Microsoft Word Bank Feal esas docx
Yüklə 2,82 Mb. Pdf görüntüsü
|
81 2005 – Banklar haqqında edilən yeni düzəlişlər nəticəsində Bolqarıstan Milli Bankı tam müstəqillik əldə etmişdir. Bolqarıstan Milli Bankı əskinaz və sikkələrin buraxılması, bank sektoruna nəzarət və onun tənzimlənməsi, dövlətin valyuta ehtiyatlarının saxlanması öhdəliklərini daşıyır. Milli Bank həmçinin Bolqarıstan Zərbxanasının da tək sahibidir. Bolqarıstan Milli Bankının darə Heyəti Sədr, 3 sədr müavini və üzvdən ibarətdir. Bankda 4 departament (hər biri direktoratlıqlara bölünür), 1 baş katiblik, Sədrin ofisi, 5 ayrı direktoratlıq və darə Heyətinin katibliyi fəaliyyət göstərir. Bolqarıstanda bank sektoru ilə əlaqədar məlumatlar aylıq, rüblük, illik dərc edilmişdir. 1991-ci ildən etibarən “Monetarnı Raport” adlı ingiliscə və bolqar dilində bir məlumat kitabçası dərc edilməyə başlanmışdır. 1992-ci ildə “Bank araşdırmaları” adlı populyar elmi jurnal da çıxmağa başlamışdır. AB üzvlüyünə namizəd ölkə – Türkiyənin pul – kredit sistemi Cümhuriyyət elan edildikdən 7 il sonra 11.6.1930-cu il tarixində Mərkəzi Bankın 1715 saylı qanunu çıxmışdır. Bu qanuna görə Türkiyə Cümhuriyyəti Mərkəzi Bankı 3.10.1931-ci il tarixindən işləməyə başlamışdır. 1715 saylı qanunun 1-ci maddəsinə görə Türkiyədə banknot çıxartma səlahiyyəti Mərkəzi Banka verilmişdir. 1715 saylı qanun 40 il qüvvədə olmuşdur. 26.01.1970-ci il tarixində 1211 saylı yeni qanun da banknot emissiyası səlahiyyətini 1999-cu ilə qədər Mərkəzi Banka vermiş və Bankın ixrac etdiyi banknotların tədavülünü məcburi edərək ödəmə güclərini məhdudiyyətsiz olaraq müəyyən etmişdir. Türkiyədə Mərkəzi Bankın emissiyadan başqa, pul siyasəti aparmaq, pul təklifini nizamlamaq, banklara kredit vermək, pul si- yasəti vasitələrini müəyyən etmək, valyuta kurslarını müəyyən etmək kimi vəzifələri də vardır. Mərkəzi Bank dövlətin bankıdır. Bu baxımdan dövlətin hesabatlarını aparır və dövlətə pul verir. Cümhuriyyət dövründə ilk qurulan bank 1924-cü ildə avqust ayında fəaliyyətə başlayan ş Bankıdır. 1925-ci ildə qurulan Sənaye Bankı, 1932-ci ildə Sənaye və Kredit Bankına çevrilmişdir. 1930-cu illərdə 5 dövlət bankı təsis edilmişdir. Bunlar Sümer Bank (1933), ller Bank (1933), Etibank (1935), Dənizbank (1933) və Xalq Bankıdır (1938). Türkiyədə 1958-ci ildə qəbul edilən 7129 saylı Banklar Qanunu ilə dövlət banklara kredit sahəsində sərbəstlik vermişdir. 1960-cı illərdən sonra Türkiyədə çox şöbəli bankçılıq sürətlə inkişaf etmişdir. Bankların idarə edilmə səlahiyyətlərinin özəl holdinqlər tərəfindən ələ keçirilməsinə mane olmaq məqsədi ilə 25.4.1985-ci il tarixdə 3182 saylı qərar qüvvəyə minmişdir. 1980-ci ildən sonra Türkiyədə xarici bank və şöbə olmayan bankların sayı sürətlə artmışdır. Türk bank sistemi 1980-ci ildən sonra xarici siyasətə başlamış və xarici bankların kəskin rəqabəti ilə qarşılaşmışdır. Türkiyədə uzun müddət 44 bank mövcud olmuşdursa, 1990-cı illərdə 70-ə çatmışdır. 