Microsoft Word bvkm-xopks docx
Yüklə 2,67 Mb. Pdf görüntüsü
|
108 edir. 1997-ci ildə RF MB-də həmçinin Komitənin qəbul etdiyi qərarlara qoşuldu. Bazel Komitəsi tərəfındən işlənib hazırlanmış prinsiplərdən irəli gələn nəzarətin təkmilləşdirilməsi prinsiplərini ətraflı təhlil edək.
Bankların fəaliyyətinə məqsədyönlü şəkildə nəzarət etmək üçün ölkədə bir və ya bir neçə təşkilat, məsələn, ölkənin mərkəzi bankı, qanunvericiliklə müəyyən edilməlidir. Bazel
prinsiplərindən biri
bankların fəaliyyətinin lisenziyalaşdırılmasının zərariliyidir. Lisenziyaların verilməsi ilə bağlı ərizələrə baxarkən nəzarət orqanları bankın nizamnamə kapitalının minimum həcmini və mülkiyyətinin strukturunu, personalın tərkibini və strukturunu, bankın biznes-planını, daxili nəzarətin təşkilini (idarəetmə, bankın yaxın gələcək üçün nəzərdə tutulmuş inkişaf planı) diqqətlə təhlil edir. Digər Bazel prinsipi bankın fəaliyyətinin daha erkən dövrlərində yarana biləcək problemləri (bankın problemliliyi) aşkar etmək məqsədi ilə nəzarətin norma və qaydalarının müəyyən edilməsindən ibarətdir. Bazel prinsiplərinə həmçinin aiddir: likvidlik, ödəniş qabiliyyəti, valyuta, kredit, faiz, bazar və digər risklərin maksimal hədlərinin müəyyən edilməsi. Bankların idarə edilməsi keyfıyyəti ilə bağlı olan risklərin neytrallaşdırılmasına xüsusi diqqət yetirilir. Belə ki, Bazel Komitəsi tərəfindən işlənib hazırlanmış prinsiplərə görə nəzarət orqanları aşağıdakıları etməyə borcludur: 1. bankların rəhbərliyinin məlumatlandırına sistemlərinə malik olduqlarına əmin olmaq, həmin sistemlər sonunculara aktivlərin portfeli çərçivəsində risklərin cəmləşməsini müəyyən etmək imkanı verir (9-cu bənd); 2. riskə yol verildiyi təqdirdə nəzarət altında olan bankın dəqiq idarəetmə sisteminə malik olduğuna əmin olmaq (13-cü bənd);
3. bankların, onların fəaliyyətinin tip və miqyasına uyğun 109 olan daxili nəzarət sisteminə malik olduğunu aşkar etmək (14-cü bənd). Bazel Komitəsi hesab edir ki, nəzarət orqanları maliyyə sektorunda yüksək etik standartlara əməl etməli, bankın kriminal strukturlar tərəfındən qərəzli şəkildə istifadə edilməsinə yol verməməli, yerlərdə yoxlamalar aparmaq hüququna malik olmalı və xarici auditor firmalarının xidmətlərindən istifadə etməli, banklar ciddi pozuntulara yol verdikdə zəruri təshih etmə vasitələrindən istifadə etmək imkanına malik olmalıdır. Bankların fəaliyyətinə nəzarətin başlıca məqsədi pul-kredit bazarlarının ümumi sabitliyini qoruyub saxlamaqdan, bütün banklara daimi nəzarət etmək yolu ilə sistemli böhranların qarşısını almaqdan və müasir təshihedici tədbirləri görməkdən ibarətdir. Bu işdə erkən diaqonostika mexanizmi xüsusi rol oynayır. Erkən diaqnostika ümumiləşdirilmiş məlumatların əsasında bank sisteminin inkişaf proqnozlarını işləyib hazırlamağa və vəziyyətin yaxşılaşdırılması üçün şərait yaradılmasına dair tövsiyələr hazırlamağa imkan verir. RF-də belə bir nəzarət yalnız ümumdövlət səviyyəsində həyata