Microsoft Word Bio mv az -aq doc
Yüklə 3,58 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- BİTKİLƏRDƏ TƏNƏFFÜS
- HEYVANLARDA TƏNƏFFÜS
94 Dərs 38 / Mövzu 34: BİTKİLƏRDƏ TƏNƏFFÜS Dərsin əvvəlində şagirdlərə canlı orqanizmlərin xüsusiyyətlərini sadalamaq təklif oluna bilər. Sonra müəllim sual verir: “Bitkilər necə qidalanır? (torpaq və hava qidalanması). Şagirdlərin fotosintez haqqında əvvəlki biliklərini aşkar etmək məqsədi ilə müəllim aşağıdakı sxemi tamamlamağı təklif edə bilər. Şagirdlər sxemi tamamlayaraq fotosintez prosesinin mahiyyətini izah edirlər. Sonra mövzunun əvvəlindəki mətn təhlil edilir, hadisənin səbəbləri müzakirə olunur. Şagirdlər “Həyat bilgisi” dərslərindən aldıqları biliklər əsasında belə nəticəyə gəlirlər ki, bitkilər də digər canlı orqanizmlər kimi tənəffüs edir və bu zaman karbon qazını xaric edir. Alt STANDARTLAR 1.1.2. Canlıların quruluşunu təsvir edir. 2.1.1. Bioloji proseslərin xüsusiyyətlərini sadalayır. 2.1.3. Bioloji proseslərə dair sadə təcrübələr və hesablamalar aparır. 4.1.1. Canlıların ətraf mühitlə və bir-birilə əlaqəsini izah edir. Dərsin MƏQSƏDİ Tənəffüs prosesinin xüsusiyyətlərini sadalayır. Bitkilərdə tənəffüs prosesində iştirak edən strukturları təsvir edir. Tənəffüs və fotosintez proseslərini müqayisə edir. Bitkilərdə tənəffüs prosesinə dair təcrübə aparır. FOTOSİNTEZ Harada? Necə? Nə üçün (əhəmiyyəti)? __________ __________ __________ __________ __________ __________ __________ __________ __________ 95 , Praktik tapşırığı yerinə yetirərkən şagirdlər yarpağın funksiyası və quruluşu haqqında bilikləri yada salmalıdırlar. Bu, hadisəni bitkidə qazlar mübadiləsinin pozulması ilə izah etməlidirlər. Paraqrafın nəzəri materialı ilə tanışlıq müəllimin seçdiyi forma və üsulla aparıla bilər (müəllimin izahatı, müstəqil təhlil). Məlumatın öyrənilməsinin və müzakirəsinin aşağıdakı suallar əsasında təşkil olunması məqsədəuyğundur. Bitkilər tənəffüs üçün hansı qazı udur? Oksigen bitkilərə necə daxil olur? Tənəffüs nəticəsində bitkilər hansı qazı xaric edir? Niyə tənəffüs üçün oksigen lazımdır? Bitkilər günün hansı vaxtında tənəffüs edir? Bitkinin hansı orqanları tənəffüs edir? Tənəffüs torpağın növündən necə asılı ola bilər? Nəzəri material öyrənildikdən sonra şagirdlərə növbəti suala cavab vermək təklif olunur: “Niyə yatdığınız otaqda çoxlu bitki saxlamaq məsləhət deyil?” Bu situasiya dərsin əvvəlində müzakirə olunduğundan bir daha şagirdlərin diqqətinə çatdırıla bilər. Şagirdlər nəticə çıxarırlar. Müəllim şagirdləri növbəti ümumiləşdirici nəticəyə gəlmək üçün istiqamətləndirici suallar verir. Qaranlıqda bitkilərdə, adətən, oksigenin udulması ilə müşayiət olunan tənəffüs prosesi getdiyinə görə (adətən, insan günün qaranlıq vaxtında yatır) onlar oksigeni udur, karbon qazını isə xaric edir. Bu, havada oksigenin azalmasına səbəb olur. Tapşırığı yerinə yetirmək üçün fotosintez və tənəffüs haqqında məlumatları ümumiləşdirmək tövsiyə olunur. Xlorofilə malik olan bütün bitkilər işıqda karbon qazını udur və oksigeni xaric edərək fotosintez prosesini həyata keçirir. Bitkilər də bütün