Microsoft Word bm8q Nuranu0259 Mahmudova docx
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- NTERNET RESURSLARI 28. Christof Van Agt. Caspian oil gas: new perspectives beyond projects and pipelines. CIEP Paper 2014/01.
- SUMMARY of the masters thesis of Mahmudova Nurana Sahib g. “The problem of the Caspian Sea in diplomatic relations” Scientific adviser – prof. Abdullayev B.M.
- Innovation of research
101 regionu ölkələrinin nəhəng enerji potensialından səmərəli istifadə olunmasına şə rait yaradacaq, seçimlərimiz Azərbaycanın reallaşdırdığı transregional enerji layihələrinin yerinə yetirilməsi ilə nəticələnəcək və Avropanın enerji təhlükəsizliyində ölkəmizin rolunu daha da yüksəltməyə imkan yaradacaq, bundan ə lavə digər strukturlarda nəhəng işlərin tezliklə başlanmasına, Azərbaycan iqtisadiyyatına xarici investisiya qoyuluşlarının əhəmiyyətli dərəcədə artmasına və ölkəmizin iqtisadi nüfuzunun daha da güclənməsinə şərait yaradacaqdır. 102 NƏT CƏ VƏ TƏKL FLƏR 1991-ci ildə SSR -nin süqutunndan sonra onun ərazisində yeni müstəqil dövlətlərin yaranması ilə dünyanın siyasi xəritəsi dəyişmiş oldu. Azərbaycan, Qazaxıstan və Türkmənistan hesabına Xəzəryanı dövlətlərin sayının beşə yüksəlməsi də Xəzərin hüquqi statusuna yenidən baxılması zərurətini yaratdı. Bununla da, Xəzər hövzəsində sahil dövlətlərinin sərhədlərinin müəyyənləşdirilməsi və Xəzərdən istifadə məsələsi öz plana çəkildi. 1992-ci ildən etibarən Xəzərin hüquqi statusu probleminin həlli ilə bağlı Xəzərətrafı dövlətlər arasında müxtəlif səviyyəli görüşlər təşkil edildi. Beləliklə, problemin həllində fərqli mövqelərin meydana çıxması ilə hələ də öz həllini tapa bilməyən və Xəzəryanı dövlətlərin xarici siyasətində mühüm yer tutan hüquqi status məsələsi ilə bağlı danışıqlar aparılmağa başlandı. Qeyd etmək lazımdır ki, sahilyanı dövlətlər arasında problemin həlli ilə bağlı uzun müddət aparılan danışıqlar sırf nəzəri sahədən təcrübəyə keçmişdir. Buna baxmayaraq, Xəzərin hüquqi statusu hələ də həllini tapmadığından Xəzəryanı dövlətlər arasında müzakirə obyekti olaraq qalmaqda davam edir. Hüquqi status məsələsi ilə bağlı müzakirələrin gedişatı göstərdi ki, Xəzərin hüquqi statusu məsələsinə hər bir sahilyanı dövlət fərqli mövqedən yanaşır və bu zaman beynəlxalq hüquq normalarından deyil, daha çox milli maraqlarının tələbindən çıxış edirlər. Problemin həlli ilə bağlı bütün mövqelərin və yanaşmaların təhlili ə sasında belə bir nəticəyə gələ bilərik ki, Xəzər beynəlxalq göldür və bu səbəbdən onun hüquqi rejimi milli sektorlara bölgü prinsipinə əsaslanmalıdır. Belə ki, Xəzərin coğrafi xüsusiyyətləri, dünya okeanı və dənizlərinə birbaşa çıxışının olmaması onun göl hesab edilməsinə əsas verir. Bölünmə məsələsi ilə əlaqədar qeyd etmək olar ki, Xəzər 1991-ci ilədək Rusiya (Çar Rusiyası, daha sonra SSR ) və ran arasında müxtəlif illərdə imzalanmış müqavilələrdən də aydın olduğu kimi heç vaxt bu dövlətlərin ümumi istifadəsində (kondominium variantı) olmamış, dövlətlər arasında gölün xüsusiyyətlərinə uyğun olaraq bölünmüş və istifadə edilmişdir. Bundan əlavə, əgər Xəzər beynəlxalq hüququn ümumi normalarına ə sasən beynəlxalq göl kimi milli sektorlara bölünərsə, hər bir dövlət öz sektorunda 103 müxtəlif məsələlər üzrə fəaliyyət sərbəstliyi əldə etmiş olar. Dəniz kimi qəbul edildiyi təqdirdə isə, 1982-ci il Beynəlxalq Dəniz Hüququ Konvensiyasının normalarının tələbindən irəli gələrək ərazi suları, milli sular və xüsusi iqtisadi zonanın hər biri üçün ayrı-ayrılıqda müəyyən edilmiş müxtəlif formalı istifadə rejimi tətbiq edilməlidir. Bununla yanaşı, Beynəlxalq Dəniz Hüququ Konvensiyasında bütün dövlətlər üçün naviqasiya azadlığı nəzərdə tutulduğundan Xəzər dəniz kimi qəbul edildiyi halda Volqa çayı