Microsoft Word biznesin mu?Ssis?Nin qiymetlendirilmesi

60 
 
burada, 
A
 – ildə 1 m
2 
-ə görə təshih olunmuş icarə dərəcəsi; 
Q
 -
1 m
2
-in satış qiyməti. 
Daha 
ümumi 
halda 
kapitallaşdırma 
ə
msalı 
ilə 
diskontlaşdırma  dərəcəsi  arasında  qarşılıqlı  əlaqəni  aşağıdakı 
düsturda ifadə etmək olar : 
                            
R =Y – dSFF (n,Y
p
), 
burada, 
Y
 
–  diskontlaşdırma  dərəcəsi,
 
d
  – 
dəyərin 
dəyişməsi  amili,
 
Y
p
  – 
rekapitallaşdırma  dərəcəsi  üçün  faiz 
dərəcəsi, 
SFF
 –
ödəmə fondu amili. 
Aktivin  dəyərinin  dəyişməsi  kəmiyyətini  proqnozlaşdırmaq 
mürəkkəbdir.  Ehtimal  olunur  ki,  aktiv  tam  dəyərsizləşir. 
Məsələn, iqtisadi həyat müddətinin sonuna  d= -1. İnvestisiyanın 
yenidən  kapitallaşdırılması  aktivin  yenidən  satışı  anında  baş 
verir. Buradan da 
                            
R
0
 =   Y+SFF (n,Y
p
) 
Rekapitallaşdırma  Hoskold  metodu  üzrə  aparılır.  Adətən, 
risksiz  dərəcə  kimi  Mərkəzi  Bankın  valyuta  depozitləri  üzrə 
dərəcədən  istifadə  edilir.  Ödəmə  fondunun  ölçüsü  müəyyən 
edildikdən  sonra  diskontlaşdırma  dərəcəsi  aşağıdakı  düsturla 
hesablanır: 
                              
Y =   R
0 
- SFF (n,Y
p
) 
                                     
Bu  üsul  yalnız  analoqlar  kimi  müxtəlif  obyektlər  seçildikdə 
tətbiq  olunur.  Qiymətləndirilən  obyekt  üçün  kapitallaşdırma 
ə
msalını  müəyyən  edərkən  hər  bu  analoq  obyektin 
xarakteristikasının  təhlili  aparılır  və  onun,  qiymətləndirilən 
obyektə  “yaxınlıq”  dərəcəsi  hesablanır.  Kapitallaşdırma 
ə
msalının  son  kəmiyyəti  analoq  obyektlərə  “yaxınlıq”  dərəcəsi 
üzrə orta çəki kəmiyyəti kimi hesablanır. 
Kapitallaşma əmsalının kəmiyyəti həmin üsula uyğun olaraq 
aşağıdakı düsturla hesablanır: 
 

---

61 
 
                                   
k                      2
               
 
                         R
0
 =  ∑ R
j 
 * D
i
  
                 
                 
                 
                 
j=1
j=1
j=1
j=1    
  burada,
 
R
0
  -qiymətləndirilən  obyektin  kapitallaşdırma 
ə
msalı,
 
R
j
 
–    j  –ci  analoq  obyektin  kapitallaşma  əmsalı,
 
D
i
 
–
obyektlərin  xarakteristikasının  müqayisə  matrisinin  həlli 
ə
sasında alınan analoq obyektin çəki əmsalıdır . 
Ümumi  kapitallaşma  əmsalı–ipoteka  borcu  ilə  yüklənməyən 
gəlir  gətirən daşınmaz əmlakın təhlilinin səmərəli alətidir. Lakin 
ə
gər  daşınmaz  əmlak  altında  kredit  verilirsə,  onda  bu  texnika 
borcun  xüsusiyyətlərini  nəzərə  almağa  qabil  deyil.  Ona  görə  də 
daha mürəkkəb təhlil metodlarından istifadə etmək zəruridir. 
Daşınmaz  əmlaka  aid  edilən  obyektdən  gəlirin  tərkibinə 
kapitaldan gəlir və kapitalın qaytarılmasıı daxildir: 
 