keçirilir. Lakin təcrübə göstərir ki, bütün regional pul- maliyyə bazarlarında analoji nəzarət həyata keçirilmədən belə bir nəzarət qeyri-səmərəlidir. Bankların vəziyyətinin sabitliyi müəyyən dərəcədə ayrı- ayrılıqda hər bir bankın özündən asılıdır. Nəzarətə sistemli yanaşma bankın fəaliyyətinin nizama salınmasını şərtləşdirir. lk növbədə mümkün ləğv etməyə qədər bankı qeydiyyatdan keçirmək lazımdır. Mərkəzi bankın ayrı-ayrı banklara nəzarət etməsinə sistemli yanaşma aşağıdakıları nəzərdə tutur: 1. həyat silsiləsi mərhələlərinin dəqiq müəyyən edilməsi: «törəmə» (bankın açılması, yəni onun gələcək fəaliyyətinin ə sasının qoyulması); «təşəkkül» (bankın qeydiyyatdan keçməsi və eyni zamanda maliyyə-iqtisadi göstəricilərinin artması, fəaliyyət 110 sahəsinin genişlənməsi, heyətin sayının artması və s.); «qocalma» və «sönmə» (banka yardım göstərilməsi və ya onun ləğvi); 2. hər bir mərhələdə nəzarətin əsas məqsədlərinin qeyd edilməsi və banklara təsirin ən mühüm elementlərinin seçilməsi: birinci mərhələdə - kommersiya bankı adı uğrunda mübarizə aparan layiqli namizədlərin seçilməsi, onların fəaliyyəti üçün şərait yaradılması; nəzarət vasitələri - biznes-planların təhlili, rəhbər heyətin və təsisçilərin yoxlanılması, nizamnamə kapitalının minimum həcminə nəzarət, maddi-texniki bazanın mövcudluğunun yoxlanılması; ikinci mərhələdə - inkişafdakı fasilələrin qarşısının alınması, bank qanunvericiliyinə və normativ sənədlərə riayət olunması; nəzarət vasitələri - maliyyə hesabatlarının təhlili, mərkəzi bankın normativləri, müfəttiş yoxlamaları, cərimələrin qoyulması, audit; üçüncü mərhələdə - sanasiya planlarının köməyi ilə «qocalma» vəziyyətindən çıxardılma (təşkilati-texniki və maliyyə yardımı, müfəttiş yoxlamaları, müvəqqəti administrasiya orqanları) və ya «sönmə» zamanı - ləğvetmə tədbirlərini görməklə bankın minimum sosial-iqtisadi məsrəflərlə sivil qaydada ləğv edilməsi; hər bir mərhələdə nəzarətin əsas məqsədlərinin qeyd edilməsi və banklara təsirin ən mühüm elementlərinin seçilməsi: birinci mərhələdə - kommersiya bankı adı uğrunda mübarizə aparan layiqli namizədlərin seçilməsi, onların fəaliyyəti üçün şərait yaradılması; nəzarət vasitələri - biznes-planların təhlili, rəhbər heyətin və təsisçilərin yoxlanılması, nizamnamə kapitalının minimum həcminə nəzarət, maddi-texniki bazanın mövcudluğunun yoxlanılması; ikinci mərhələdə - inkişafdakı fasilələrin qarşısının alınması, bank qanunvericiliyinə və normativ sənədlərə riayət olunması; nəzarət vasitələri - maliyyə hesabatlarının təhlili, mərkəzi bankın normativləri, müfəttiş yoxlamaları, cərimələrin qoyulması, audit; üçüncü mərhələdə - sanasiya planlarının köməyi ilə «qocalma» vəziyyətindən çıxardılma (təşkilati-texniki və maliyyə yardımı, müfəttiş yoxlamaları, müvəqqəti administrasiya orqanları) və ya «sönmə» zamanı - ləğvetmə tədbirlərini görməklə bankın minimum sosial-iqtisadi məsrəflərlə sivil qaydada ləğv
Yüklə 2,67 Mb. Dostları ilə paylaş:
|