vasitəsilə bütün dövlətlər üçün açıq olmalıdır. Belə vəziyyətin meydana gəlməsi hələ də tam şəkildə öz həllini tapmamış Xəzərdən istifadə rejimi, enerji təhlükəsizliyi, ətraf mühitin qorunması ilə bağlı əlavə problemlər yaratması səbəbindən sahilyanı dövlətlərin Xəzər regionuna dair maraqları ilə ziddiyyət təşkil edə bilər. Ən mühüm məqam isə ondan ibarətdir ki, dövlətlərin sahilyanı zonaları arasındakı məsafə Konvensiyanın müddəalarına uyğun olaraq Xəzərin dəniz kimi ərazi suları, kontinental şelf və xüsusi iqtisadi zonaya bölünməsini mümkünsüz edir. Yəni, Xəzərin sahəsi belə bölgünü tətbiq etməyə imkan vermir. Qeyd edilənləri nəzərə alaraq Xəzərin hüquqi statusu probleminin həlli istiqamətində aşağıdakı təklif və tövsiyələrə riayət edilməsi məqsədəuyğun hesab edilir: - Xəzərin statusu beynəlxalq göl olaraq qəbul edilməli, hüquqi rejimi isə orta xətt üzrə milli sektorlara bölgü prinsipi əsasında müəyyənləşdirilməlidir; - Xəzərdən istifadə ilə əlaqədar müxtəlif aspektli məsələləri tənzimləmək məqsədilə müəyyən normalar sistemi işlənilib hazırlanmalıdır; - Bu zaman Xəzərətrafı dövlətlərin maraqları, artıq mövcud olan beynəlxalq təcrübə və beynəlxalq hüquq normaları nəzərə alınmalıdır; - Xəzəryanı dövlətlər problemin həlli istiqamətində güclü siyasi iradə nümayiş etdirərək real addımlar atmalıdır; - Bu məqsədlə yüksək səviyyəli görüşlər vasitəsilə fəaliyyətlərini gücləndirməlidir; - Xəzərin statusunun müəyyən edilməsi sahəsində Azərbaycan rəhbərliyinin göstərdiyi ardıcıl səy alqışlanmalıdır; 104 - Azərbaycan diplomatiyası Xəzəryanı dövlətlərin xarici işlər nazirləri ilə siyasi və humanitar əlaqələri genişləndirməlidir; - Xəzəryanı dövlətlərin Xəzərin ekologiyası sahəsində qüvvələrinin birləşdirilməsinə ciddi ehtiyac vardır; - Xəzəryanı dövlətlərin Xəzərin resurslarından istifadə olunmasında beynəlxalq hüquq normalarına riayət etmələrinə ciddi ehtiyac duyulur; - Azərbaycanın və digər Xəzəryanı ölkələrin Xəzərin qorunması işində xalq diplomatiyasına ciddi diqqət yetirmələri vacibdir. Ümumiyyətlə, Xəzərin hüquqi statusu problemi Xəzəryanı dövlətlərin müasir beynəlxalq vəziyyətinə təsir göstərən amillərdən biridir. Bu baxımdan, Xəzərin statusu probleminin həlli dövlətlərin müasir geosiyasi vəziyyəti kontekstində mühüm beynəlxalq əhəmiyyət daşıyır. Dünya bazarında neft və təbii qaz kimi enerji ehtiyatlarına ehtiyacın artması, bu ehtiyatların istismarı və daşınması ilə bağlı reallaşdırılan transregional layihələrdə dünya ölkələrinin iştirakı, ixrac kəmərlərinin təhlükəsizliyi Xəzərin hüquqi statusu probleminin məhz beynəlxalq hüquq normaları əsasında həllinin zəruriliyini göstərir. Xəzər regionunda mübahisəli məsələlərin həlli, təhlükəsizlik mühitinin formalaşması və sabitliyin bərqərar edilməsi həm Xəzər hövzəsi ölkələrinin iqtisadi inkişafına, həm də regionun enerji ehtiyatlarının birgə istismarında əməkdaşlığı gücləndirməyə çalışan ölkələrin imkanlarının genişlənməsinə müsbət təsir göstərəcəkdir. Qeyd etmək lazımdır ki, son dövrdə Xəzəryanı dövlətlərin yüksək vəzifəli şə xslərinin görüşlərinin intensivləşməsi nəticəsində tərəflər arasında prinsipial məsələlər üzrə müəyyən razılıq əldə edilmişdir. Belə vəziyyətin yaranması isə yaxın gələcəkdə Xəzərin hüquqi statusu probleminin kompleks şəkildə həllinə nail olunması ilə bağlı inamı artırır. 105 ST FADƏ ED LM Ş ƏDƏB YYAT S YAHISI 1. Əliyev H. Müstəqilliyimiz əbədidir: Çıxışlar, nitqlər, bəyanatlar, müsahibələr, məktublar, məruzələr, müraciətlər, fərmanlar.- sentyabr, 2002-oktyabr, 2002-/ H. Əliyev; burax. məs. R. Mehdiyev. Bakı : Azərnəşr , 2012. 2. Алиев И. Каспийская нефть Азербайджана. М.: Известия, 2003. 3. Бжезинский З. Великая шахматная доска. Господство Америки и его геостратегические императивы. М.: Междунар. отношения, 2009. 