23
2. Qur᾽anın mübariztələblik çağırışı təkcə ərəblərə deyil, eləcə də bütün bəşəriyyətə şamil
olunurdu. Çünki, Qur᾽anın bu də᾽vəti ümumbəşəri xarakter daşıyırdı. Bu haqda İsra surəsinin 88-
ci ayəsində deyilir:
«[Ya Peyğəmbərim!] De ki: Əgər insanlar və cinlər bir yerə yığışıb bu Qur᾽ana bənzər bir şey
gətirmək üçün bir-birinə kömək etsələr, yenə də ona bənzərini gətirə bilməzlər.»
Tarix boyu məsihilər və islamın digər düşmənləri bu müqəddəs ilahi dinin əzəmətini aradan
aparmaq üçün milyonlarla pul xərcləmiş və saysız-hesabsız məkirli planlar tərtib edərək həyata
keçirmişlər. Əgər onlar Qur᾽ana oxşar bir surə də yazmış olsaydılar, islamın məhvi uğrunda gecə-
gündüz fədakarlıq göstərən şəxslər bundan səmərəli istifadə edər və öz hədəflərinə nail olardılar.
«Onlar Allahın nurunu [islam dinini] öz ağızları [öz iftiraları və şər sözləri] ilə söndürmək
istəyirlər. Allah isə – kafirlərin xoşuna gəlməsə də – öz nurunu [dinini] tamamlayacaqdır.» ( Əs-
səf-8).
3. Kəlam nə qədər fəsahətli və bəlağətli olsa belə, insan bir müddət məşğul olduqda onun kimi və
ya heç olmasa ona oxşar ifadələr bəyan etməyə qadir olur. Bu hamıya mə᾽lum olan ümumi bir
qanundur. Qur᾽ani-kərim isə bu ümumi qanundan istisnadır.
Belə ki, insan nə qədər çox Qur᾽an əzbərləsə, onun ayələri haqda düşünüb-daşınsa, nəhayət
fəsahət və bəlağət elmlərinə dərindən yiyələnsə bu işin qeyri-mümkünlüyünü daha yaxşı dərk
etmiş olar. Demək, e᾽tiraf etmək lazımdır ki, Qur᾽anın bəyan tərzi və onun ifadə üslubu
təkrarolunmaz olub tə᾽lim olunası deyildir.
Buradan belə mə᾽lum olur ki, əgər Qur᾽an Peyğəmbər (s)-ın öz buyurduqları sözlərdən ibarət
olsaydı, onda o, nəql olunmuş digər hədis və rəvayətlərə oxşar olmalıydı. Qur᾽an və hədis
üslubları arsında belə bir oxşarlıq nəzərə çarpsaydı, islam düşmənləri bunu nəzərdən qaçırmaz,
onu istifadə etdikləri planlara və müsəlmanlara qarşı tərtib etdikləri mübarizə proqramına daxil
edərdilər.
Bunu da nəzərdən qaçırmamalıyıq ki, adətən ədəbiyyatın bir sahəsində va ya müəyyən bir janrda
müvəffəqiyyət qazana bilən şəxslər, digər bölümlərdə öz məharətlərini bir o qədər də göstərə
bilmirlər.
Məsələn, gözəl şe᾽r ustaları nəsr yazmaqda, dastan yazanlar şe᾽r sənətində, nohə yazanlar hekayə
və poema yazmaqda bir o qədər də uğur qazana bilmirlər. Qur᾽ani-kərimdə isə biz bunun tam
əksini müşahidə edirik. Bu müqəddəs kitabda müxtəlif mövzular haqda söhbət açılmasına
baxmayaraq, bir neçə ədəbi fənlərdən istifadə olunmuş və onların hamısında fəsahət və bəlağət
qanunlarından ən yüksək formada istifadə olunmuşdur.
QUR᾽AN ƏBƏDİ MÖ᾽CÜZƏDİR
Bir qədər əvvəl mə᾽lum oldu ki, peyğəmbərləri yalnız onların göstərdikləri mö᾽cüzələrlə tanımaq
mümkün olur. Onlar müəyyən müddət ərzində yaşadıqları üçün, göstərdikləri mö᾽cüzələr də
24
məhdud və müvəqqəti olmuşdur. Mö᾽cüzələr müvəqqəti olsa da, Allah-taala, peyğəmbərlərin
vasitəsilə öz höccətini onların üzərində tamamlamış və beləliklə mö᾽cüzələr nəsilbə-nəsil nəql
olunmuşdur.
