Microsoft Word bmt-1 az cavablariBenovse doc
Yüklə 0,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 25. XIX əsrin I yarısında AB Ş-ın xarici siyas əti.
46
yini bildirdi, Rusiya Burbonlar sülaləsinin hakimiyyətini bərpa etmək üçün Müqəddəs ittifaqın Fransaya müdaxiləsinin planını hazırlamışdı, bu barədə danışmaq üçün Vyana və Berlinə nümayəndələr də göndərdi, lakin danışıqlar nəticə vermədi. Bundan sonra ngiltərə və Rusiya Fransaya münasibətdə vahid mövqedən çıxış etməyə başladılar. Beləliklə Rusiya Fransa və Belçika inqilablarına qarşı koalisiya təşkil edə bilmədi. Çünki Avstriya və Prussiya alman dövlətlərinə təsir uğrunda mübarizə aparırdılar, ngiltərə və Fransadan yardım almaq üçün Rusiya ilə koalisiyaya qoşulmaq istəmirdilər. Digər tərəfdən, 1830-cu ilin noyabrında Polşa krallığında milli – azadlıq üsyanı başladı ki, bu da Rusiyadan üsyanı yatırmaq üçün xeyli qüvvə tələb edirdi. Üsyanın birinci mərhələsi 1831-ci ilin yanvarına qədər davam etmişdi. Bu mərhələdə Varşava seymi qərar qəbul etdi ki, daha I Nikolay Polşa kralı deyil. Üsyana başçılıq edən Polşa zadəganları Polşanın müstəqilliyinin bərpası ilə yanaşı, Polşanın 1772-ci il sərhədlərinin bərpasını tələb edirdilər. ngiltərə və Fransa isə Polşa məsələsinə qarışmaq istəmirdilər. Fransa höküməti hesab edirdi ki, Polşa məsələsinə qarışmazsa Rusiya Belçikanın Fransa ilə birləşdirilməsinə razılıq verər. 1831-ci ilin əvvəlində Varşava təslim oldu, üsyan amansızlıqla yatırıldı. Belçika inqilabı da müqəddəs ttifaq üçün sınaq oldu. 1830-cu ilin sentyabr – noyabr aylarında Rusiya höküməti Avstriya və Prussiyanı Belçika inqilabını birgə yatırmağa çağırdı. Lakin Avstriya və Prusiya Belçika inqilabına qarşı hərbi müdaxilədə iştirak etmək fikrində deyildi. Həm ngiltərə, həm də Fransa Belşçikanın Hollandiyadan ayrılmasında və mühüm ticarət yollarının kəsişdiyi yerdə müstəqil Belçika dövlətinin yaradılmasında maraqlı idi. Ona görə də ngiltərə və Fransa “Belçika məsələsi”nin 5 böyük dövlətin səfirlərinin London konfransında müzakirə olunmasını təklif etdilər. 1831- ci ildə böyük dövlətlər Londonda Belçika dövlətinin müstəqilliyinin tanınması və onun əbədi bitərəfliyi haqqında protokol imzaladırlar. Bu 1815-ci il Vyana sərhəd- lərinə ilk dəyişiklik idi.
47
XIX əsrin əvvəllərində xarici siyasət sahəsində ABŞ-ın ilk addımlarından biri Lui- ziana ştatının Fransadan alınması olmuşdu. Luiziana ABŞ-a birləşdirilsəydi, onun ə razisi 2 dəfə artardı. 1803-cü ildə Avropada yeni hərbi əməliyyatlara başlaması ilə ə laqədar Napoleon Luiziananı 15 milyon dollara ABŞ-a satdı. ABŞ bildirdi ki, Lui- ziananın tərkib hissəsi kimi Florida da ona verilməlidir. spaniya ABŞ-ın ərazi iddialarına ciddi etiraz etdi. ngiltərənin ABŞ-a qarşı təcavüzkar hərəkatlarının genişlənməsi ilə əlaqədar 22 dekabr 1807-ci ildə prezidentin imzaladığı qanunla ABŞ-ın ngiltərə ilə ticarəti qadağan edildi. ngiltərə və Fransa ilə münasibətləri kəskinləşən ABŞ Rusiya ilə yaxınlaşmağa çalışırdı. 1807-ci ilin sentyabrında ABŞ- ın Londondakı səfiri C.Monro Rusiyanın səfiri ilə görüş zamanı demişdir ki, ABŞ prezidenti arzu edir ki, I Aleksandr ABŞ-da öz diplomatik nümayəndəliyini təşkil etsin. Rusiya dərhal bununla razılaşdı. lk ABŞ səfiri C.Adams Rusiyaya 1809-cu ilin payızında gəldi. Rusiya səfiri F. Palen isə ABŞ-a 1810-cu ilin aprelində gəl- mişdi. ABŞ-ın Rusiya ilə ticarət əlaqələri genişləndi. 1811-ci ildə ABŞ-dan məhsul ixracının 10%-i Rusiyanın payına düşürdü. 