4. Дарабади П. Кавказ и Каспий в мировой истории и геополитике XXI века. Москва 2010. 5. Darabadi P., Əliyev N. Xəzər bölgəsində geosiyasi rəqabət və Azərbaycan. Bakı 2001. 6. Bağırov E. Xəzər regionunda Azərbaycanın milli mənafeyinin prioritet istiqamətləri. Bakı 2008. 7. Həsənov Ə. Müasir beynəlxalq münasibətlər və Azərbaycanın xarici siyasəti. Bakı 2005. 8. Həsənov S. Dövlətlərarası münasibətlərdə Xəzərin statusu məsələsi. Bakı, Elm 2002. 9. Əliyev A. Sahilyanı dövlətlərin Xəzər siyasəti. Bakı, Tarix və onun problemləri, №1-2 2009. 10. Əliyev G. Cənubi Qafqazda geosiyasi maraqlar və Azərbaycanın sülh diplomatiyası, Bakı 2009. 11. Samedbeyli P., Kuruçim A., Hidropolitik boyutunda Azerbaycan-Gürcistan- Türkiye ilişkileri, Ankara, kasım 2002. 12. Süleymanov Ə. Xəzərin milli sektorlara bölünmə prinsipində regional təhlükəsizlik problemi. Bakı 2011. 13. Süleymanov Ə., Məmmədov K., Xəzər regioununda təhlükəsizlik probleminə müxtəlif yanaşmalar. Bakı Universitetinin xəbərləri 2010, Sosial-siyasi elmlər seriyası №2. 14. Aras B. Avrupa Birliği ve Hazar bölgesi: jeopolitik araştırma raporu. TASAM Stratejik Rapor NO:3, şubat 2005. 106 15. Avcı E. Hazar`ın statü sorunu ve sahildar devletlerin konuya yaklaşımları. Uluslararası Stratejik Bakış Enstitüsü, nisan 2014. 16. Oğan S. Hazarda tehlikeli oyunlar: Statü sorunu, Paylaşılamayan kaynaklar ve Silahlanma yarışı. Avrasya Dosyası, Türkmenistan Özel, Yaz 2001, Cilt: 7, Sayı: 2. 17. Vural Z. Hazar havzası enerji kaynaklarının uluslararası politikadaki yeri ve Türkiye`ye etkisi. Ankara 2006. 18. Gökçe M. Sovyet sonrası dönemde Hazar çevresinde yaşanan rekabet, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi The Journal of International Social Research, Volume 1/3 Spring 2008. 19. şcan .H. Uluslararası enerji güvenliği açısından Hazar bölgesi enerji ekonomisi ve Hazar Denizi`ni paylaşım sorunu. Sosyoekonomi, Özel sayı 2010-EN. 20. Qurbanov . Hazar havzasında Stratejik Oyunlar: hukuki statü sorunu ve uluslararası enerji politiği. TURAN-SAM Dergisi, Cilt:3, Sayı:12, sonbahar 2011. 21. Şenyurt Y. Hazar ve Basra körfezi havzalarının enerji kaynakları üzerinde stratejiler ve Türkiye. Ankara 2010. 22. Turan A.P. Hazar havzası`nda enerji diplomasisi. Bilge Strateji, Cilt 2, Sayı 2, bahar 2010. 23. Shamsdoulatabadi S.M. A theoretical analysis of the Caspian region. World affairs winter 2009, vol. 13, No 4. 24. Mamedov R.F. International – legal status of the Caspian Sea in its historical development. The Turkish Yearbook , Vol.XXX 2000. 25. Kapyshev A. Legal status of the Caspian Sea: history and present. European Journal of Business and Economics, Volume 6, 2012. 26. Shaffer B. The Geopolitics of the Caucasus. The Brown Journal of World Affairs, spring/summer 2009, Volume XV, Issue II. 27. Ramazanova E. The Caspian Sea: Legal Challenges of Delimitation between Littoral States. University of Tromso, fall 2012. 107 NTERNET RESURSLARI 28. Christof Van Agt. Caspian oil & gas: new perspectives beyond projects and pipelines. CIEP Paper 2014/01. http://www.clingendaelenergy.com/inc/upload/files/Ciep_paper_2014-01.pdf 29. Rzayev R. Enerji sektorunda beynəlxalq əməkdaşlıq genişlənir. qtisadiyyat 2013. http://www.encharter.org/fileadmin/user_upload/document/International_Coop eration_in_the_Development_of_the_Energy_Sector_-_Rzaev.pdf 30. Avrasya Enerji Savaşları kasım 2013 http://www.enderuncemiyeti.org/wp- content/uploads/Avrasya-Enerji-Sava%C5%9Flar%C4%B1.pdf 31. Efegil E. Washington`un Hazar havzası politikası ve Türkiye. Avrasya Dosyası http://www.21yyte.org/assets/uploads/files/187-202%20ertan.PDF 32. http://journal.yasar.edu.tr/wp- content/uploads/2012/10/26_Sayi_1_makale_Cenk-Sevim.pdf 