Microsoft Word Bio mv az -aq doc
Yüklə 3,58 Kb. Pdf görüntüsü
|
29 tapşırığı yerinə yetirərkən çalışmaq lazımdır ki, canlı orqanizmlərə xas olan proseslər arasında qarşılıqlı əlaqələri göstərən zaman şagirdlər orqanizmi cansız təbiətdən fərqlənən, müəyyən əlamətlərə malik tam vəhdət təşkil etdiyi qənaətinə gəlsinlər. Müəllim bunun üçün istiqamətləndirici suallar da verə bilər. Qiymətləndirmə meyarları: Təsviretmə Zəif Orta Yüksək Canlı orqanizmlərin əsas xü- susiyyətlərini təsvir edərkən səhvlərə yol verir. Canlı orqanizmlərin əsas xü- susiyyətlərini müəllimin kö- məyi ilə təsvir edir. Canlı orqanizmlərin əsas xü- susiyyətlərini düzgün təsvir edir. Dərs 4 / Mövzu 4: CANLILARIN TƏSNİFATI Mövzunun əvvəlindəki mətnin müzakirəsinə keçməzdən qabaq müəllim şagirdlərə müəyyən əşyaları, məsələn, məktəb ləvazimatlarını, geyimləri, tikililəri qruplaşdırmağı təklif edə bilər. Bu zaman təsnifat və onun hansı prinsiplə aparıldığının vurğulanması məqsədəuyğundur. Şagirdlər belə bir nəticəyə gəlirlər ki, hər hansı əşyaların qruplaşdırılması, yaxud onların böyük bir qrupda birləşdiril- məsi vacib əhəmiyyət kəsb edən müəyyən əlamətlərə görə aparılır. Müəllim şagird- lərlə birlikdə mövzunun əvvəlindəki mətni müzakirə edərkən təsnifatın əhəmiy- yətini və onun hansı prinsiplərlə aparıldığını şərh edə bilər. Bu, şagirdlərdə sistem- ləşdirmə və təsnifetmə bacarıqlarının formalaşması üçün çox əhəmiyyətlidir. Mo- tivasiya mərhələsinin sonunda müəllim şagirdlərə dərslikdə verilmiş suallarla mü- raciət edir. Bu suallar “Fəaliyyət” bölümündə verilmiş tapşırığın yerinə yetirilmə mərhələsinə keçidi təmin edir. Alt STANDARTLAR 1.1.4. Canlıların təsnifatının rol və əhəmiyyətini izah edir. 4.1.1. Canlıların ətraf mühitlə və bir-biri ilə əlaqəsini izah edir. Dərsin MƏQSƏDİ Canlıların təsnifatının əsas prinsiplərini izah edir. Bitki və heyvanların təbiətdə və insan həyatında rolunu izah edir. 30 Dərsliyin “Fəaliyyət” hissəsində verilmiş tapşırıqda, şagirdlərə şəkildə təsvir olunmuş bitki və heyvanları hər hansı xüsusiyyətlərinə görə qruplaşdırmaq tapşırı- lır. Bu tapşırıq həm bütün siniflə, həm də cütlərdə yerinə yetirilə bilər. Nəticədə belə cavablar ola bilər: bitkilər – heyvanlar; həşəratlar – tərəvəzlər; kəpənəklər – böcəklər – kələm sortları – turp sortları. Müəllim tapşırığın 2-ci mərhələsi kimi şagirdlərə qruplaşdırılmış obyektlərə şəkildə göstərilməyən, oxşar obyektləri əlavə etməyi xahiş edə bilər. Əlavə olunan obyektin hansı əlamətə görə seçildiyi qeyd olunmalıdır. Obyektlərin qruplaşdırılmasında müəyyən qayda gözlənilməlidir: böyük qruplardan kiçik qruplara qədər. Beləliklə, şagirdlər özləri nəticəyə gəlirlər ki, qruplara bölünmə qohumluq dərəcəsinə görə aparılır – qrup nə qədər kiçik olarsa, canlı təbiətin göstərilən obyektləri arasında qohumluq əlaqələri bir o qədər yaxın olar. Müəllim “sistematika” anlayışını və növün tərifini izah edir. Canlı orqanizmlə- rin təsnifat prinsipləri haqqında tarixi məlumat verilməsi məqsədəuyğundur. Məsə- lən, antik dövrün alimləri Aristotel və Teofrast bitkiləri ağaclara və otlara, heyvan- ları isə “isti” və “soyuq” qanı olanlara bölürlər. Sonra isə sistematikanın və binar nomenklaturanın yaradılmasında