Microsoft Word beyn?L umumi huquq docx

  Шибаева Е.А. Право международных организаций: Вопросы теории. М., 1986  
  Шибаева
  Е.А.  Поточный  М.  Правовыевопросы  структуры  и  деятельности 
международных организаций. М., 1988. 
  Шреплер Х.А. Международные организации. Спра вочник. М., 1995. 
  Basic Facts About the United Nations. N.Y., 1995. 
  Bowett D.W. The Law of International Institutions.4th  ed. London, 1982. 
  Osmanczyk  F.  The  Encyclopedia  of    the  United  Nations  and  International  Agreements. 
London, 1985. 
  Simma B.(ed.) The Charter of the United Nations: A Commentary. Oxford. 1995. 
 
1. Beynəlxalq təşkilatlar hüququnun anlayışı və mənbələri. 
Beynəlxalq  təşkilatlar  hüququ  –  dövlətlərarası  (hökumətlərarası)  təşkilatların  statusunu, 
strukturunu,  onların  orqanlarının  səlahiyyətlarini  və  fəaliyyət  qaydasını  nizama  salan 
normalrın məcmusuna deyilir. 
  Dövlətlərarası  əməkdaşlığın  ən  mühüm  təşkilatı  formalarnıdan  biri  kimi  beynəlxalq 
təşkilatlar XIX əsrin ikinci yarısında meydana gəlməyə başlamışdır.  lk beynəlxalq təşkilatlar 
aşağıdakılar idi: 1) Torpağın ölçülməsi üzrə Beynəlxalq ittifaq (1864); 2) Beynəlxalq teleqraf 
ittifaqı (1874); 3) Ümumdünya poçt ittifaqı (1874); 4) Beynəlxalq ölçü və çəki komitəsi (1875); 
5)  Sənaye  mülkiyyətinin  mühafizəsi  üzrə  Beynəlxalq  ittifaq  (1883);  6)  Ədəbi  və  bədii 
mülkiyyətin  mühafizəsi  üzrə  Beynəlxalq  ittifaq  (1886);  7)  Gömrük  tariflərinin  nəşri  üzrə 
Beynəlxalq  ittifaq  (1890);  8)  Köləlik  əleyhinə  Beynəlxalq  ittifaq  (1890);  9)  Dəmiryol  mal 
daşımaları üzrə Beynəlxalq ittifaq (1890). 
  Hal-hazırda  300-dən  artıq  beynəlxalq  hökumətlərarası  təşkilat  mövcuddur.  Geniş  mənada 
beynəlxalq  təşkilatların  (qeyryi-hökumət  təşkilatları  da  daxil  olmaqla)  sayı  isə  4  mindən  də 
artıqdır. 