33. http://www.21yuzyildergisi.com/assets/uploads/files/67.pdf 34. http://www.eia.gov/countries/regions-topics.cfm?fips=CSR 35. www.socar.az 36. http://jurnal.meclis.gov.az/news.php?id=253 37. http://m.apa.az/?c=show&id=311304&l=az 38. http://rst.az/?p=3533 39. http://newtimes.az/az/politics/3108 40. http://newtimes.az/ru/geopolitics/3086 41. http://sesqazeti.az/az/news/kivdf/352873 108 РЕЗЮМЕ к магистерской диссертации Махмудовой Нураны Сахиб г. «Проблема Каспийского моря в дипломатических отношениях» Научный руководитель – проф. Абдуллаев Б.М. Актуальность темы – После распада Советского Союза, с появлением независимых государств, в Каспийском регионе возникла проблема определения правового статуса Каспийского моря . В связи с неразрешённостью , проблема остаётся главной темой обсуждения среди прибрежных государств. Скорейшее разрешение проблемы, с точки зрения влияния на энергетическую безопасность региона и в целом обеспечения стабильности региона, актуальна и очень важна. Цель исследования - изучение проблемы правового статуса Каспийского моря на основе анализа различных подходов, международно- правовых норм и практики, найти возможный вариант разрешения проблемы. Объект исследования – проблема правового статуса Каспийского моря , исследование роли Каспийского региона во внешней политике региональных и нерегиональных государств. Новизна исследования – комплексное исследование различных позиций в связи с определением правового статуса Каспийского моря, настоящей ситуации и разрешение подобных ситуаций в международной практике , а так же широкий анализ каспийской политики нерегиональных государств , назначение конкретных предложений и рекомендаций по направлению определения правового статуса Каспия. Структура работы – диссертация состоит из введения, трёх глав, заключения и списка использованной литературы. В конце работы даны предложения и рекомендации. 109 SUMMARY of the master's thesis of Mahmudova Nurana Sahib g. “The problem of the Caspian Sea in diplomatic relations” Scientific adviser – prof. Abdullayev B.M. Relevance of the subject – After the collapse of the Soviet Union and emerging new independent states in the Caspian region, the problem of determining the legal status of the Caspian Sea was occured. This issue is remaining as the main topic of discussion for the Caspian states, due to the fact that this problem is still has an unsolved status. The quick solution of the problem is actual and has a great importance considering its impact on the regional energy security and ensurance of the stability within the whole region. Purpose of research – to investigate the problem of the legal status of the Caspian Sea, to analyse different approaches offered for the solution of the problem, and to find a possible solution considering analysis of the international legal norms and practices. Object of research – to study the problem of the legal status of the Caspian Sea and to investigate the role of the Caspian Sea in the foreign policy of regional and non-regional countries. Innovation of research – a comprehensive study of different approaches for the defining the legal status of the Caspian Sea, current cases and international experience on solution of similar problems; a broad analysis of the foreign policy conducting by non-regional actors on the Caspian region; delivering specific proposals and recommendations for the solution of the problem on legal status of the Caspian Sea. Structure of thesis - The thesis consists of an introduction, three chapters, conclusion and list of references. At the end of the thesis the relevant proposals and recommendations were given. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|