Microsoft Word aynura diss doc
Yüklə 0,58 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- stifad ə olunan saytların siyahısı
71
sahibkarlığa dəstək vermiş, KT üzrə xüsusu zonalar formasında elm, təhsil və iqtisadiyyatın vəhdətini reallaşdırmışlar, onlar artıq müəyyən uğurlara nail olmuşlar. Son illər ərzində KT bir çox ölkələrin inkişaf strategiyalarının və yoxsulluğun azaldılması üzrə siyasətlərinin ayrılmaz tərkib hissəsinə çevrilmişdir. Bu ölkələr KT strategiyaları və ya KT-nin inkişafı sahəsində “baş planlar” hazırlamış, vətəndaş cəmiyyətinin və kommersiya strukturlarının qlobal informasiya texnologiyalarının imkanlarından tam bəhrələnməsi üçün onlardan istifadə sahəsində hədəflər müəyyən etmişlər. Artıq 181 inkişaf etməkdə və ya keçid dövründə olan ölkədən demək olar ki yarısı (45%) KT-nin inkişaf etdirilməsi ilə əlaqədar milli proqramlar qəbul etmiş, onların 20%-i isə belə proqramların hazırlanması üzərində iş aparır. Təbii ki, beynəlxalq qurumlarının və inkişaf etmiş ölkələrin dəstəyi və əməkdaşlığı olmadan inkişaf etməkdə olan və inkişaf etməmiş ölkələr üçün bu məsələlərin həllində qısa müddət ərzində uğur qazanmaq çətindir. Digər tərəfdən KT qlobal xarakterli olduğundan ona yanaşma da qlobal olmalıdır. Təsadüfi deyildir ki, son illərdə müasir texnologiyalardan istifadənin effektivliyinin artırılması sahəsində beynəlxalq əməkdaşlığa duyulan ehtiyac və bu sahədə əlaqələrin genişləndirilməsi zəruriyyəti KT sahəsində xüsusi proqramların və beynəlxalq təşkilatların yaranmasına səbəb olmuşdur. Belə ki, 2006-cı ilin aprel ayında BMT tərəfindən təsis edilmiş nformasiya Kommunikasiya Texnologiyaları və nkişaf naminə Qlobal Alyansın (GA D), Ümumdünya qtisadi Forumun elektron fərqin ləğv olunması üzrə Qlobal təşəbbüs və elektron ticarət üzrə Qlobal Biznes Dialoq quruplarının Mileniumun nkişaf Məqsədləri də daxil olmaqla beynəlxalq səviyyədə qəbul edilmiş hədəflərə çatmaq məqsədilə KT-dən effektiv istifadəni təşviq edən mühüm qurumlara çevrilmələri buna əyani sübutdur. Bununla belə, KT sahəsində əməkdaşlıq regional və milli inkişafın vacib faktoru olmaqla dövlətlərarası və regionlararası xarakter almaqdadır. Bu baxımdan əməkdaşlığın yeni, innovativ yollarının axtarıb tapılması istiqamətində iş aparılması faydalı olardı. Fikrimizcə KT də daxil olmaqla iqtisadiyyatın yüksək 72
texnologiyalar sektorunun inkişafı üzrə regional zonaların yaradılması problemin həlli yollarından biri ola bilər. Təbiidir ki, problemin həllinə bu cür yanaşma, nəinki ayrı-ayrı ölkələrdə KT sahəsində mövcud problemlərin aradan qaldırılmasına, həmçinin mövcud “rəqəmsal uçurumun” azaldılmasına da köməklik göstərə bilər. Həmçinin, zona çərçivəsində regional layihələrin həyata keçirilməsi nəticəsində KT-nin inkişafı sahəsində ölkələr və regionlar arasında tarazlığın bərqərar olmasına nail olmaq olar. Məsəslən, tranzit məlumat mərkəzlərinin yaradılması, regionlararası fiber optik kabellər şəbəkəsinin qurulması və bunlara bənzər layihələr effektiv həll yolları olmaqla, dövlətlərarası və regionlararası əməkdaşlığı da möhkəmləndirə və inkişaf etdirə bilər. Əməkdaşlığın daha məhsuldar və effektiv vasitəsi kimi müxtəlif ölkələrdə təsis edilmiş KT üzrə ixtisaslaşmış xüsusi iqtisadi zonaların inteqrasiyası nəticəsində yarana biləcək virtual regional zonalar da çıxış edə bilər. Belə ki, əlaqələndirilmiş qanunvericilik bazası əsasında bir neçə ölkənin xüsusi zonaları arasında qarşılıqlı əlaqə KT-nin regional inkişafı baxımından vahid movqedən çıxış etməyə gətirib çıxara bilər. Həmçinin, KT sahəsində mallar və xidmətlərin istehsalı üzrə fəaliyyət göstərən biznes