1993-cü ildə Sümer Bankın bankçılıq hissələri özəlləşdirilmiş, 5 aprel 1994-cü il qərarları nəticəsində Mərmərə Bankı, TYT Bank və mpeks Bankının fəaliyyətləri da- yandırılmışdır. 1998-ci ildə Türkiyə Ticarət Bankının Mərkəzi Bank sığorta fonduna keçən hissələri özəlləşdirmə əhatəsinə alınmış, lakin daha sonra təxirə salınmışdır. nterbank 1998-ci ildə Mərkəzi Bank sığorta fondunun idarəçiliyinə keçmişdir. 1990-cı ildən sonra Banklar qanununda dəyişiklik edilərək, bankların nağd və qeyri-nağd kreditlərinin öz mənbələrinin 20 qatını keçə bilməyəcəyi hökmünü qəbul etmişdir. Türkiyədə 1980-ci illərdən sonra aparılan iqtisadi islahatların nəticəsində iqtisadiyyatda bütün qiymətlər 2 faktorun təsirində olmuş və bütün qiymətlər bunlara görə formalaşmaqdır faiz dərəcələri və valyuta kursu. Türkiyənin kredit sistemində islahatlar 80-ci illərin başlanğıcında keçirilməyə başlandı. 24 yanvar 1980-ci il qərarlarından sonra və xüsusilə 1 iyul 1980-ci ildən sonrakı dövr Türk bank sektoru baxımından çox vacibdir. Çünki 1.7.1980-ci ildə müddətli əmanətə və kreditlərə tətbiq edilən faiz nisbətləri sərbəstləşdirilmiş, banklara əmanət sertifikatı çıxartmaq icazəsi verilmişdir. 1980-ci ildən sonra iqtisadiyyatda maliyyə sərbəstliyinin təmin edilməsi üçün vacib 82 addımlar atılmışdır. Faizlər sərbəst buraxılaraq, faizlərin bazar gücləri tərəfindən müəyyən edilməsi əsas faktor olaraq görülmüşdür. Türkiyədə 1982 və 1983-cü illərdə baş verən bank böhranları nəticəsində əmanət faizlərinin müəyyənləşməsindəki sərbəstlik 1.1.1983-cü ildə sona yetmişdi. 1987-ci ilin ortalarında faizlər yenidən sərbəstləşdirilmiş, 1989-cu ildə banklararası faiz yarışına qarışması nəticəsində Mərkəzi Bank faizlərə üst limit müəyyən etmişdi. 1985-ci ildə çıxarılan 3182 saylı bank qanununa görə Türkiyədə bir bankın təsis edilməsi və ya xarici ölkələrdə təsis edilmiş bir bankın Türkiyədə açacağı ilk şöbəsi üçün Nazirlər Kabinetindən icazə alınması lazımdır. Üsulla bağlı düzəlişlər isə Xəzinə tərəfindən müəyyən edilir. 1980-ci ildən sonra yeni ticarət banklarının qurulmasına icazə verilməsilə 8-i xarici olmaqla yeni 19 ticarət bankı qurulmuşdur. Bu bankların bir hissəsi şöbə açaraq Türkiyədə fəaliyyətə başlayan xarici bankların mərkəzi şöbələrinin Türkiyədə təsis edilmiş bank statusuna çevrilməsilə yaranmışdılar. 1988-1997-ci il müddətində Nazirlər Kabineti 7-si inkişaf və investisiya bankı sektorunda olmaqla 15 bankın təsis edilməsinə icazə vermişdi. Beləliklə, 1980-ci ildə 43 bank var idisə, 2002-ci ildə bu say 62 idi. 62 bankın 21-i ticarət, 3-4 dövlət sərmayəli, 36-sı özəl sərmayəli, 3-4 xarici sərmayəli, 15-i inkişaf və investisiya bankıdır. 