1809-cu ildə qəbul edilmiş qanuna ə sasən ABŞ ngiltərə və Fransadan başqa bütün ölkələrlə ticarət edə bilərdi. ngiltərə və Fransa Amerika gəmiçiliyinə qarşı məhdudiyyətləri ləğv edənə qədər onlarla ticarət qadağan idi. ngiltərənin səfiri F.Cekson ABŞ-dan geri çağırılmışdır. 1 iyun 1812-ci ildə prezident C.Medison konqresə məktubunda Böyük Britaniya ilə müharibənin zəruriliyini əsaslandırdı. ABŞ fürsətdən istifadə edib Kanadanı və Floridanı ələ keçirmək istəyirdi. ngiltərənin beynəlxalq təcrid vəziyyətinə düşməsi ilə əlaqədar ABŞ 1812-ci ildə ngiltərəyə qarşı müharibəni zəruri hesab etdi. Müharibə 1812-ci ilin iyununda başladı. ABŞ qoşun-larının general Xellin başçılığı altında olan hissəsi Kanadanı tuta bilmədi və 16 avqust 1812-ci ildə Det- roytda təslim oldu. 1814-cü ilin avqustunda ingilis ordusu Vaşinqtonu tutub Ağ evi və konqresin binasını yandırmışdı. 24 dekabr 1814-cü ildə bağlanan müqaviləyə görə hər iki tərəf tutduqları torpaqlardan imtina etməli, əsirləri qaytarmalı, hindu- lara qarşı hərbi əməliyyatları dayandırmalı, qul ticarətinə qarşı tədbirlər görməli idi. 1810-cu ildə ABŞ Qərbi Floridanı işğal etmiş və konqresin qərarı ilə bu ərazi Luizana ştatına birləşdirilmişdi.1817-ci ilin dekabrında ABŞ silahlı qüvvələri 48
Ameliya adasını tutdular, 1818-ci ildə isə general E.Ceksonun ordusu hinduları təqib etmək adı ilə Şərqi Floridanı da tutmuşdu, guya həmin hindular plantasiyadan qaçan qullara sığınacaq vermişdilər. 22 fevral 1819-cu ildə bağlanmış müqaviləyə ə sasən spaniya Floridanı ABŞ ərazisi kimi tanıdı. Bu dövrdə Alyaska, Aleyt ada- ları, Şimali Amerikanın qərb sahilində bəzi ərazilər Rusiyaya məxsus idi. Həmin ə razilər 1799-cu ildə yaradılmış Rusiya – Amerika şirkəti tərəfindən idarə olunurdu. 1821-ci ildə Rusiyanın Şimali Amerikadakı mülklərinin sərhədi 51-ci para-lelə çatırdı. ABŞ isə sərhədin 55-ci paralelə çəkilməsini tələb edirdi. 5 aprel 1824-cu ildə Rusiya ilə ABŞ arasında saziş imzalandı. Rusiyanın Amerikadakı mülklərinin sərhədi dəqiqləşdirildi. ABŞ tacirləri rus mülklərində ticarət edə bilərdilər. ABŞ-ın Şimali Amerikadakı işğal planlarında Yeni spaniyanın şimal-şərq hissəsi, ilk növbədə Texas xüsusi yer tuturdu. 1819-cu ildə spaniya ilə bağladığı müqaviləyə əsasən ABŞ Texası Yeni spaniyanın tərkib hissəsi kimi tanınmalı olmuşdu. ABŞ-ın Mek-sikaya göndərdiyi konqresmen C.Poynsett Meksikanın dövlət rəhbərləri ilə görüşdə köhnə sərhədlərin ABŞ-ı təmin etmədiyini bildirdi və Texas, Yeni Meksika, Yuxarı Kaliforniya və Aşağı Kalliforniyanın bir hissəsini tələb etdi. ABŞ sahibkarlarının təzyiqi ilə Meksika imperatoru Aqustin 4 yanvar 1823-cu ildə məskunlaşma haqqında qanun imzaladı. Qanun xariclərə torpaq veril- məsini və onların hüquqlarının qorunmasını nəzərdə tuturdu. Amerikalıların təzyiqi ilə Meksikanın Müəssisələr Məclisi 18 avqust 1824-cu ildə xarici vətəndaşların ə mlakının toxunulmazlığına təminat verən qərar qəbul etdi. 1825-ci ildə ABŞ-ın Meksikadakı səfiri C. Poynsett Koloroda çayına qədər Texas ərazisini ABŞ-a sat- mağı Meksika hökumətindən tələb etdi. 1830-cu ilin aprelin 6-da Meksika konqresi qonşu dövlətlərdən Meksikanın sərhəd ştatlarına müraciəti qadağan etdi. 1832-ci ilin oktyabrında Texas kolonistlərinin 58 nümasyəndəsi San-Felipe şəhərində yığıncaq keçirib 1830-cu il qanununun ləğvini və Texasın müstəqil ştata çev- rilməsini tələb etdilər. Bu tələblərin yerinə yetirilməsini təmin etmək üçün 1833-cü ilin aprelində Mexikoya gələn S.Ostin ABŞ mühacirlərinin Texasa gəlməsinə icazə aldı. Lakin Meksika hökümti Texasa ştat statusu verməkdən imtina etdi. Yüklə 0,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|