Microsoft Word bmt-1 az cavablariBenovse doc
Yüklə 0,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
43
Avstriya kansleri K.Metternixin məsləhətçisi F.Gents Vyana konqresinin baş katibi olmaqla, 1815-ci ilin fevralında yazırdı: Avropa siyasi sisteminin təzələn- məsi, sosial qaydanın “yenidən qurulması”, “qüvvələrin ədalətli bölüşdürülməsinə ə saslanan daimi sülh” və s. haqqında səs-küylü ifadələr kütləni sakitləşdirmək və bu təntənəli yığıncağa şöhrət və əzəmət vermək məqsədilə səsləndirilirdi, lakin konqresin əsl məqsədi məğlub edilənin mirasını qaliblər arasında bölüşdürmək idi. Həqiqətən də konqresin bütün iştirakçıları hansı yolla olursa olsun özünə daha çox “qoparmağa” çalışırdı.
Vyana konqresində Avropanın bütün ölkələrindən 216 nümayəndə iştirak edirdi. Konqresə yalnız Osmanlı dövləti dəvət olunmamışdı. F.Engels konqresin işi ilə əlaqədar yazırdı ki, “ burada xalqlar alınıb satılır, birləşdirilib ayrılır ”.1814-cü ilin yayında Taleyran Fransanın rəsmi təmsilçisi simasında Vyana konqresinə göndərildi. Fransanın başlıca məqsədi 1792-ci ilə qədər olan sərhədlərini qorumaq idi. Taleyranın başlıca məqsədi müttəfiqlər arsında Avropanın gələcəyinə dair fikir müxtəlifliyindən istifadə edərək onların arasını vurmaq, bunula da Fransanın parçalanmasına dair onların planlarını pozmaq idi. O, bu məqsədlə Polşa – Sak- soniya məsələsindən məharətlə istifadə etdi. Həm müttəfiqlərin arasında ziddiy- yətləri bir qədər də dərinləşdirdi. Vyana sisteminin əsasını Fransada bərpanın prinsipləri təşkil edirdi. Avstriya və Prussiya təklif edirdilər ki, Fransada inqilaba qədərki qaydalar tam bərpa olunmalı, Fransa maksimum zəiflədilməli və ərazi- sinin bir hissəsi ondan alınmalıdır. ngiltərə və Rusiya isə təklif edirdilər ki, yeni sosial – iqtisadi şərait nəzərə alınmalı, böyük dövlət kimi Fransanın müstəqilliyi saxlanılmlıdır. Bütün ziddiyyətlərə baxmayaraq 30 may 1814-cü ildə birinci Paris sülhü imzalandı. Sülhün əsasını ngiltərə və Rusiyanın təklifləri təşkil edirdi. Burada deyilirdi ki, Fransanın kəndliləri və burjuaziyası inqilab dövründə əldə etdikləri əmlakı və mükiyyəti saxlayırlar. 1814-cü il xartiyası ilə zadəganlarla burjuaziya arasında kompromis əldə edildi və yeni zadəganların hüquqları bəra- bərləşdirildi. Dini siyasətdə isə müttəfiqlər Napoleonla Papa arasında imzalanmış 1801-ci il Konkordatını əsas götürdülər. Lakin Napoleonun “ 100 günü “ birinci Paris sülhünün şətlərini xeyli ağırlaşdırdı. 1815-ci il noyabrın 20-də imzalanmış
44
ikinci Paris sülhünə görə, Fransa müttəfiqlərə 70 milyon frank təzminat verməli, təzminat ödənilənə qədər isə ölkənin şimal - şərq ərazisi müttəfiqlər tərəfindən işğal olunmalı idi.Fransa hökumətinin 1815 – 1818-ci illərdəki fəaliyyəti dörd müttəfiq dövlətin səfirlərinin nəzarəti altında olamalıdır.
