Microsoft Word biznesin mu?Ssis?Nin qiymetlendirilmesi

63 
 
3)Risksiz  faiz  dərəcəsi  üzrə  rekapitallaşma  metodu  (Hoskold 
metodu). 
Ümumi  halda  kapitallaşdırma  və  diskontlaşdırma  əmsalları 
arasında qarşılıqlı əlaqə aşağıdakı kimi ifadə olunur: 
R = J -∆a 
burada, 
R
 
–kapitallaşma  əmsalı,
 
J  –
 
ümumi  gəlirlilik 
(diskont)  dərəcəsi,
 
a
  –
bir  sıra  amillərlə,  məsələn,  aktivin 
dəyərinin  və  gəlirin  artması  amilləri  ilə  müəyyən  edilən 
ə
msalıdır. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

64 
 
Mövzu 9. 
Biznesin (müəssisənin) qiymətləndirilməsində 
opsion yanaşması. 
 
Plan: 
1.
 Opsion yanaşmasının əsas cəhətləri. 
2.
 Opsion yanaşmasının baza düsturu. 
3.
 Müəssisənin 
xüsusi 
kapitalının 
qiymətləndirilməsində  opsionlar    nəzəriyyəsinin 
tətbiqi. 
 
Opsionlar  nəzəriyyəsinin  yaranması  ənənəvi  yanaşma  və 
metodların çatışmazlıqları ilə bağlıdır. 
Ə
gər  şirkətin  səhmləri  müəyyən  dəyərə  malik  olmaqla 
birjada  kotirovka  olunursa  yaxud  xalis  aktivlər  metodu  ilə 
qiymətləndirilən şirkətin dəyərinin mənfi olmasına (öhdəliklərin 
dəyərinin  şirkətin  aktivlərinin  dəyərindən  yüksək  olmasına) 
baxmayaraq  investorlar  tərəfindən  alınırsa  xərc  yanaşmasından 
istifadə  əksər  hallarda  ziddiyyətə  səbəb  olur.  Qeyd  olunan 
uyğunsuzluq  fəaliyyətdə  olan  biznesin  qiymətləndirilməsinə 
xalis aktivlər metodunun düzgün tətbiq olunmaması ilə bağlıdır. 
Beləki,  xalis  aktivlər  metodu  xərc  yanaşmasına  aiddir  və 
qiymətləndirmənin  nəticələri  mövcud  müəssisənin  dəyərini 
deyil,  bu  biznesin  əmlak  kompleksinin  ayrılıqda  götürülmüş 
elementlərinin dəyəri olur. 
Qudvillin 
və 
qeyri-maddi 
aktivlərin 
real 
qiymətləndirilməsində  xalis  aktivlər  metodunun  tətbiqi  daha 
adekvat nəticə verir. Lakin bu da müəssisənin dəyərinə əlverişli 
bazar konyukturasından irəli gələn idarəetmə qərarlarının təsirini 
uçota almağa imkan vermir. 
Pul  axınlarının  diskontlaşdırılması  metodu  dolayı  şəkildə 
nəzərdə  tutur  ki,  müəssisələr  real  aktivləri  passiv  şəkildə 

---

65 
 
saxlayırlar.  Bu  zaman  real  aktivlərə  qoyulan  opsionlar  uçota 
alınmır  (təcrübəli  menecerlər  müvafiq  üstünlüklərdən  istifadə 
edə bilərlər). 
Ə
nənəvi  yanaşma  və  metodlardan  fərqli  olaraq  opsion 
yanaşması  müəssisənin  dəyərinə  onun  istehsal-təsərrüfat 
xarakteristikalarına 
münasibətdə 
xarici 
şə
raitin 
təsirini 
qiymətləndirməyə imkan verir. 
Opsionların  və  onlara  uyğun  alətlərin  (varrantların  və  s.) 
yaranması ilə investorlar mövcud şəraitdən uğurla istifadə etmək 
və itkiləri azaltmaq imkanı əldə edirlər. Müstəqil qərarlar qəbul 
etmək  hüququ  qeyri-müəyyənlik  şəraitində  dəyər  kəsb  edir. 
Opsionlar  nəzəriyyəsi  biznesin  qiymətləndirilməsində  mühüm 
rol  oynayır,  yüksək  texnologiyalı  firmaların,  problemli 
müəssisələrin,  hasilatla  məşğul  olan  şirkətlərin  fəaliyyətlərinin 
təhlilində faydalı ola bilən perspektivləri təmin edir.         
                      