1980-ci ildən sonra bankların sayının ço- xalmasına baxmayaraq, dövlət sərmayəli bankların sayında azalma, özəl və xarici sərmayəli bankların sayında isə artma olmuşdu. Ancaq bu say artımına baxmayaraq, xarici sərmayəli bankların sektordakı payı artmamışdır. Türkiyədə 1980-ci ildən sonra bir çox firma aldıqları kreditləri ödəyə bilməmək təhlükəsində idilər. Bunun nəticəsində bank kreditlərinin əsas hissəsi donmuş kreditlər vəziyyətində idilər. Bu vəziyyət bank sektorundakı böhranı daha da dərinləşdirmişdir. 1983-1984- cü illərdə 4 bank məcburi olaraq Ziraət Bankın nəzdinə keçmiş, 2 bankın fəaliyyəti dayandırılmışdır. 1988-ci ildə Anadolu Bankı Əmlak Kredit Bankı ilə birləşdirilərək Türkiyə Əm- lak Bankı yaradılmışdır. 1992-ci ildə də Türkiyə Müəllimlər Bankı Xalq Bankına birləşdirilmişdir. Bütün bu dəyişikliklərdən sonra 1980-ci ildən sonra bankların nəzarət sistemi gücləndirilmişdir. 3182 saylı qanun ilə bankların xüsusi vəsaitləri artırılmış, verəcəkləri kreditlərə məhdudiyyətlər qoyulmuşdur. Maliyyə vəziyyətləri pozulan bankların gücləndirilməsi üçün Qanunda lazımi qərarları verə bilmə səlahiyyəti nəzarət orqanlarına verilmişdir. 1994-cü ildə Qanunda edilən dəyişikliklər ilə bankların sərmayələrindəki payların müəyyən limitin üzərində olması xəzinənin icazəsinə bağlı idi. Bank sektorundakı mənfi dəyişikliklərdən sonra qanunlarda dəyişikliklər edilərək, nəzarət orqanlarının banklar üzərindəki vəzifələri artırılmışdır. 25.03.1987-ci ildə 3332 saylı qanun çıxarılmış və bu qanun çərçivəsində banklar çətin vəziyyətdən qurtarılmışdılar. Lakin görülən bütün tədbirlərə baxmayaraq kredit problemini həll etmək mümkün olmamışdı. Türkiyədə bank sektoru 1980-ci ildən qabaq oliqopolist bazar tipində ikən 1980-ci ildən sonra qismən bu tipdən qurtulmuşdu. 24 yanvar 1980-ci il qərarlarına qədər qapalı bir iqtisadiyyatda varlığını sürdürən türk bank sistemi iqtisadiyyatın liberallaşmasına paralel olaraq maliyyə sektorunda baş verən yenidən qurma dövründəki tərəqqidən çox təsirlənmişdir. 1994-cü il iqtisadi böhranı xüsusilə bank sistemini çox zəiflətmişdi. Sistemdəki 3 bank öhdəliklərini vaxtında yerinə yetirə bilməmiş və bu bankların fəaliyyətləri dondurulmuşdur. Bank sistemində inamın qorunması və inkişafın yenidən təmin edilməsi üçün ehtiyat əmanətlərin hamısına dövlətin zəmanəti tətbiq edilmişdir. Mükafat nisbətlərinin yüksəldilməsi, minimum ödə- nilmiş sərmayə həcminin artırılması, məcburi müddət nisbətinin 20%-dən 25%-ə yüksəldilməsi kimi bank sisteminə yönələn, bankların valyuta mövqeləri ilə sərmayə maksimumu arasında yeni izahlar verilmiş və valyuta mövqeyini sərmayə maksimumuna məhdudiyyət qoyulmuşdur. Bu nisbət 50% ikən 1999-cu ilin iyun ayında edilən düzəlişlər ilə mərtəbəli olaraq 20%-ə düşmüşdür. Türkiyədə 1980-ci ildən sonra qurulan xarici bankların da təsirilə türk bankları xidmət təklifində texnikadan daha çox istifadə edilməyə başlanmışdır. Bu dövrdə banklar bir tərəfdən istehlak kreditləri, kredit kartları və internet bankçılıq kimi yeni fərdi bankçılıq vəsaitlərini Yüklə 2,82 Mb. Dostları ilə paylaş:
|