Karl Linneyin xidmətlərini qeyd etmək faydalı olardı. Nəzəri məlumat verilərkən dərslikdə təsvir olunan sxemin analizi aparıla bilər. Sxem əsasında şagirdlərə bitki və heyvanlar aləmində istifadə olunan sistematik kateqoriyaların oxşarlığını və fərqini müəyyən etmək tapşırıla bilər. Dərslikdə verilmiş nəzəri məlumatlar nəticəsində şagirdlər: canlı varlıqların təsnifatı – 4 aləmə bölünməsi haqqında ilkin biliklər qazanmalı və bu təsnifatı yadda saxlamalıdırlar; hər aləmə aid olan canlılara misal göstərməyi bacarmalıdırlar; şagirdlərdə burada belə bir təsəvvür yaranmalıdır ki, orqanizmlərin qruplaşdırılması ixtiyari deyil, elmi əsaslara söykənir. Bu cədvəli dolduran zaman şagirdlər dərslikdə verilən materiala, ibtidai siniflərdə “Həyat bilgisi” fənnindən aldıqları biliklərə və öz şəxsi təcrübələrinə əsaslanırlar. Məsələn, Təbiətdə İnsanın həyatında Bitkilərin əhəmiyyəti Oksigen, heyvanların qidası və s. Qida, kağız və s. Heyvanların əhəmiyyəti Tozlanma, canavar – meşə sanitarı və s. Qida, yun və s. İkinci tapşırığı yerinə yetirərkən şagirdlər belə nəticəyə gəlirlər ki, bitki və heyvan orqanizmləri arasında çoxlu oxşar xüsusiyyətlər var. Qiymətləndirmə meyarları: İzahetmə 31 Zəif Orta Yüksək Canlıların təsnifatının əsas prinsiplərini izah edərkən səhvlərə yol verir. Canlıların təsnifatının əsas prinsiplərini izah edərkən ki- çik qeyri-dəqiqliyə yol verir. Canlıların təsnifatının əsas prinsiplərini düzgün izah edir. Bitki və heyvanların təbiətdə və insan həyatında rolunu çətinliklə izah edir. Bitki və heyvanların təbiətdə və insan həyatında rolunu müəllimin suallarına əsasən izah edir. Bitki və heyvanların təbiətdə və insan həyatında rolunu nü- munələr göstərməklə izah edir. Dərs 5 / Mövzu 5: İNSANIN TƏSNİFAT SİSTEMİNDƏ YERİ Mövzunun əvvəlindəki tarixi faktlar müzakirə olunur. Bu zaman müəllim şa- girdlərə müxtəlif suallarla müraciət edə bilər. Məsələn, insanı heyvandan fərqləndi- rən əsas xüsusiyyət, nə üçün insan təbiət və özü haqqında biliklərə malik olmalıdır və s. suallarla şagirdləri müzakirəyə cəlb etmək məqsədəuyğundur. “Fəaliyyət” bölümündə şagirdlər şəkildə təsvir olunmuş meymun və insanı müqayisə edərək oxşar və fərqli əlamətləri müəyyənləşdirməlidirlər. Bu tapşırıq “Auksion” üsulu ilə də aparıla bilər. Müəllim lövhədəki Venn diaqramında şagirdlərin cavablarını qeyd edir. (insan ilə insanabənzər meymunların oxşarlığı: bədən nisbətləri – bədənin gövdə hissəsinin qısa olması və uzun ayaqlar; dodaqların, burunun, qulaq seyvanının, mimikanın oxşarlığı və s.) Paraqrafın nəzəri materialı ilə tanışlıq bir neçə üsulla aparıla bilər : 1) “Fasiləli oxu”. Mətn kiçik hissələrlə oxunur. Hər bir hissədə insanın bu və ya digər sistematik kateqoriyaya aid olduğu haqqında məlumat verilir və mətnin məzmunu müzakirə olunur. Fasilələrdə müəllim şagirdləri düşünməyə vadar edən müvafiq suallar verir. Alt STANDARTLAR 3.1.1. Canlıların təsnifat sistemində insanın yerini müəyyənləşdirir. 3.1.2. İnsanı sosial varlıq kimi digər canlılardan fərqləndirir. Dərsin MƏQSƏDİ Təsnifat sistemində insanın yerini müəyyənləşdirir. İnsanı sosial varlıq kimi digər canlılardan fərqləndirən xüsusiy- yətləri sadalayır. Yüklə 3,58 Kb. Dostları ilə paylaş:
|