Opsion yanaşmasının üstünlükləri və 
çatışmazlıqları               
Cədvəl 9.1 
Üstünlüklər 
Çatışmazlıqlar 
Opsion  qiymətəmələgəlmə  modeli 
opsion  xarakterli,  lakin  müəyyən 
məhdudiyyətlərə 
malik 
istənilən 
aktivin 
qiymətləndirilməsi 
üçün 
istifadə oluna bilər: 
•  Müxtəlif  aktivlərə  (birja  aktivlərinə 
opsionlar); 
•  Səhmlər (firmanın aktivlərinə yaxud 
borc əmlakının hissəsinə opsion); 
•  Opsion 
xarakteristikalı 
alətlər 
(istiqrazların bəzi növləri); 
•  Patentlər (məhsullara opsionlar kimi 
baxılır); 
“Qərarlar 
ağacı”nın 
qurulması 
ə
sasında 
hesablamalarda  vahid, 
sabit  faiz  dərəcəsindən 
istifadə . 

---

66 
 
•  Faydalı qazıntılar və bəzi digər təbii 
resurslar; 
•  Əmlak sığortası sferasında; 
•  Maliyyənini idarə edilməsində; 
•  Şirkətlərin  birləşməsi  prosesinin 
səmərəliliyinin təhlilində. 
Sahibkarlıq 
imkanlarının 
qiymətləndirilməsində 
subyektiv 
ehtimalların müəyyən edilməsi zərurəti 
yoxdur. 
Opsiona 
qiymətəmələgəlmə 
metodikası 
mürəkkəb 
riyazi aparata əsaslanır. 
Müəssisənin 
fəaliyyət 
göstərdiyi 
iqtisadi  şəraitin  dəyişməsinin  uçota 
alınması qabiliyyəti. 
Bir 
sıra 
hallarda, 
xüsusən 
qeyri-
müəyyənlik  şəraitində 
metodun  tətbiqi  kifayət 
qədər əməktutumludur. 
         Opsion yanaşmasının baza düsturu aşağıdakı kimidir: 
                         NPV
s
= NPV
p
 + ROV, 
burada,  NPV
s
- NPV-nin strateji göstəricisi; NPV
p
- NPV-nin 
ə
nənəvi  pul  axınlarının  diskontlaşdırılması  metodu  ilə 
hesablanmış 
passiv 
kəmiyyəti; 
ROV- 
qiymətləndirilən 
müəssisənin opsionlarının dəyəridir. 
Opsion yanaşmasından bir sıra istiqamətlərdə istifadə olunur. 
Onlardan ən başlıcası aşağıdakılardır: 
1. Patentli məhsulların dəyərinin müəyyən edilməsi; 
2.Müəssisənin 
səhmlərinin 
(xüsusi 
kapitalının) 
qiymətləndirilməsi; 
3. Təbii resursların hasilatına investisiyalarla bağlı müəssisələrin 
qiymətləndirilməsi. 
Yuxarıda göstərilənlərlə bərabər real opsionlar metodikasının 
özünü  doğrultmadığı  vəziyyətlər  də  mövcuddur.Həmin 
vəziyyətlər  idarəetmə  qərarlarının  qəbulunda  operativlik 
imkanlarının  olmaması  yaxud  həmin  imkanlardan  istifadənin 
tələb olunmaması ilə bağlıdır. 

---