Microsoft Word Baba n r variant seva
Yüklə 1,74 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ancaq Gülxanımın qaragöz kiçik qızı... Beşcə qulac bez aldılar bazardan . Quyruğunu qoyub belinə qaçır, tullanır
- Vətən unutmaz səni, Bəxtiyar, Bundan sonra fəxr ilə analar, Körpələrə ad qoyar: Bəxtiyar!
114 Ancaq Gülxanımın qaragöz kiçik qızı... Beşcə qulac bez aldılar bazardan . Quyruğunu qoyub belinə qaçır, tullanır Sarı dana indi, Ancaq, soruşan yoxdur, yaşıl otlar içindəki o balaca qəbir kimindir! Fikir şairi, ideologiyalar üsyanıyla Sovet demokratiyasının iç üzünü göstərməklə isbat edirdi ki, sosializmdə demokratiya ancaq sözlərdir. Bu şerində şair vətəndaşlarını ürəkdən sevdiyini daha yüksək sənətkarlıqla, həm də cəsarətlə ifadə etməyə nail olmuşdur. Rəsul Rzanın istər bu, istərsə də digər süjetli poeziya nümunələri V.Mayakovskinin, N.Hikmətin epik-lirik əsərlərini xatırladır. Belə poetik parçalarla yığcam süjet xətti ilə yanaşı böyük şairin hiss və həyəcanını bildirən misralar da çoxdur. Rəsul Rzanın şeirləri məzmunca daha dolğun, həm də yuxarıdakı parçadan göründüyü kimi mübariz ruhludur. O, ədəbi fəaliyyətinin bütün dövrlərində çətinliklər üzərində qələbənin ağır, məşəqqətli, qurbanlar hesabına başa gələcəyini yaxşı bilirdi. Fəqət təzyiqlərə, hədə-qorxulara, yasaqlara baxmayaraq yüksək sənət əsərlərinə xas olan bir sənətkarlıq həvəsi, ehtirası ilə bir-birinin ardınca gözəl bədii nümunələr yaradırdı. O, döyüşkən ruhlu, nikbin bir şair idi. Ən çətin məqamlarda, əzab-əziyyət çəkdiyi vaxtlarda bədbinləşməmişdi. Poeziya axtarışlarındakı bu kimi spesifik xüsusiyyətlər apardığı inadlı, haqlı mübarizənin tezliklə qələbə çalacağına yüksək inam bəsləməsi kimi başa düşülməlidir. Rəsul Rza heca vəznində də şeir yazırdı. Əgər lirikanın mövzu dairəsini genişləndirmək, ictimai silqətini, müasirlik duyğusunu gücləndirmək, sərbəst vəzndə yazdığı şeirlərini inkişaf etdirmək “Çinar” (1938) kitabındakı poeziya nümunələrinin səciyyəvi əlamətlərindən idisə, heca vəznində yazılmış “Bakı” şeirində rəvan, dinamik, sədəf kimi düzülmüş, axıcı, xalq şeirinin, əlbəttə epik qüvvətini görmək olar. Xalq yazıçısı, mütəfəkkir şair oğlu Anar
115 Rəsul Rzanın seçilmiş əsərlərinin (beş cilldə) I cildinə “Çinar ömrü” sərlövhəli ön sözdə yazır: “Rəsul Rza adı gələndə ilk öncə sərbəst vəzn anlayışı yada düşür. Şair özü də xatırlayıdı ki, gənclik illərində cavan şair və yazıçılarımız bir-birinə müxtəlif ayamalar verəndə, onun özünün ayaması “Sərbəst” imiş. Bununla belə Rəsul Rza irsinə nəzər salanda aydın olur ki, onun hecayla yazdığı şeirlər təqribən elə sərbəst vəznlə yazdıqları qədərdir.” 1933-1934-cü illərdə kimlər üçünsə dünyanın əmin-əmanlıq dövrü idi. Məhz həmin illərin epik şeiri üçün səciyyəvi cəhətin bədii inikasını Rəsul Rzanın “Almaniya” (1933-1934) poemasında görü- rük. Doğrudur, bu poemadan əvvəl şair “Çapey” (1932) , “Cəl- ladları durdur” (1932) poemalarını yazmışdır. Sərhədlərdə kənarda baş verənlərə Rəsul Rza kimi gənc bir istedad biganə qala bilməzdi. Onun öz dünyası və dünyaya yalnız məxsusi Rəsul Rza baxışı vardır. Tərəfini saxladığı, döyüşkən poeziyası ilə müdafiə etdiyi bəşəri prinsipləri həyata keçirmək, haqq səsi ilə dünyaya car etmək üçün poetik imkanları birləşdirir, içində olduğu hadisələri ciddi izləyir, sərf-nəzər edib öyrənir, sonda qələmə alaraq poetik- ləşdirirdi. 