inkubatorların fəaliyyətinin və biznes mühitinin harmonizasiyası inteqrasiya edilmiş və ixtisaslaşmış regional zonaların yaranmasına da səbəb ola bilər. Bütün bu qeyd etdiklərimiz Azırbaycan Respublikası üçün də həlli vacib məsə¬lələrdir və hökumət tərəfindən bu problemlərin həlli istiqamətində məqsədyönlü işlər aparılır. “Azərbaycan Respublikasının inkişafı naminə informasiya-kommunikasiya texnologiyaları üzrə Milli Strategiya (2003-2012-ci illər)” və bu strategiyadan irəli gələn məsələlərin praktik icrasını nəzərdə tutan “Azərbaycan Respublikasında rabitə və informasiya texnologiyalarının inkişafı üzrə 2005-2008-cı illər üçün Dövlət Proqramı (Elektron Azərbaycan)” qəbul edilmişdir. Milli Strategiyaya və Dövlət Proqramına uyğun olaraq rabitə və informasiya texnologiyaları sahəsi üzrə geniş islahatların aparılması, tənzimləmə 73
prosedurunun təkmilləşməsi, telekommunikasiya şəbəkələrində geniş modernləşmə işlərinin aparılması və s. nəzərdə tutulmuşdur. Digər ölkələrin təcrübəsindən bəhrələnərək Rabitə və nformasiya Nazirliyi KT sahəsində ixtisaslaşmış xüsusi iqtisadi zona – Regional nnovasiya Zonası layihəsi təşəbbüsünü irəli sürmüşdür. Beynəlxalq və yerli mütəxəssislərdən təşkil olunmuş ekspertlər qrupu layihənin ilkin mərhələsi kimi Azərbaycanda Regional nnovasiya Zonasının perspektivlərini tədqiq edərək, layihənin texniki-iqtisadi əsaslandırmasını həyata keçirmişdir. 2007-ci ilin mart ayında ekspertlər qrupu layihənin ilkin mərhələsi üzrə görülən işləri, yəni Azərbaycanda və regionda sahə üzrə təlabatın öyrənilməsi, davamlı biznes modelin işlənib-hazırlanması üzrə təklifləri, T üzrə təhsil, araşdırma və tədqiqat konsepsiyalarını və layihənin həyata keçirilməsi planını başa çatdıraraq, Regional nnovasiya Zonasının yaradılmasını mümkün edən qanun layihəsini hazırlamışdır. Təkliflər paketi müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının müzakirəsinə təqdim edilmişdir. Müzakirələrin nəticəsinə uyğun hökumət tərəfindən qəbul ediləck qərara əsasn layihənin digər mərhələləri və reallaşdırılması üzrə işlərin
başlanması planlaşdırılır. Regional nnovasiya Zonasının əsas hədəfləri ölkə iqtisadiyyatında informasiya kommunikasiya texnologiyalarının xüsusi çəkisini artırmaq, ölkə iqtisadiyyatının diversifikasiyası prosesində katalizator rolunu oynamaqla neft sektoruna alternativ yaratmaq, intellektual potensialın inkişafını və innovasiya yönümlü istehsalı təşviq etmək, rayonların inkişafına xidmət etmək, ölkənin ixrac potensialını artırmaqdan ibarətdir. Layihənin regional məqsədləri isə respublika ərazisində elektron avadanlıqların və proqram məhsullarının istehsalı və ixracı üzrə regional bazarın, region ölkələrinə elektron xidmətlər də daxil olmaqla informasiya xidmətlərinin göstərilməsinə imkan verəcək Qərb-Şərq tranzit dəhlizinin və geniş region üçün əsas problemlərdən biri olan KT üzrə ixtisaslı kadrların inkişafına xidmət edəcək Beynəlxalq nformasiya Texnologiyaları Universitetinin yaradılmasıdır ki, bunun da qeyd olunan istiqamətlərdə regional əməkdaşlığa, ölkələr və bizneslər arasında
74
daha sıx əlaqələrin yaranmasına səbəb olacağı proqnozlaşdırılır. Layihədə həmçinin, region ölkələri üçün virtual KT bazarının formalaşdırılması, investisiya mübadiləsi, uyğunlaşdırılmış tarif, vergi və gömrük siyasətinin həyata keçirilməsi kimi təkliflər də öz əksini tapmışdır. Belə bir ambisiyalı layihənin həyata keçirilməsində Azərbaycanın strateji məqsədi isə “Əsrin müqaviləsi” nümunəsində uğurlu neft strategiyasının davamı olaraq yüksək texnologiyalar üzrə regional iqtisadi zona yaratmaq və regional əməkdaşlığı daha da inkişaf etdirməkdir.
