Avropadakı antifaşist müqavimət hərəkatında iştirakı səthi verilmiş, Azərbaycan iqtisadiyyatının qələbə üçün əvəz- siz xidmətləri çox qabardılmamışdır. Müstəqillik əldə etdikdən sonra tarixşünaslığımız üçün əhəmiyyətli olan bu dövrün obyektiv araşdırılması hərbi vətənpərvərliyin təbliğ olunması baxımından əhəmiyyətlidir.Ərazimizin 20 faizinin Ermənistan tərəfindən işğal olunması bu dövrün öyrənilməsinin aktuallığını göstərir.
Bakı Slavyan Universiteti metanet-h@hotmail.com AZƏRBAYCAN Azərbaycan mühacirət mətbuatı tarixinin öyrənilməsi olduqca əhəmiyyətlidir. Bu dövr haqqında daha geniş təsəvvürə malik olmaq üçün isə mühacirət mətbuatına nəzər salmaq va- cibdir. Ona görə də mühacir nəşrlərinin, xüsusilə ilk dövrlərdə işıq üzü görən mətbuat orqan- larının nəzərdən keçirilməsi həmin dövr, onun çətinlikləri, mühacirlərin üzləşdiyi problemlər
III INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
1466 Qafqaz University 17-18 April 2015, Baku, Azerbaijan haqqında dolğun təsəvvür əldə etmək baxımından önəmlidir. Mühacirlərin nəşr etdirdikləri ilk mətbuat orqanları isə Türkiyədə işıq üzü görən “Yeni Qafqasya”, “Azəri Türk” və “Odlu Yurd” olmuşdur. “Yeni Qafqasya” jurnalının Azərbaycan mühacirət mətbuatı tarixində xüsusi yeri vardır. O, ilk nömrəsindən özünün əsas vəzifəsi olaraq Azərbaycan, Qafqaz və əsir türklərin milli istiqlal davasına xidmət etdiyini bəyan etmiş və doğrudan da, bu nəşr mühacirlər arasında böyük canlanmaya səbəb olmuşdur. Bununla bağlı Ankarada nəşr olunan “Azərbaycan” jurnalındakı “Yeni Qafqasya” adlı məqalədə qeyd olunur: “... “Yeni Qafqasya” özündən sonra gələn bütün milli nəşriyyat orqanlarının piridir; dost və düşmən tərəfindən böyük bir ilgi ilə qarşılanmışdır”. “Yeni Qafqasya” jurnalı çox çətin bir tarixi şəraitdə işıq üzü görmüşdür. Belə ki, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin süqutundan sonra xarici ölkələrdə məskunlaşan mühacirlər beynəlxalq aləmdə 1920-ci il aprelin 27-də Bakıda baş verən hadisələr və XI Qızıl Ordunun təcavüzü barədə rəy formalaşdırmağa cəhd etsələr də, bu təşəbbüslər istənilən nəti- cəni vermirdi. Səbəb isə mühacirlərin vahid proqramla çıxış etməmələri və təşkilatlanma- maları idi. M.B.Məmmədzadə mövcud məsələ ilə bağlı “Milli Azərbaycan hərəkatı” adlı kitabında qeyd edirdi: “Mühacirət başsız və intizamsız, pərişan bir mənzərə ərz edirdi”. Məcmuənin ilk sayının imtiyaz sahibi və məsul müdiri Seyid (Məhəmməd) Tahir olmuşdur. Rəhbəri və redaktoru M.Ə.Rəsulzadə olsa da, jurnalın məsul müdiri və imtiyaz sahibi kimi Seyid Tahirin adının qeyd olunması barədə M.Ə.Rəsulzadə irsinin dəyərli araş- dırıcılarından olan dr. Yavuz Akpınar “Bayraqlaşan şəxsiyyət; Məmməd Əmin Rəsulzadə” adlı məqaləsində yazır: “1922-ci ilin yazından İstanbulda olan Rəsulzadə “Yeni Qafqasya” dərgisini çıxarmağa başladı. Noyabr 1927-yə qədər on beş gündən bir çıxarılan bu dərginin cəmi 100 nömrəsi nəşr edilir. Fəqət anlaşıla biləcək bəzi səbəblər üzündən dərginin sahibi- imtiyaz və məsul müdiri Seyid Tahirlidir”. Jurnalın ilk nömrələrində M.Ə.Rəsulzadənin açıq imzalı yazılarına rast gəlinmir. Onun açıq imzalı ilk yazısı “Zəruri bir izah” adlı məqalə ilə olmuşdur. Ümumiyyətlə isə, “Yeni Qaf- qasya”da M.Ə.Rəsulzadəyə aid olduğu düşünülən və ya imzasız 215-ə yaxın məqalə olduğu bildirilir. Jurnalın redaksiya heyəti də Azərbaycanın istiqlal mücadiləsinə sadiq mücahidlər - Ə.Bəttəl, Ə.Cavad, Ə.Həmdi, A.Şeyxülislamzadə Dr. Abdullah Cövdət, Ayn Ayn, Ayn Kaf, Cəfər Sadiq və başqaları idilər. “Yeni Qafqasya” yalnız azərbaycanlı mücahidlərin deyil, digər türkdilli və Qafqaz xalqlarının da tribunası idi. Ona görə də bura Türkiyənin müxtəlif bölgələrindən, Almaniya və Fransadan məktublar, məqalələr göndərilir, əməkdaşlıqlar edilirdi. “Yeni Qafqasya”dan sonra azərbaycanlı mühacirlərin nəşr etdikləri ikinci mətbuat orqanı “Azəri Türk” jurnalıdır. Ədəbi-ictimai, elmi və siyasi, milliyyətçi məcmuə olan “Azəri Türk”ün ilk sayı 1928-ci il fevralın 1-də işıq üzü görmüşdür. On beş gündən bir nəşr olunan jurnalın 20 sayı ərəb (1928-ci ilin sonunadək), sonrakı sayları isə (1929-cu ildən) latın əlifbası ilə nəşr olunmuşdur. Jurnalın məsul müdiri Məmməd Sadıq idi. Bu jurnal da çətin tarixi şəraitdə işıq üzü görmüşdür. Belə ki, həmin dövrdə Azərbaycan mühacirlərinin Türkiyədəki fəaliyyəti ciddi narahatlığa səbəb olurdu. Mühacirlər və onların nəşrlərinə qarşı SSRİ daxilində, eyni zamanda, kənarda təsirli tədbirlər həyata keçirilirdi. Sovet hökuməti Türkiyə dövlətindən Azərbaycan mühacirlərinin fəaliyyətinə son qoyulmasını tələb etməklə bərabər, həm də daxildə mühacir mətbuatına qarşı əks-təbliğat aparır, onlara maraq, məhəbbət bəsləyənlərə təzyiq və terroru gücləndiriridi. Elə bunların nəticəsi idi ki, 1927-ci ildə Sovet diplomatiyasının səyi ilə nəşrini dayandıran “Yeni Qafqasya”nın ideya və məramı “Azəri Türk” dərgisi ilə davam etdirilməyə başladı. Mövcud vəziyyətlə əlaqədar olaraq, əvvəlki dərgidəki kəskin və sərt mübarizə üsulu “Azəri Türk”də özünü bir qədər yumşaq şəkildə büruzə vermişdir. Ümumiyyətlə isə, “Azəri Yüklə 9,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|