canlı orqanizmlər kimi oksigen udub karbon qazı xaric edərək tənəffüs edir. Atmosferdə oksigen və karbon qazı müəyyən nisbətdə olur. “Öyrəndiklərinizi tətbiq edin” bölümündə verilmiş sualı belə də səsləndirmək olar: “Bir-birinə əks olan bu iki proses bitki orqanizmində necə gedir?” Doldurulmuş cədvəl fotosintez və tənəffüs proseslərinin xüsusiyyətləri, müqayisəsi və əhəmiyyə- tini əks etdirir. Qiymətləndirmə meyarları: Sadalama Təsviretmə Müqayisəetmə Təcrübə aparma 96 Zəif Orta Yüksək Tənəffüs prosesinin xüsusiy- yətlərini sadalayarkən səhv- lərə yol verir. Tənəffüs prosesinin xüsusiyyətlərini əsasən düzgün sadalayır. Tənəffüs prosesinin xüsusiyyətlərini düzgün sadalayır. Bitkilərdə tənəffüs prosesini təsvir edərkən tez-tez səhvlərə yol verir. Bitkilərdə tənəffüs prosesini əsasən düzgün təsvir edir. Bitkilərdə tənəffüs prosesini fotosintez prosesi ilə müqayisəli təsvir edir. Tənəffüs və fotosintez proseslərini müqayisə edərkən səhvlərə yol verir və əlaqəsini əsaslandırmaqda çətinlik çəkir. Tənəffüs və fotosintez proseslərini müqayisə edər- kən kiçik səhvlərə yol verir, əlaqəsini əsaslandırarkən müəllimin köməyindən az is- tifadə edir. Tənəffüs və fotosintez proseslərini müqayisə edir, əlaqəsini düzgün əsaslandırır. Bitkilərdə tənəffüs prosesinə dair təcrübəni müəllimin köməyi ilə aparır. Bitkilərdə tənəffüs prosesinə dair təcrübə apararkən yardım üçün müəllimə çox az müraciət edir. Bitkilərdə tənəffüs prosesinə dair müstəqil təcrübə aparır. 97 Dərs 39 / Mövzu 35: HEYVANLARDA TƏNƏFFÜS Dərsin əvvəlində müəllim keçən dərsin materialına əsaslanaraq şagirdlərlə növbəti sualları müzakirə edə bilər: 1. Tənəffüs nədir? 2. Niyə oksigenin bədənə daim daxil olması orqanizmlər üçün vacibdir? 3. Bitkilərin tənəffüsü üçün hansı uyğunlaşmalar var? 4. Ağızcıqlar harada yerləşir? 5. Havanın yarpaqlara daxil olmasını ağızcıqlar necə tənzimləyir? 6. Mərciməklər harada yerləşmişdir? 7. Fotosintez tənəffüs prosesindən nə ilə fərqlənir? Faktla tanışlıqdan sonra müəllim şagirdlərə praktik tapşırığa keçməyi təklif edir. Nəzəri materiala keçməzdən əvvəl müəllim şagirdlərin biliklərini aşkar etmək üçün suallar verə bilər: Heyvanların tənəffüsü haqqında nə bilirsiniz? Heyvanların tənəffüsü haqqında nəyi öyrənmək istərdiniz? (cavabları BİBÖ cədvəlində də qeyd etmək mümkündür). Dərslikdəki məlumat şagirdlər tərəfindən müstəqil və ya cütlərdə öyrənilə bilər. Bu zaman əyaniliyi təmin etmək üçün müvafiq şəkil, sxem və modellərin nümayişi mümkündür. Nəzəri məlumatı suallar üzrə öyrənmək üçün müəllim şagirdlərə sualların siyahısını təklif edə bilər: Birhüceyrəli heyvanlar necə tənəffüs edir? Həşəratlar necə tənəffüs edir? Alt STANDARTLAR 1.1.2. Canlıların quruluşunu təsvir edir 2.1.1. Bioloji proseslərin xüsusiyyətlərini sadalayır 4.1.1. Canlıların ətraf mühitlə və bir-birilə əlaqəsini izah edir Dərsin MƏQSƏDİ Müxtəlif heyvanlarda tənəffüs orqanlarının quruluşunu təsvir edir. Heyvanlarda tənəffüs prosesinin xüsusiyyətlərini təsvir edir. Heyvanların tənəffüs orqanlarını yaşadıqları mühitlə əlaqə- ləndirir . Yüklə 3,58 Kb. Dostları ilə paylaş:
|