75
Nəticə və təkliflər Bu gün Azərbaycanda aparılan ticarət əməliyyatlarının cəmi 3 faizə qədəri informasiya sistemlərindən - elektron bizneslə həyata keçirilir. Amerika Birləşmiş Ştatlarında bu rəqəm 75 faiz, Avropa ölkələrində isə 60 faizdir. Hazırda Azərbaycanda elektron ticarət vasitəsilə əhali əsasən restoranlardan yemək, ərzaq, parfümeriya məhsulları, kiçik elektron cihazlar, az sayda turizm şirkətlərindən isə bilet sifariş edirlər. nsanların çoxu hələ də inanmırlar ki, onların ödədikləri pul tam şəkildə həmin şirkətə çatacaq. 1.
bir amil əhalinin böyük qismində elektron ödəniş kartlarının yoxluğu, olanlarda isə bu cür ödənişə inamın az olmasıdır. Bu işə mənfi təsir göstərən amillərdən biri kimi, həm də internetin keyfiyyəti göstərilir. 2.
Müasir KT-dən iqtisadiyyatın real sektorlarında geniş istifadə olunması təsərrüfatların bazar infrasturukturunun (maliyyə, ticarət, biznes və s.) informasiya texnologiyaları əsaslarına çevirməyə imkan verir. Bu isə elektron biznes mühitinin texnoloji bazısının, elektron kommersiyanın, informasiya- marketinq şəbəkələrinin yaradılmasına imkan verir. Elektron kommersiyanı 4 qrupa bölmək olar: 3.
sorğunun alınması, hesabların yazılması, pul ödənişlərinin göndərilməsi və s. daxildir. 4.
seçilməsi. Buraya məhsulun onlayn göndərişi, istehlakçıların monitorinqi, marketinq daxildi. 5.
d. Alqı prosesi (purchasing). Buraya mümkün istehsalçıların axtarılması, alqı haqqında razılaşma müqaviləsi, göndərmənin elektron təsdiqlənməsi, satışdan 76
sonrakı texniki kömək göstərilməsi, məhsulun yeni nümunələri və keyfiyyətləri haqqında qarşılıqlı informasiya mübadiləsi daxildir. 6.
Dünyada geniş yayılmış elektron üsulla ticarət Azərbaycandan da yan keçməyib. Azərbaycanda “Elektron ticarət haqqında” qanun 2005-ci ildə qəbul olunsa da bu sahənin ilkin cücərtiləri yalnız 3 il sonra, yəni 2008-ci ildə özünü göstərməyə başlayıb. Bunun ən əsas səbəblərindən biri internet üzərində ödəmə sisteminin olmaması olub. 2008-ci il dekabrın 2-də isə “SilverKey Azərbaycan” şirkəti Azərbaycanda ilk dəfə olaraq “Visa” və “MasterCard ” tərəfindən xüsusi lisenziya almış “GoldenPay” adlı onlayn ödəmə sistemi qurub, şirkətlərə və dövlət qurumlarına təqdim edib. Və yalnız bundan sonra Azərbaycanda e-ticarət formalaşmağa başlayıb. Artıq Azərbaycanda 17 şirkətdə “GoldenPay” sistemi tətbiq olunur. Bu şirkətlər internet üzərindən ödəmələr qəbul edir və bəlli xidmətlərini internet üzərindən təqdim edirlər. “Bakı elektrik şəbəkə”nin bu sistemi sayəsində 10 minlərlə insan elektrik enerjisi haqqını internet üzərindən ödəyir. 7.
Tutaq ki, sizin şəhərin gözəl bir yerində mağazanız var. Mağazaya görə siz ayda 10 minlərlə manat icarə haqqı ödəyir, işçi saxlayır, işıq, qaz, su pulu ödəyirsiniz. Lakin siz bütün bu xərclərə qatlanmadan, ayda cəmi 40 manat “hostinq” pulu ödəyərək yenə də mağaza sahibi ola bilər və öz məhsullarınızı sata bilərsiz,sadəcə bunu virtual yolla etmiş olacaqsız. Elektron mağaza yaratmaq üçün ən yaxşı halda 1500–10000 manat xərc tələb olunur. Ancaq Fəvvarələr bağında boş bir yer alıb, oranı təmir edərək vitrin qurmaq ən azı 50 min xərc tələb edəcək. Azərbaycanda elektron ticarətə imkan yaradan saytların bir qədər az olmasına baxmayaraq, mütəxəssislər hesab edirlər ki, gələcəkdə bu işə maraq göstərənlər çox olacaq və bu paralel olaraq elektron ticarətin həcmini artıracaq. 8.
