Microsoft Word bm8q Nuranu0259 Mahmudova docx
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
89 ə sas bioresursu nərəkimilərdir. Region ölkələri onların ovlanmasına moratorium qoyulması imkanı ilə bağlı məsələni uzun müddətdir nəzərdən keçirirlər. Nəhayət ki, bu görüşdə məsələ həll olundu. Azərbaycan, Rusiya, Qazaxıstan, Türkmənistan və ran prezidentləri Bakıda keçirilən III zirvə toplantısının yekununda qəbul etdikləri Birgə Bəyannamədə Xəzərin hüququ statusuna dair Konvensiya üzərində işi davam etdirmək niyyətlərini təsdiqlədilər. Birgə Bəyannamədə deyilir ki, tərəflər sahilyanı ölkələrin Xəzər dənizinə və onun resurslarına münasibətdə suveren hüquqlarını tanıdıqlarını bəyan edirlər. Onlar Xəzər dənizinin hüquqi statusu haqqında Konvensiya üzərində işi başa çatdırmaq niyyətlərini təsdiqləyirlər. Bu Konvensiya sahilyanı ölkələrin dənizdəki fəaliyyətini tənzimləyəcək baza sənədi olacaq. Prezident lham Əliyev sənədin əhəmiyyətini xüsusi vurğulayıb. Dövlət başçısının fikrincə, Xəzərin statusunun müəyyənləşməməsi regionda münasibətlərə neqativ təsir göstərmir. Prezident bəyan edib ki, sahilyanı ölkələr energetika məsələlərində bir-biri ilə rəqib deyillər. Azərbaycan isə özünün bütün imkanlarını Xəzəryanı ölkələrə təqdim etməyə hazırdır. Xəzərin hüquqi statusunun müəyyən edilməsi prosesinin sürətlənməsi üçün kompleks məsələlərin həllində və Xəzəryanı ölkələrin ə məkdaşlığının yeni formatının müəyyən edilməsində bu görüşün böyük ə həmiyyəti oldu. Təhlükəsizlik müqaviləsinin imzalanması gələcəkdə statusla bağlı yekun sənədin imzalanmasına şərait yaradır [ 36]. 2014-cü il sentyabrın 29-da Rusiyada- Həştərxanda keçirilmiş Xəzəryanı dövlət başçılarının 4-cü sammitində çıxışı zamanı Azərbaycan Respublikasının prezidenti lham Əliyev ölkəsinin nəticələrdən və əldə edilmiş razılaşmalardan məmnunluğunu ifadə etdi və həll edilməmiş problemlərin həllinə ümidvar olduğunu bildirdi. Qeyd etmək lazımdır ki, Prezident Əliyevin çıxışı olduqca mülayim və diplomatik olmuşdur və o, Xəzərdə qeyri dövlətlərin hərbi mövcudluğu, Trans-Xəzər kəməri və Türkmənistanla ərazi mübahisəsi ilə bağlı heç bir konkret bəyanat vermədən Xəzərlə bağlı son proseslər və perspektivlər ə trafında danışmışdır. 90 Prezident Əliyev həmçinin bildirmişdir ki, "Azərbaycan, Qazaxıstan və Rusiya arasında imzalanmış ikitərəfli və üçtərəfli müqavilələr Xəzərin hüquqi statusunun müəyyən edilməsi baxımından çox əhəmiyyətlidir və həmin müddəalar Xəzərin dibinin delimitasiyası üçün yaxşı zəmin ola bilər. Hesab edirik ki, tərəflərə məxsus silahlı qüvvələrin mövcudluğu və Xəzər dənizində hərbi fəaliyyət sahilyanı dövlətlərin təhlükəsizliyinin bərabər təmini prinsipi üzərində qurulmalıdır''. Lakin, silahlanma siyasətindəki bərabərsizlik və təhlükələrin müəyyən edilməsində fərqlər nəzərə alınsa, Xəzərdə mütləq balansının təmin edilməsi asan olmayacaqdır. [ 39] Xəzər dövlətlərinin Həştərxan zirvəsinin yekun bəyannaməsinin bir neçə əhəmiyyətli bəndi var: I. Zor və hədənin tətbiq olunmaması; IV. Silahlanmanın sabit balansının təmini; VI. Qeyri-Xəzər dövlətlərin hərbi mövcudluğunun yolverilməzliyi. Dördüncü və altıncı bəndlər tam olaraq Rusiya və ranın maraqlarına müvafiqdir. Çünki elə birinci gündən bu ölkələr regionda xarici aktyorların iştirakını və onların Xəzərdə hərbi mövcudluq yaratmaq cəhdlərini görməyə şad olmamışlar. Lakin bu günədək Xəzərdə hər-hansı xarici hərbi iştirakdan söhbət gedə bilməz. Xəzərdə ABŞ və NATO-ya məxsus gəmilərin olmaması Xəzərə yeganə yolun Volqa çayının olması və ondan istifadə etmək üçün Rusiya ilə əməkdaşlıq etmək zərurəti ilə izah olunur. Azərbaycan və Qazaxıstan donanmalarının müasirləşdirilməsi, yenidən silahlanması, dəniz təhlükəsizliyinin artırılması, peşəkar hərbi təhsil və s. kimi məsələlərdə ABŞ-la əməkdaşlığı hərbi mövcudluq sayılmamalıdır (hətta dolayı). Buna baxmayaraq, qeyri-Xəzər dövlətlərinin hərbi iştirakının qarşısının alınması ilə bağlı sahilyanı dövlətlərin birgə bəyannaməsi Rusiya və ranın güclü mövqeyinin nümayişi və Qərbə verilən aydın mesajdır. Ancaq bu müddəaların nə dərəcədə Azərbaycan və Qazaxıstana xarici ölkələrlə (ABŞ, Türkiyə, Cənubi Koreya, srail və s.) ə məkdaşlıq etməyə mane olacağı bəlli deyil [ 39]. Bütün bunları ümumiləşdirərək deyə bilərik ki, hələ Xəzərin hüquqi statusu probleminin yarandığı ilk vaxtdan regionun və ölkəmizin təhlükəsizliyi 91 baxımından nə qədər mühüm əhəmiyyət daşıdığını nəzərə alan Azərbaycan hökuməti beynəlxalq hüquq normaları və tarixi təcrübədən çıxış edərək Xəzərin göl statusunun qəbul edilməsi və orta xətt üzrə sektoral bölgüsü mövqeyindən çıxış etmişdir. Azərbaycan diplomatiyası bütün görüşlərdə Xəzərlə bağlı mövcud siyasi kursu davam etdirərək, problemin bütün aspektlərinin müzakirələr yolu ilə həllinə çalışmış və bir çox müsbət nəticələr əldə etmişdir. Bütün bunlar Xəzərin hüquqi statusu probleminin həlli istiqamətində Azərbaycanın məqsədyönlü xarici siyasətində uğurlu diplomatik fəaliyyət kimi dəyərləndirilə bilər. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|