XIX əsrin 20-ci illərindən başlayaraq Şərq məsləsinin beynəlxalq müna- sibətlərə təsiri artmışdı. 1821-ci ilin martında başlanan üsyan bu işdə büyük rol oynamışdı. Əvvəlcə, böyük dövlətlər Balkan hadisələrinə qarışmayaraq buna qanu- ni hökmdara qarşı qiyam kimi baxır və yunanlara yardım göstərmirdilər. Lakin Rusiyanın Balkanlara dair ənənəvi siyasəti canlanmışdı. I Aleksandr yunan məsələsini beynəlxalq konfransların müzakirəsinə çıxartsada bu heç bir nəticə ver- mədi. Lakin yunan üsyanının genişlənməsi bu məsələyə beynəlxalq münasibətin dəyişməsinə səbəb oldu. 1823-cu ilin martında C.Kanninq yunanları vuruşan tərəf adlandırdı. ngiltərənin mövqeyi rus diplomatiyasının fəallaşmasına səbəb oldu. Rusiya çalışırdı ki, müttəfiq dövlətlər türk – yunan münaqişəsinə kollektiv müda- xilə etsinlər. Rusiyanın Balkanlarda təsirinin artmasını istəməyən ngiltərə 1826-ci il aprelin 4-də Rusiya ilə yunan məsələsinə dair protokol imzaladı. Bu sənədə görə Yunanıstan hər il Osmanlı imperiyasına xərac vermək şərti ilə muxtariyyat alırdı. ngiltərə yunan – türk müharibəsini dayandırmaq üçün vasitəçilik etməli idi. Türkiyə bu təklifi qəbul etməsə giltərə və Rusiya yunanlara kömək etməli idilər. Bu saziş ingiltərə üzərində Rusiyanın diplomatik qələbəsi idi, belə ki, indi ngiltərə mütləq Türkiyəyə qarşı müharibədə istirak etməli idi. ngiltərə Rusiya ilə saziş bağlasa da onun yunanlara kömək etməsinə mane olurdu. ngiltərə 1826-ci ildə ranın Rusiyaya qarşı müharibəyə başlamasına nail oldu. Türkiyə sultanı özünün güclü müttəfiqi Misir paşası Məhəmməd Əlinin hərbi yardımı ilə yunan üsyanını qısa müddətdə yatırmaq fikrində idi. 1826-ci ilin aprel – iyul aylarında Misir qoşunu yunanları bir neçə dəfə məğlubiyyətə uğratdı. Avropa dövlətləri bundan narahat oldu. Peterburq protokoluna görə Rusiya və ngiltərə Türkiyə ilə müha- 45
ribədən sonra orada ərazi ələ keçirməli deyildilər. Ona görə də ngiltərə yunan məsələsinin həllində Fransanın iştirakına etiraz etmədi. 1827-ci ilin iyulunda Lon- donda ngiltərə, Rusiya və Fransa arasında yunan məsələsinə dair əsasən Peterburq protokolunu təkrar edən müqavilə imzalandı. 1827-ci il oktyabrın 20-də müt- təfiqlərin eskadrası Navarin döyüşündə türk-misir donanmasını batırdı və bu yunan üsyançılarına kömək etdi. Osmanlı yunanlara mux-tariyyat verməyə və böyük dövlətlərin yunan məsələsində vasitəçiliyinə razı oldu. XIX əsrin 20-ci illərinin sonunda Rusiya diplomatiyasının Qara dəniz boğazlarına nəzarət uğrunda müba- rizəsi rus türk müharibəsinə gətirib çıxartdı. Müharibə 1828-ci ilin mayın 7-də başladı. Rus ordusunun ardıcıl qələbələri sultan II Mahmudu sülh danışıqlarına başlamağı təklif etməyə məcbur etdi.1829-cu ilin 14 sentyabrında Rusiya ilə Tür- kiyə arasında Ədirnə sülhü imzalandı. Müqavilə Serbiyanın, Valaxiya və Moldo- vanın muxtariyyat hüququnu təsdiq etdi və Dunay knyazlıqlarının muxtariyyatını genişləndirdi. Ədirnə sülhü Yunanıstanın müstəqilliyini hüquqi cəhətdən rəsmi- ləşdirməyə şərait yaratdı. 1830-cu ilin fevralın 3-də səfirlərin konfrasında Yuna- nıstan krallığının yaradılmasına dair protokol imzalandı. 24. 1830-cu il Fransa, Belçika inqilabları və beynəlxalq münasibətlər. 1830-cu ildə Fransada və Belçikada baş verən inqilablar beynəlxalq müna- sibətlər və diplomatiyaya böyük təsir göstərdi. Bu hadisələr 1812 – 1850-ci illərdə beynəlxalq həyatın əsas ziddiyyətli olan ingilis – rus zidiyyətlərinin daha da kəs- kinləşməsinə səbəb oldu. 1830-cu ilin avqustun 17-də Rusiya Fransa ilə diplomatik münasibətləri kəsdiyini bildirdi. Ona görə Fransanın Rusiyadakı səfirinin çar I Nikolayla görüşü oldu. Səfir Rusiya çarına izah etdi ki, Rusiyanın Fransaya qarşı koalisiya yaratması çətin olacaq. Çar bildirdi ki, Fransa inqilabına münasibət məsələsi böyük dövlətlərlə müzakirə ediləcək. Rusiya çarı bilirdi ki, ngiltərə Fransanın yeni hökumətini tanıyacaq. Ona görə də, o səfirə bildirdi ki, ngiltərəyə inanmaq olmaz, ngiltərə Fransanın Əlcazairi işğal etməsinə mane olacaq. Fransa səfiri ilə görüşdən sonra Rusiya çarı Fransa ilə diplomatik münasibətləri kəsmədi- Yüklə 0,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|