Microsoft Word Az tarixi imtahan 50 cavab az docx
Yüklə 0,7 Mb. Pdf görüntüsü
|
saxlamaq üçün tağar, meyvə bağlarında bağşümari, ailə sahibi olanlar xanəşümari, monqol sarayının saxlanması üçün ixracat və rüsum vergisi ödənirdi. Təqaüdçü hərbçilər və əyanlar üçün isə rəiyətdən avarizat adlı vergi yığılırdı. Mükəlləfiyyətlər içərisində isə ən ağırı tərx adlanırdı Əhalidən monqol ordusu üçün lazım olan ən keyfiyyətli mallar dəyər-dəyməzinə, bazar dəyərindən çox aşağı qiymətə alınırdı. Və ya əksinə xəzinə təsərrüfatında istehsal edilən məhsullar (xurma,düyü, yəhər və s) məcburi qaydada bazar qiymətindən baha qiymətə əhaliyə satılırdı. Bundan başqa əhali “gecələmə hüququ” adlı hərbi qulluqçuları evində gecələmək üçün yerləşdirmə mükəlləfiyyəti daşıyırdı. Həmçinin əmək mükəlləfiyyətləri –saray, qala, kanal tikintisi də var idi. 25. Əmir Teymur və Toxtamışın Azərbaycana yürüşləri. XIV əsrin 80-90-cı illəri xalq kütlələrininTeymurun və Toxtamışın işğalçı yürüşlərinə qarşı apardıqları mübarizə ilə səciyyələnir. Orta Asiyada Teymur imperiyasının yaranması və eləcə də Qızıl Orda xanı Toxtamışın Azərbaycanı ələ keçirmək məqsədilə etdiyi yürüşlər ölkənin daxili iqtisadi və siyasi vəziyyətini çətinləşdirdi. Hər iki sərkərdənin yürüşləri nəticəsində Azərbaycanın əsas strateji ərazisi Cəlairilərin hakimiyyətindən çıxaraq müxtəlif vaxtlarda Teymurun caniş inlərinin, bir sıra yerli feodalların və Qaraqoyunluların nüfuzunda oldu.
1385-ci ildə Mərkəzi Asiyada baş vermiş hadisələrlə əlaqədar Əmir Teymur Sultaniyyədən Səmərqəndə qayıdır. Bundan istifadə edən Qızıl Orda xanı Toxtamış 1385-ci ilin qışında 90 minlik ordu ilə Təbrizə qədər gəldi və hiylə yolu ilə şəhəri tutaraq qarət etdi. Marağa, Mərənd, Naxçıvan və Əhər şəhərlərini qarət edərək Qarabağa gəldi və burada çoxlu qənimət və 200 minlik əsirlə Qızıl Ordaya qayıtdı.
1386-cı ilin yazında Əmir Teymur yenidən Azərbaycana hücum etdi (“üçillik yürüş”) və Təbrizi tutdu. Cəlairi əmirlərinin bir qismini Əlincə qalasına, bir qismini isə Bağdada qaçmağa məcbur etdi. Teymur Əlincə qalası ətrafında vuruşmadan sonra Qarabağa gəldi. Bir il sonra, yəni 1387-ci ildə Qızıl Orda xanı Toxtamışın Buxara və
Səmərqəndə yürüş xəbərini eşidərək oğlu Miranşahı Azərbaycan ərazilərinin hakimi təyin edərək geri qayıtdı.Miranşah Təbrizin idarəsini Məhəmməd Dəvatiyə, Marağanı Ş ah Əliyə, Sültaniyyəni Əxi ranşaha hakim təyin etdi. Lakin Teymurun canişinləri arasında hakmiyyət uğrunda mübarizə başlandı. Azərbaycan Sultan Əhmədin Əlincə qalasındaki əmirlərinin Mahmud Xalxalinin idarə etdiyi feodal qrupu, Qara Yusifin, Marağa hakimi Yadigar şahın, habelə, Teymurun əmirlərinin hakimiyyət uğrunda apardığı mübarizələr meydanına çevrildi. Buna görə də 1387-1392-ci illərdə 17 dəfə Təbrizə hücum edildi. Azərbaycanın yerli feodalları Teymurun hücumuna qarşı mübarizə aparmaq əvəzinə, əksinə bir-biriləri ilə vuruşur və qüvvələrini tükəndirirdilər. Teymur
1392-ci ildə yenidən Azərbaycana gələrək Təbrizə daxil oldu. Bu zaman Cəlairi Əmirləri Əlincə qalasında idilər və Teymura tabe olmamışdılar. Əlincə qalası Sultan Əhmədin oğlu Sultan Tahirin başçılığı ilə əmir Altun və Qalabəyi Cövhər tərəfindən müdafiə olunurdu. Teymur mühasirədə saxladığı Əlincə qalasına güclü qoşun hissələri göndərsə də qalanı tuta bilmədi. O, Gürcüstana yürüş edərək oranı fəth etdi. Sonra Şəki vilayətinə hücum etdi və Şəki hakimi Seyid Əlini məğlub etdi.
