Microsoft Word Bank Feal esas docx
Yüklə 2,82 Mb. Pdf görüntüsü
|
83 gündəmə çıxarırkən, digər tərəfdən sərmayə bazarlarındakı fəaliyyətlərini artırmışdılar. Sərmayə hərəkətlərinin sərbəstləşdirilməsindən sonra türk bank sistemi xarici maliyyələşdirmə imkanlarını artırmış, bundan başqa beynəlxalq aləmdə getdikcə artan ticarət həcminə bağlı olaraq sektor xarici ticarətin maliyyələşdirilməsinə daha çox önəm verilmişdir. Bu inkişaf bankların ölkə daxili mən- bələrdəki yüksək real faiz nisbətlərindən mənbəyini götürən fond məsrəflərini qismən də olsa azaltmalarını təmin etmiş və böyümələrinə dəstəkləyici bir faktor olmuşdur. Bu inkişaf Türkiyədə getdikcə artan pul tədavülünün təsiri ilə bankların xarici pul cinsindən öhdəliklərini artırmış və xarici pulun açıq mövqeyinin yüksəldilməsinə səbəb olmuşdur. Türk bank sistemi 2 əsas bank qrupundan ibarətdir. Bunlar ticarət bankları və inkişaf-investisiya banklarıdır. Bundan başqa hər qrup sərmayə mənbəyinə görə özəl, dövlət və xarici olmaqla 3 qrupa bölünür. Türkiyədə bankların mənbə məsrəflərini artıran və mənbələrin istifadəsini məhdudlaşdıran səbəblərin birincisi əmanət qarşılıqları və disponibilitenin tətbiqidir. Qarşılıqların tətbiqinə təqdim edilən təşkilatlar topladıqları mənbələrin vacib bir hissəsini sərbəst olaraq istifadə edə bilməzlər. Bu vəziyyət istifadə edilməyən mənbələrin məsrəflərinin istifadə edilən mənbələrin üzərinə yüklənməsinə yol açır. Beləliklə, mənbə məsrəfi ilə kredit məsrəfi arasındakı fərq müəyyənləşmiş olur. Bu da iqtisadiyyatda istehsal edilən əmtəə və xidmətlərin məsrəflərini yüksəltmədə, həm də daxildə, həm də xaricdə rəqabəti azaldır. Mənbələrin maliyyə sistemində istifadəsi məhdudlaşır. Hal-hazırda Türkiyənin kredit sisteminin quruluşları beş qrupdan ibarətdir. 1 Mərkəz Bankası; 2 Əmanət bankları; 2.1. Dövlət bankları; 2.2. Özəl banklar; 2.3. Xarici banklar; 3 Maliyyə-kredit xidmət qurumları (vasitəçi qurumlar); 3.1. Fond birjası; 3.2. Bankerlər; 4 Digər maliyyə-kredit qurumları; 4.1. nvestisiya bankları; 4.2. Sığorta şirkətləri; 4.3. nvestisiya fondları; 5 Yarı maliyyə-kredit qurumları; 5.1. Sosial sığortlar qurumu; 5.2. Türkiyə Əməkli Sandığı; 5.3. Bağkur kimi sosial müdafiə qurumları. Müasir dövrdə bank fəaliyyətinin səciyyəvi olan dörd əsas növünü fərqləndirmək olar: 1. Dövlət sərmayəli ixtisas bankları; 2. Özəl banklar; 3. Xarici banklar; 4. nvestisiya bankları. (Onlar milli iqtisadiyyatın inkişafina yönəlmiş uzunınüddətli layihələrə vəsait qoyur və buna görə də Türkiyənin investisiya bazarının inkişafinda mühüm rol oynayırlar). nvestisiya bankları depozit əməliyyatları aparmasalar da, Türkiyə şirkətlərinin modernləşməsi üçün Mərkəzi Bankın ehtiyatlarından və xarici ölkələrin kredit ehtiyatları mənbələrindən istifadə etmək imkanına malikdirlər. Türkiyə Cümhuriyyəti Mərkəzi Bankı haqqında Qanuna uyğun olaraq Bankın fundamental vəzifələri aşağıdakılardır: • Açıq bazar əməliyyatlarının həyata keçirilməsi; • Türk Lirəsinin daxili və beynəlxalq dəyərinin qorunması məqsədilə zəruri tədbirlərin görülməsi və Türk Lirəsinin qızıl və xarici valyutalara qarşı paritetinin müəyyənləşdirilməsi məqsədilə hökumətlə birlikdə valyuta siyasətinin həyata keçirilməsi; • Ölkənin qızıl və xarici valyuta ehtiyatlarının idarəedilməsi; • Türk Lirəsinin həcminin və tədavülünün tənzimlənməsi, ödəniş, qiymətli kağızların transferi və hesablaşmalar sisteminin yaradılması; 84 • Maliyyə sistemində sabitliyin gücləndirilməsi, pul və xarici valyuta bazarlarına münasibətdə tədbirlərin görülməsi; • Maliyyə bazarlarının monitorinqinin aparılması; • Banklardakı depozitlərin şərtlərinin, növlərinin və xüsusi maliyyə qurumlarında iştirakla bağlı şərtlərin müəyyənləşdirilməsi. • Bankın fundamental səlahiyyətləri aşağıdakılardır: • Türkiyədə pulların tədavülə buraxılması; • Hökumətlə birgə inflyasiya hədəfini və buna uyğun olaraq monetar siyasətin müəyyənləşdirilməsi; • Fövqəladə hallarda Əmanətlərin Sığortalanması Fondunun resursları kifayət etmədikdə Fonda müəyyənləşdirəcəyi şərtlər və qaydalara uyğun olaraq Fonda avansın verilməsi; • Kommersiya banklarına kreditin verilməsi; Maliyyə bazarlarının monitorinqini aparmaq məqsədilə banklardan, digər maliyyə institutlarından və həmçinin qeyd edilən institutların fəaliyyətini tənzimləmək və nəzarət etməkdə səlahiyyətli olan idarələrdən lazımi məlumatların tələb edilməsi və statistik informasiyanın toplanması. Özəl kommersiya bankları üçün isə mərkəzləşmiş və təmərküzləşmə pro-sesləri səciyyəvidir. Bu proseslər daha qüvvətli və nüfuzlu şəbəkələri genişləndirmək, yüksək səriştəli mütəxəssisləri işə cəlb etmək, əməliyyatların yerinə yetirilməsini mükəmməlləşdirmək, fəaliyyətin yeni istiqamətlərini mənimsəmək və s. üçün kifayət qədər vəsaitə malik olan bankların yüksəlişində öz əksini tapmışdır. nvestisiya banklan iri kommersiya banklarından kiçik olsalar da, iqtisadiyyatda böyük rol oynayırlar. Onlar ssuda kapitalları bazarınn böyük bir hissəsinin həfəkətinə yardım göstərirlər. nvestisiya bankları uzunmüddətli kapitalı səfərbər edir və istiqrazları, digər növ borc kağızlarını buraxmaq və yerləşdirməklə vəsaitləri borc alanlara verirlər. nvestisiya banklarının kreditlərinin təxminən 90%-i ödəniş müddəti uzun olan sənaye müəssisələrinin modernləşməsinə verilir. 80-cı illər Türkiyənin Yaxın və Orta Şərqdə beynəlxalq maliyyə mərkəzinə çevrilməsinin başlanğıc mərhələsi hesab etmək olar. Dünyanın ən iri 100 bankından 15-i (onların arasında «Cosjeta Jeneral», «Sitibank», «Çeyz Manhettın Bank» və digər məşhur banklar vardır) burada təmsil olunmuşdur. 1990-cı ilin sonunda ölkədə 23 xarici bank fəaliyyət göstərirdi. 1985-ci ildə banklar haq- qında qəbul olunmuş Qanun əsasında həm yerli, həm də xarici banklara vahid hüquqi status verilmişdir. Lisenziya almaq üçün xarici bank təsisçi müəyyən şərtlərə əməl etməlidir: minimal məbləğə nizamnamə kapitalına, müvafiq nüfuz və keyfiyyətli menecmentə malik olmalıdır. Fəaliyyətdə olan xarici bankları üç qrupa bölmək olar. Birinci qrupa Qərbi Avropa və ABŞ kommersiya banklarının filialları; kinci qrup Orta Şərq və Asiyanın kommersiya bankları və Üçüncü qrupa isə müştərək banklar aiddir. Türkiyə Cümhuriyyəti Mərkəzi Bankı, məqsəd və alətləri. Son iyirmi ildə dünya iqtisadiyyatında meydana gələn dəyişikliklər, Mərkəzi Bank əmə-liyyatlarına əsaslı şəkildə təsir etmişdi. Xüsusilə maliyyə bazarlarının qloballaşması və inkişaf edən texnika bu bazarları 70-ci illərdən fərqli olaraq daha da genişləndirmişdi.Bu dəyişikliklər mərkəzi bankların başlıca vəzifə- lərinə də təsir etmişdir. Mərkəzi banklar əsas 2 məqsədi vardır. Bunlardan pulun dəyərini qorumaq və sabitliyini təmin etmək. Mərkəzi Bankın əsas müşavirlik vəzifələri arasında: milli pulun xarici valyutalar və qızıl qarşısındakı paritetini müəyyən etməkdə hökumətə rəy bildirmə, bank qanununun tətbiqində höku- mətlə rəy mübadiləsi aparma, banklar və digər maliyyə təşkilatları ilə bağlı quruluş icazələri və bunlarla bağlı təsfiyədən öncə bankın rəyi soruşulduğunda bu rəy bildirmə sayıla bilər. Yeni mərkəz bankı qanunu ilə edilən dəyişikliklərin əsasları aşağıdakılardır: 1) Vasitə müstəqilliyi. Müstəqillik ölçüsü olaraq, bankın əsas məqsədinin qiymət sabitliyini təmin etmək olduğu və bankın pul siyasətinin müəyyən edilməsində və tətbiqində yeganə məsuliyyətli və səlahiyyətli olduğu qanuniləşmişdir. Bank vasitə müstəqilliyi qazanarkən, inflyasiya hədəfini hökumətlə birlikdə müəyyən etmə vəzifəsi və səlahiyyətilə vəzifələndirilmiş- Yüklə 2,82 Mb. Dostları ilə paylaş:
|