1930-cu illərin axırlarında beynəlxalq mövzuda yazdığı şeirlər sənətkarlıq baxımından yüksələn xətt ilə əvvəlki illərdəki yaradıcılığında özünəməxsusluqları ilə fərqliydi. Yəni sosializm ideologiyasını “təsdiq edən bu lirika yalnız şairin özü haqqında təhkiyəsi ilə kifayətlənə bilməzdi, o həm də zaman haqqında, şəxsiyyətin təşəkkülünü şərtləndirən mühit və tarix haqqında təhkiyə olmalı idi ”. Çağırış ruhlu, həyəcanla yazılmış bu əsərlər “Həbəşistan” (1936), “Qüvvət nəğməsi” (1937), “Madrid” (1937), “İnqalesyo” (1938) şairin siyasi lirikasında qırmızı bir xətt kimi keçir. Akademik Məmməd Cəfər sözü gedən şeirlər haqqında doğru qənaətdə idi ki, “Bunlar (“Həbəşistan”, “Madrid” və “İnqalesyo”) süjetli sərbəst şeirlərdir. Bundan artıq şair natiqlik etmiş, təsvir edir, söhbət edir, müəyyən təsirli bir hadisəni həyəcanla nəql edir. Başqa sözlərlə bunlarda şairanə emosionallıq, hiss, həyəcan, nifrət və qəzəb hücümçu sözlərlə, münaqişə və mübahisələrlə deyil, təsvir, hekayə yolu ilə ifadə edilirdi”. Rəsul Rza zəhmətkeş və məhsuldar bir yaradıcı bir şəxsiyyət olmuşdur. Onun poeziyası üçün məkan,
116 zaman məfhumu yox idi. Azərbaycanın beynəlxalq səviyyədə ədəbi əlaqələrinin genişlənməsində də səy göstərmişdir. Sabirdən də yazıb, Lenindən də. “Xalq şairi” adlı kiçik poemasında (M.Ə.Sabirə ithaf edilib) “gərgin dramatik səhnələri, dərin psixoloji sarsıntıların təsviri vasitəsilə fikirlərini oxuyucuya inamla çatdıra bilmişdir.” “Almaniya” poemasında isə poeziyamızda faşizmin qeyri- əxlaqı, humanizm çərçivəsinə sığmayan mahiyyətini qəzəblə, sərbəst şeirin sərt bir dili ilə ifadə edirdi. Elə bil şair nəyisə, nəsə bu Almaniyadan gözləyirdi. Bu gözləmələr çox çəkmədi. Avropaya od- alov saçan, az qala dünyanın altı üstünə çevrilən İkinci Dünya müharibəsinin məhz başlanmasına da Almaniya səbəb oldu və bu od-alov saçan 1941-1945-ci illərdə mütəfəkkir şair “Bəxtiyar”, “And”, “Dörd yüz on altı”, “Pilot qardaş”, “İntiqam”, “Şam”, “Krım” və başqa qiymətli poeziya incilərini yaratdı. Bu şeirlərdə və sonrakı illər yazacağı poetik nümunələrdən klassik və xalq şeiri şəkillərində qələmə aldığı mözularda onun ənənəvi poeziya şəkil- lərindən məxsusi yaradıcılıqla istifadə etdiyini “Bəxtiyar” (1942) şeirində duymaq çətin deyil:
Bu parçada Rəsul Rzanın “Klassik və xalq şeiri” şəkillərindən istifadəsi və ya müəyyən dərəcədə ona təsiri duyulur. Fikir bitginliyi, axıcılıq, hadisənin sanki ssenari əsasında düzülüşü, sözlərin çeşidi və çaları, ahəng qanununun gözlənilməsi mətnin məzmununa bir gözəllik, oxunaqlıq gətirmişdir. İkinci Dünya mü- haribəsi illərinin ilk və mübariz şeirini yaradan sənətkarlardan olan
Yüklə 1,74 Mb. Dostları ilə paylaş:
|