                               
J= iV +    V     , 
                                          S(n,i)                        
                          
burada, 
iV
  –kapitaldan  gəlir, 
V/S(n,i)
  –
kapitalın 
qaytarılması, 
n
  –
gəlir  gətirən  daşınmaz  əmlakın  fəaliyyət 
dövrlərinin  sayı, 
i
  –faiz  dərəcəsi, 
S
  –mürəkkəb  faizin  altıncı 
funksiyasıdır. 
Kapitallaşdırma  əmsalının  birinci  tərkibi  diskontlaşma 
dərəcəsi  (“yekun  səmərə”  anlayışına  ekvivalent  )  sayılır. 
Kapitallaşma  əmsalının  ikinci  tərkibi 
V/S(n,i)
 
–kapitalın  əsas 
məbləğinin  ödənilməsi  haqqı  –  kapitalın  qaytarılmasına  görə 
cavab  verir.  Kapitalın  əsas  məbləğinin  qaytarılması  prosesi 
yenidən  kapitallaşma  adlanır,  tərkibin  özü  isə  yenidən 
kapitallaşma əmsalı sayılır. 
Kapitaldan  gəlir  borca  verilən  pulun  dəyərliliyinə  görə 
investor  tərəfindən  alınan  zəruri  kompensasiya  sayılır. 
Kompensasiyanın  zəruri  kəmiyyəti  sərmayenin  yatırılması 

---

62 
 
zamanı  riskdən,  vaxtdan  və  digər  şərtlərdən  asılıdır.  Bu,  pul 
vəsaitlərindən  istifadəyə  görə  haqqdır.  Kapital  gəliri  həm  də 
səmərə adlanır. Kapitalın səmərəsinin iki növünü fərqləndirirlər: 
• cari  –investisiyaya  cari  pul  axını  kəmiyyətinin  investisiya 
məbləğinə nisbəti; 
• son 
–aktivin  fəaliyyət  müddətinin  sonunda  kapitalın 
qaytarılmasını  nəzərə  alan  investisiyaya  effektiv  cari  pul 
axınının investisiya məbləğinə nisbəti. 
İ
nvestisiyaya  effektiv  cari  gəlir  dedikdə,  investisiyadan  tam 
pul  gəlirinin  bir  hissəsi  (payı)  başa  düşülür  ki,  bu  zaman 
kapitalın  amortizasiyasına  aşınma  nəzərə  alınmaqla  n    dövrlü 
seriyanın  cari  dəyəri  daxili    rentabellilik  norması  dərəcəsində 
ilkin investisiyaların məbləğinə bərabərdir. 
1)  Birbaşa  rekapitallaşma  metodu  (Rinqo  metodu).  Bu  zaman 
ehtimal  olunur  ki,  yatırılmış  kapital  məbləğinin  qaytarılması 
hər il bərabər paylarla baş verir. 
2)  İnvestisiyanın  gəlirlilik  əmsalı  üzrə  rekapitallaşma  (İnvud 
metodu).  Bu  metod  ondan  ibarətdir  ki,  kapitallaşdırmanın 
tərkib hissəsi kimi rekapitallaşma əmsalı investisiya üzrə olan 
faiz dərəcəsində ödəmə fondu amilinə bərabərdir:  
                                      i 
                   R= i+                       , 
                                 (1+i)
n
 -1 
burada, 
i
  –kapitaldan  gəlir  əmsalı, 
i/(1+i)
n
  -1
    - 
rekapitallaşma əmsalıdır. 
Bir  sıra  hallarda  müəyyən  investisiya  növləri  son  dərəcə 
mənfəətli sayılır. İlkin sərmayeyə olan faiz dərəcəsi üzrə yenidən 
investisiyalaşma az ehtimal olunan sayılır. Belə ki, bu halda ilkin 
investisiyaların  amortizasiyasına  aşınma    kəmiyyətininin 
müəyyən  edilməsi  zamanı  nisbətən  kiçik  kəmiyyət  alınır  və 
kapitalı  qaytamarmaq  ehtimalı  böyükdür.  Onda  Hoskold 
metodunun tətbiqi məqsəuyğundur. 

---