1394-cü ildə Əmir Teymur tərəfindən məğlub edilən Cəlair Əhməd və Qaraqoyunlu Yusif Misir sultanı Berqoqun yanına pənah apardılar. Teymur 1395-ci ildə Dərbənddən keçərək Qızıl Ordaya ağır zərbə vuraraq Səmərqəndə qayıtdı və Hindistan üzərinə qalibiyyətli yürüş etdi.
1399-cu ildə Hindistan səfərindən qayıdan Teymur Azərbaycana yenidən yürüş (“yeddiillik müharibə”) edərək Qarabağda məskən saldı. Bu zaman Şəki hakimi Seyid Ə hməd Şirvanşah brahimin köməyi ilə Teymurla ittifaq bağladılar. Uzun zaman müdafiə olunan Əlincə qalasını nəhayət 14 ildən sonra ələ keçirdi. Teymur bundan sonra 1402-ci ildə Ankara döyüşündə Osmanlı və onun müttəfiqləri üzərində qələbə qazandı. Teymur az müddətdən sonra Səmərqəndə qayıtdı. 1405-ci ildə Çinə yürüş ərəfəsində vəfat etdi. Azərbaycan bu dövrdə Miranşahın oğlu Mirzə Ömər tərəfindən idarə olunurdu. Şirvan isə Şeyx (şah) İbrahimin hakimiyyəti altında idi (1382-1417).
26. Şirvanşahlar-Dərbəndilər dövləti XIVəsrin ikinci yarısı - XV əsrin ə
Hülakülər dövlətinin tənəzzülə uğraması və parçalanmasından istifadə edən Ş irvanşahlar 1338-ci ildə yenidən müstəqil oldular. Bu dövrdə Çobani əmiri Məlik Əş rəf Şirvana hücum etdi və bu yürüş nəticəsiz oldu. Buna səbəb Şirvanşahlar Key- Qubad və oğlu Kavusun (1345-1372) bu dövrdə Hülakü şəhzadələrinə güclü təsiri olan çobanilərə tabe olmadıqları idi. Şirvanşah Kavus 1357-ci ildə Calair Üveyslə birlikdə qəddar çobani əmiri olan Məlik Əşrəfin edam edilməsində yaxından iştirak etmişdi. Ş irvanşah Kavus 1364-cü ildə Cəlair Üveysə qarşı mübarizəyə qalxdı. Bunun əvəzində Sultan Şirvana hücüm etdi. Kavus təslim oldu. Kavusun ölümündən sonra ölkəni oğlu Kəsranilər sülaləsinin sonuncu nümayəndəsi Huşəng (1372-1382) idarə etdi. O, öz ə dalətsiz siyasəti ilə ölkəni pis vəziyyətə salmışdı. Belə vəziyyət ölkədə ciddi narazılığa səbəb oldu və bu 1382-ci ildə xalq hərəkatına çevrildi. Nəticədə Şirvanşah Huşəng öldürüldü. Şirvanda Kəsranilər (1027-1382) sülaləsinə son qoyuldu.
1382-ci ildə Şeyx I brahim Dərbəndi (1382-1417) Şirvanşahlar dövlətinin hökmdarı oldu. Bununla da 1538-ci ilədək Şirvanı idarə etmiş Dərbəndilər sülaləsi hakimiyyətə gəldi. Bu sülalənin belə adlandırılmasının səbəbi I brahimin babalarının uzun illər Dərbənd hakimi olmaları idi.
I brahim ilk növbədə ölkə daxilində qayda-qanunu bərpa etdi. O, ticarət və sənətkarlığa qayğı göstərir, vergi və mükəlləfiyyətləri qaydaya salırdı.
Şə rq ölkələrini zəbt edərək cənubdan Azərbaycanın içərilərinə doğru irəliləyən Ə mir Teymurun qoşunları, şimaldan isə Qızıl Orda hökmdarı Toxtamış xanın həmlələri Ş irvanşahlar dövlətini təhlükə qarşısında qoydu.
Mahir diplomat olan Şeyx I brahim hər iki təhlükənin Şirvan üçün nə kimi nəticələr verə biləcəyini dərindən götür-qoy etdi. O, yaxşı başa düşürdü ki, Azərbaycanda vahid mərkəzləşdirilmiş dövlətin olmadığı bir halda düşmən ordularının hər ikisilə mübarizə aparmaq mənasızdır. I brahim qəti qərara gələrək 1386-cı ildə qiymətli hədiyyələrlə Teymurun hüzuruna (Qarabağa) getdi. Teymur Şeyx brahimi Ş irvanın hakimi kimi tanıdı. Bununla da brahim Şirvanı Teymurun qarətçi Yüklə 0,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|