mövcuddur. Bunlar internetlə bağlı olan problemlərdir. Çünki ölkədə keyfiyyətli internet xidmətləri təmin edilməyib.“Dial-up”-la ticarət qurmaq mümkün deyil. kinci mühüm problem vergilərlə bağlıdır. Virtual ticarətlə məşğul olacaq şirkətlər
77
ya az həcmdə vergi ödəməlidir, ya da ilkin dövrlərdə vergidən azad edilməlidirlər. Qarşıda duran
üçüncü problem
isə mentalitet məsələsidir Göründüyü kimi ölkədə E-kommersiya texnologiyasının tətbiqi iqtisadiyyatımız üçün geniş imkanlar vəd edir, lakin həmin texnologiyanın yaranacaq yeni şəraitdə daha səmərəli nəticə verməsi üçün müvafiq şərait, qayda, qanun, mexanizm və mühit formalaşdırılmalıdır.
78
Ə
1. S. Q. Kərimov “ nformasiya sistemləri və verilənlər bazaları”. Bakı – “Elm”, 1999. 2.
Y. Abdullayev, . Musayev, B. Qurbanov. “Məlumat bazalarının layihələndirilməsi”. Bakı, 2001. 3. Kərimov S. Q. , Babanlı Ə. Y. , Məmmədxanov R. Q. , Vəliyev N.N., brahimova S. N. “ nformatika üzrə rusca-ingiliscə, azərbaycanca-türkcə izahlı lüğət”. Bakı, ADNA, 1996-529 s. 4. Kərimov S. Q. , Rüstəmov N. S. , Həbibullayev S. B. , Rəhimova Y.Q. “Windows sisteminin əsasları”. Bakı. , ADNA, 1999-180 s. 5.
Kərimov S.Q. və b. “Fərdi kompüterlər və proqramlaşdırma”. Bakı, “Maarif”, 1992 – 242 s. 6. Əsgərov T.M., Kərimov S.Q. “Alqoritmik dillər və proqramlaşdırma”. – Bakı: “Maarif”, 1982- 296 s. 7.
Koнхйуxoвски. “Эkoнoмичэсkaя информатика”. Питeр, СПБ, 2001.
8. “Эkoнoмичэсkaя информатика”. Пoд рэд. В.В.Эвдокимова. Питер СПБ, 1997. 9.
В.В.Шураков. “Надежност, програмное обэспэчэние”. М. 1986. 10. В.А.Зарэнин. “Надэжност” АСУ. Киев, 1986. 11. В.М.Глушков “Основы бэзбумажной информатики”. М. , Наука, 1982.
12. Нортон П. “Пэрсоналный компутэр фирмы ИБМ и операсионнайа система МСДОС”. Москва, 1991. 13. Ахмэтов К. “Курс молодова бойса”. М. 1996 14. Артомонов Б.Н. и др. “Основы соврэмэнных компутерных техно- логий”. – СПБ. Корона принт, 1998-448 с. 15. Кудрэвсев Е.М. “МАТНСАД 8. Символное и численное рэшэние разнообразных задац”. ДМК, Москва. 2000
79
16. Грызлов В.И., Грызлова Т.П. “Турбо Паскал 7.0”. – М., ДМК, 1998-400с. 17. Дейт К. Введение в системы базы данных. – 6-е издание. ”: – К. Диалектика, 1998- 750 с 18. Глушаков С.В. , Ломотка Д.В. “Базы данных – Харков: Фолио”, 2000 – 504с 19. О. Йэфимова, М. Моисэева, Й. Шафрин. “Практикум по компу- терной технологии”. Москва, 1997 20. “Информатика”. Уцебник под рэд. Н. В. Макаровой. М. , 1999 21. “Информатика – Практикум по технологии работы на компуте- ре”. Под. Рэд. Н.В. Макаровой. М., 2000 22. Марцэнко А.И.,Марцэнко Л.М. “Программирование в сэрэдэ Турбо Паскал 7.0.” Киев – Москва, 1998 23. Потемкин В.Г.“Введение в Матлаб”. Москва, 2000 24. Рогов И. “Windows 98. ” – Бином, 1998-160с 25. Фигурнов В. Г. “ ИБМ РС для ползавателей ”. Краткий курс. М. – 1997
stifadə olunan saytların siyahısı
1. www.info.press.ru
2. www. KT.az
3. www.mincom.gov.az
4. www.science.gov.az
5. www.ict.az
6. www.elm.az
7. www.rabitadunyasi.info.az
8. www.mincom.gov.az
9. www.csl-az.com
80
1 0. www.kitab.rabita.az
11. www.microsoft.com
Yüklə 0,58 Mb. Dostları ilə paylaş:
|