Microsoft Word Baba n r variant seva
Yüklə 1,74 Mb.
|
111 yaradıcılığı göstərmişdir. Bu da çox təbiidir. Sabiri çox sevirəm. Bəlkə də “Sevirəm” sözü, hər dəfə bu əziz adı çəkdiyim zaman duyduğum həyəcanı ifadə edə bilmir. Sabir bütün ömrüm boyu mənim müəllimim və dostum olmuşdur. Bu ad qəlbimdə xalqım üçün bir iftixar hissi oyadır.” Sabir poeziyasi bütün yaradıcılığı boyu onun şeirlərini müəyyənləşdirmişdir. Deməli, 1935-ci ildə “Mayakovski” şeirini yazarkən də bu təsəvvürlər şairin poeziyasının məğzini təşkil edirdi. Poeziyada mənalı ömür sürən Rəsul Rza iki novator şair – Sabir və Mayakovski ilə ədəbi yoldaşlıq etmişdir. Onların poeziyası şairin şeir üslubunu üzvi bir hissəsi idi. Gənc Azərbaycanın iqtisadi tərəqqisi, insanların xeyirxah əməlləri “Ölkəmə”, “Bakı”, “İstək” və başqa şeirlərində özünəməxsus tərzdə tərənnüm edirdi. Rəsul Rza ilk şerlərində fikir, düşüncə vardır. İstedadlı gənc mütəfəkkir şair olduğu üçün yeni həyata, quruculuq işlərinə, yaşadığı cəmiyyətə üzəvari, biganə yanaşa bilməzdi. Ədalətsiz ictimai hadisələrə nəinki gəncliyində, hətta ömrü boyu biganə qalmadı. Həyat həqiqətləri ilə arzu və xəyalları arasında nəinki ziddiyət yox idi, hətta bütün bunlar poetik əsərlərinin hərəkətverici qüvvəsinə çevrilmişdir. Rəsul Rza poeziyasına hələ 1930-cu illərin ortalarında mürəkkəvi qurumamış tənqidçilər tərəfindən oxunaraq münasibət bildirdi. Ədəbiyyatşunas Cəfər Xəndanın 1938-ci ildə yazdığı “Rəsul Rza” məqaləsi dediklərimizi təsdiq edən arqumentlərdəndir. O, illərin tənqidçiləri, hansı nöqteyi-nəzərdən yanaşmalarına baxmayaraq qələmlərini mürəkkəbə batırıb yazılacaq şeirləri səbirsizliklə gözləyiblər. Çətin dövr idi o illər. Məsəl var, deyir, barlı ağaca daş atarlar. Sadəcə, cığırdaşlar, istedadsızlar o qədər çoxalmışdı ki, (elə indiki kimi) istedadlıları qorumaq lazım idi. Beş cildliyini oxuyanda müəyyənləşdirirsən ki, Rəsul Rza sərbəst düşünüb, sərbəst də yazmışdır. Xislətən, fikrən də o, orjinal xarakterə malik bir insan, bir şair olmuşdur. Amma bu o demək deyildi ki, şair belə bir sənət uğruna nail olarkən ənənəyə istinad etmədən keçinmişdi. Aşağıdakı “Soruş” şeirindən bir parça diqqət edək; istedadla yazılmış bu nadir poetik parçanın bir misrasını pozmaq, yaxud digər bir misra ilə əvəz etmək mümkünsüz bir işdir. Onun dilinin imlasını belə dəyişdirmək ya asan deyil, ya da çətin
112 başa gələn bir işdir. Çünki bütün bunlar Rəsul Rzanın sənətkar ilə yaradıcılıq haqqında olan poetik düşüncələrindən irəli gəlir:
Poetik parça Rəsul Rza yaradıcılığında xüsusi yer tutan və onun üslubunun əsas cəhətlərini üzə çıxaran misralardır. Rəsul Rza özünə oxşayan poeziyanın öz üslubu, deyim tərzi, fəlsəfi tutumu olan istedadla yazılmış işıqlı əsərlər müəllifidir. Proffesor Nizaməddin Şəmsizadə yazir: “... Rəsul Rza heç kəsə bənzəməyən əsl sənətkar ömrü yaşayıb”. Səciyyəvi haldı ki, “Soruş” şeiri bu gün də ən oxunaqlı, sevilən poeziya nümunələrindəndir. Şeirdə fikirlər, düşüncələr məntiqi ardıcıllıqla, yığcam təsvirlə, dolğun bədii-fəlsəfi detallarla əyaniləşdirilmişdir, insanı özünüdərkə çağırır. Rəsul Rza müasir şairdir. Müasirlik və onu şərtləndirən amillər şairin bütün poeziyasının cövhərini, ruhunu tamamlayır. Poeziyada həlledici amil kimi başa düşülən bu üslub şairin istər seçdiyi mövzuların bədii ifadəsində, istərsə də poetik parçalarını forma və deyiliş tərzində, yaxud da şairin həyatda baş verənlərə münasibətində qabarıq tərzdə nəzərə çarpır. Rəsul Rza XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatında novator poeziyanın ən seçilən nüma- yəndələrindəndir. Rəsul Rza bəşəri şairdir. Bəşəri olduğu qədər də fikir şairidir. Akademik M.Əliyev yazır: “Əgər bizdən Rəsul Rzanın 113 son kitabındakı şeirlərin məziyyəti nədir? – deyə sual etsələr, biz tərəddüd etmədən fikir, fikir və yenədə fikir deyə cavab verə bilərik. Poetik rənglər, səslər, sözlər, ahənglər, təsirli bədii xəyallar və məcazlar, təzə bənzətmələr, tutarlı tizfəhm aforizmlər, həkimanə kəlamlar vasitəsi ifadə olunan fikir”. Rəsul Rzanın novatorluğu yaratdığı poetik nümunələrin ideya- bədii xüsusiyyətləri ilə yanaşı, yeni həm də çətin bir vəzndə sərbəst şeirlər yaratması idi. Sərbəst şeirin sərbəstliyi onu daha da hazırlıqlı, qorxmaz, mübariz etdi. V.Mayakovski də, N.Hikmət də belə idi. Çünki bu şeirlər elə Rəsul Rza da öz poetik nümunələrinin siyasi kəskinliyi, ideya dolğunluğu və bədii dəyəri ilə şöhrət tapan sənətkar oldular. Sərbəst şeiri sərbəst vəznin xatirinə yazmayıb Rəsul Rza. Bunu ona diktə edən edib, ona bu misralar vəyh kimi gəlib ( Elə V.Mayakovski və N.Hikmət də - B.B). Kommunist ideologiyasının banisi V.İ.Leninə tayı-bərabəri olmayan, böyük istedadla tarixi bir əsər (“Lenin” poeması) yazmaqla, bu ideo- logiyanın törətdiyi faciələr də onun nəzərindən qaçmır, bəzən açıq, bəzən üstüörtülü münasibətlərini sözün gücü ilə, poetik bir dillə ifadə etməyə müvvəfəq olurdu. “Sarı dana və balaca qız” şeirini o vaxtdakı sistemə tuşlamış açıq-aydın sərrast bir sillə idi. Sarı dananın xəstələnməsi bütün göytəpə kəndinə yayılıb: Sarraqlı külək kimi xəbər yayıldı hər yana Sədr gəldi, partkom gəldi, baytar, bir də briqadir.
Sağıcı Gülxara üç gün, üç gecə Sarı danadan ayrılmadı. Sarı dananın qarnını bağladılar, ayaqlarını isti suya qoydular. Gülxara hər üç saatdan bir su, altı saatdan bir toz dərmanı verdi. Zavallı qadın üç gün evinə gedə bilmədi, tənzifə qızmadı ürəyi, dananını qarnına gəlinlik şalını bağladı. Bütün rəhbərlər sədrdə, partkom da, mühasib də axşam-səhər dananın “əhvalını” soruşdular. Sarı dana azardan ölmədi. Akademik Məmməd Cəfər yazır: “... Poetik formalar, şeir texnikası, kompozisiya, obraz, intonasiya və poetik cümlə qurluşu cəhətədən şair bir tərəfdən milli ədəbi ənənələrə əsaslanır, digər tərəfdən rus sovet şeirinin təcrübələrindən istifadə edirdi”. Yüklə 1,74 Mb. Dostları ilə paylaş:
|