---

  Beynəlxalq  təklilatlar  hüququ  sahəsində  vahid  məcəllələşdirilmiş  akt  toxdur.  Ona  görə  də 
beynəlxalq  təklilatların  statusu,  təşkili  və  fəaliyyəti  ilə  bağlı  normaları  müxtəlif  xarakterli 
beynəlxalq müqavilələrdə tapmaq olar: 
1)
  Beynəlxalq təklilatlarin təsis aktları (nizamnaməlri). 
Hər bir beynəlxalq təklilat təsisçi dövlətlərin işləyib hazırladığı və qəbul etdiyi 
beynəlxalq  müqavilə  (nizamnamə)  əsasında  yaradır  və  fəaliyyət  göstərir.  Nizamnamədə 
müvafiq beynəlxalq təklilatın məqsəd və vəzifələri, strukturu, onun orqanlarının səlahiyyətləri 
və  fəaliyyət  qaydası  təsbit  olunur,  təşkilata  üzvlük,  təşkilatdan  çıxarılma,  inzibati  və  büdcə 
məsələləri və s. öz həllini tapır. 
  2)  Beynəlxalq  təklilatların  statusu  ilə  bağlı  ayrı-ayrı  məsələləri  nizama  salan  aşağıdakı 
universal  sazişlər:  Dövlətlərin  universal  xarakterli  beynəlxalq  tışkilatlarla  münasibətlərində 
nümayəndəlikləri  haqqında  1975-ci  il  Vyana  Konvensiyası  və  Dövlətlər  ilə  beynəlxalq 
tışkilatlar arasında və beynəlxalq tışkilatlar arasında müqavilələr hüququ haqqında 1986-ci il 
Vyana Konvensiyası. 
  3)  Beynəlxalq  təklilatların,  onların  mənzil-qərargahlarının  yerləşdiyi  dövlətlərlə  bağladığı 
müqavilələr (məsələn, Birləşmiş Millətlər təşkilatı və ABŞ Hökuməti arasında 26 iyun 1947-ci il 
tarixli Saziş
). 
2.  Beynəlxalq  təşkilatın  hüquqi  təbiəti.  Yuxarıda  qeyd  etmişdik  ki,  beynəlxalq  tışkilatlar 
beynəlxalq  hüququn  törəmə  subyektidir;  onların  beynəlxalq-hüquqi  subyektliyi  fuksional 
xarakter daşıyır. Beynəlxalq təklilatların aşağıdakı əlamətləri vardır:  
  a) müqavilə əsasında yaradılır; 
  b) müvafiq təşkilati struktura malikdir;     
  c) müəyyən məqsəd və vəzifələri vardır;                 
  ç) beynəlxalq hüquq və öhdəliklərə malikdir;         
  Beləliklə,  beynəlxalq  təşkilat  –  müəyyən  məqsədləri  həyata  keçirmək  üçün  beynəlxalq 
müqavilə  əsasında  yaradılmış,  daimi  fəaliyyət  göstərən,  müvafiq  orqanlar  sisteminə  malik 
olan, üzv-dövlətlərin hüquq və öhdəliklərindən fərqli hüquq və vəzifələrə malik olan dövlətlər 
birliyinə deyilir. 

---

  Beynəlxalq təklilatların aşağıdakı növləri vardır: 
  I – üzv-dövlətlərin əhatə dairəsinə görə: 
  1) universal təşkilatlar (Birlaşmiş Millətlər Təşkilatı, Beynəlxalq əmək təşkilatı, YUNESKO 
və b.).      
  2) regional təşkilatlar (Avropa Şurası,  slam konfransı təşkilatı, Amirika dövlətləri təşkilatı 
və b.).       
  II – malik olduqları səlahiyyətlərin həcminə və xarakterinə görə:      
  1)  ümumi  səlahiyyətə  malik  təşkilatlar  (Birlaşmiş  Millətlər  Təşkilatı,  ATƏT,  Amirika 
dövlətləri təşkilatı və b.).       
  2)  xüsusi  səlahiyyətə  malik  təşkilatlar  (Ümumdünya  ticarət  təşkilatı,  Beynəlxalq  əmək 
təşkilatı, Ümumdünya səhiyyə təşkilatı və b.).     
  III – təşkilata daxil olma qaydasına görə:     
1)
  açıq təşkilatlar (istənilən dövlət onların üzvü ola bilər)   
2)
  qapalı təşkilatlar (bu təşkilatın üzvlüyünə qəbul təsisçi dövlətlərin dəvəti ilə 
həyata keçirilir; məsələn, NATO).     
3.  Beynəlxalq  təşkilatların  fuksiyaları.  Beynəlxalq  təşkilatlar,bir  qayda  olaraq,  aşağıdakı 
fuksiyaları həyata keçirir:  
1)
  normayaratma funksiyası:      
-
  beynəlxalq hüquq normalarının yaradılmasında bilavəsitə iştirak edir; 
-
  dövlətlərin normayaratma prosesində iştirak edir.               
2)
  məcəllələşdirmə funksiyası (bax, o cümlədən: BMT Nizamnaməsinin 13-cü 
maddəsi). 
3)
  informasiya funksiyası:          
-
  təşkilatın fəaliyyətinin məqsədlərinə və əsas istiqamətlərinə aid sənədlərin nəşrini 
təşkil edir: 
-
  aktual beynəlxalq məsələlərə dair xüsusi materiallar (məruzələr, icmalar, 
referatlar) nəşr edir.     

---