Amma belə nəzərə gəlir ki, bu mö᾽cüzələr içərisində əbədi olaraq öz tə᾽sirini qoruyub saxlayacaq
bir mö᾽cüzəyə də ehtiyac vardır. Çünki, əvvəlki peyğəmbərlərin mö᾽cüzələri zaman keçdikcə ya
unudulur, ya da müxtəlif səbəblər üzündən müəyyən şəkk-şübhələrə mə᾽ruz qalır. Belə bir halda,
gələcək nəsillər peyğəmbərlərin mö᾽cüzələrindən agah olmayıb, yəqinlik hasil etməkdən məhrum
olarlar. Ən başlıcası isə Allahın insanlar üzərindəki höccəti tamamlanmaz, onların üzərlərinə
düşəcək vəzifələr müəyyənləşdirilməmiş qalar. Bu isə ilahi hikmətlə heç bir şəkildə uyğun
gəlmir. Bu səbəbdən də əbədi peyğəmbərlik, əbədi bir mö᾽cüzə tələb edir. Çünki əbədi
peyğəmbəri təsdiqləyəcək yeganə amil, onun gətirdiyi əbədi mö᾽cüzə olacaqdır. Allah-taala əbədi
mö᾽cüzə olan Qur᾽anı, əbədi və sonuncu peyəmbəri (s) təsdiqləmək üçün nazil etmişdir. Onun
peyğəmbərliyi keçmiş nəsillər üçün dəlil olduğu kimi, gələcək nəsillər üçün də açıq-aşkar höccət
və dəlil olacaqdır.
Dediklərimizdən belə bir nəticəyə gəlirik:
1. Qur᾽an, Məhəmməd (s)-ın özünün və eləcə də digər peyğəmbərlərin mö᾽cüzələrindən daha
üstün və daha fəzilətlidir. Çünki, Qur᾽an müəyyən dövr və şəxslər üçün deyil, əbədi olaraq bütün
bəşəriyyət üçün nazil olmuşdur. Qur᾽an, mübarizə səhnəsində rəqibi olmayan, qiyamət
gününədək bəşəriyyətə hakim olan əbədi ilahi qanundur.
2. O dövrün mö᾽cüzələri məhdud və müvəqqəti olduğu üçün, keçmiş şər᾽i hökm və ictimai
qanunlar da qüvvədən düşmüş hesab olunur.
Qur᾽anın özünəməxsus xüsusiyyəti, onu digər peyğəmbərlərin mö᾽cüzələrindən fərqləndirir və
ona xüsusi dəyər verir. O da, Qur᾽anın bəşəriyyəti xoşbəxt həyata, kamala, səadətə hidayət etməsi
və onlara belə bir həyat tərzini tə᾽lim verməsidir. Bildiyimiz kimi cahiliyyət dövründə yaşayan
ərəblər əxlaq normalarına yiyələnməyən, bütpərəstliyə, günahsız qanlar tökməyə adət etmiş kəslər
olmuşlar. Qur᾽an belə bir inadkar qövmü, daha dəqiq desək milləti, cəhalət, rəzalət və zülmətdən
çıxarıb yüksək mədəniyyətə, həqiqi əxlaq və insaniyyətə qovuşdurdu. İslamın və Peyğəmbər (s)-
ın şəhadət şərbətini, səhabələrinin parlaq tarixini mütaliə edən hər bir şəxs, Qur᾽anın əzəmətini və
bəşəriyyətin hidayətində qoyduğu izin şahidi olacaqdır.
Ərəbistan yarımadasının o dövrdəki ictimai durumu yerli əhalini uçuruma doğru aparır və onların
qarşısına zülmət pərdəsi çəkirdi. Qur᾽an bütün bəşəriyyəti, xüsusilə də cəhalət zülmündə qərq
olmuş ərəbləri səadətə və xoşbəxt həyata qovuşdurdu. Bir qədər əvvəl kiçik bəhanələrlə bir-
birinin qanını tökməyə hazır olan cahil ərəblər, islamı qəbul etdikdən sonra Allah yolunda
canlarını, mallarını və hətta övladlarını qurban verməyə, Peyğəmbər (s)-ın haqq yolunda şəhadət
şərbətini içməyə tələsirdilər.
Təbəri öz tarix kitabında yazır: «Müsəlmanlar Bədr döyüşünə tədarük gördükləri zaman, islam
fədailərindən biri olan Miqdad, Peyğəmbər (s)-ın yanına gəlib deyir:
Dostları ilə paylaş: |