Microsoft Word cap 6 02 2012. doc
Yüklə 1,33 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Aydın Dadaşov
- Rejissorluğun üslub problemləri
Aydın Dadaşov 78 Tamaşanın əvvəlində səhnəyə çıxan Auksionçunun hərraca qoyulan malları müştərilərə təklif etməsi, əsas əşyaya çevrilən “Alfred Müssenin” şeirlər kitabının üzərində dayanması sevgi xəttinə keçid edir. Fridrix Şopenin yaratdığı “Noktyrn” sədaları altında Marqeritlə Armanın sevgi motivi səhnədə canlanır. Oğlunun yüngül əxlaqlı qadını saxla- masına dözməyən Jermonun münasibətləri araşdırmaq üçün yanına gəldiyi Marqerit Qotyenin göstərdiyi haqq-hesab kağızları gözlənilməzlik yarada bilir. Belə ki, həyatında ilk dəfə sevən Marqerit Qotyenin əvvəlki məşuqlarından qazandığı daş-qaşları, qiymətli rəsm əsərlərini satmaqla Armanla birgə yaşadıqları üzə çıxır. Belə olan vəziyyətdə qızının ərə getməli olduğu oğlanın yüngül əxlaqlı qadınla yaşayan Armanın bacısı ilə evlənməyəcəyini, vəkil oğlunun müştərilərinin də məhz bu səbəbdən uzaqlaşacağını dilə gəti- rən Jermonun “qələbəsi” ictimai ədalətsizliyi səciyyələndirir. Əlbəttə ki, V.E.Meyerholdun tamaşasında vərəmdən sağaldığını bayram edən gözəl qadının sağlam oğlanların at kimi qoşulduqları karetada, təntənəli musiqi sədaları altında səhnəyə gəlib, sonda hər kəs tərəfindən unudularaq bu xəstəlikdən məhv olan Marqerit Qotyenin qəmli həyat sərgüzəşti Rus Dram Teatrının kiçik səhnəsində, ilk epizodda Auksionçunun (A.Kornilov) bu gözəlin hərraca qoyulan bütün əşyalarının satıldığını, finalda isə auksionun bitdiyini bildirməsi bədii çərçivənin tamamlanması ilə özünün yığcam həllini tapır. 18 iyun 1983-cü ilin “Molodyoj Estonii” qəzetindəki “Komediyadan melodramadək” məqaləsində Baltikyanı ölkələrə səfərində göstərilən “Mehriban dost” tamaşası barədə ciddi müəlliflər E.Aqranovskaya ilə Y.Skulskayanın: “Bakı teatrının göstərdiyi Marqerit Qotyenin vaqeəsi təəssüf ki, sevgi tarixçəsindən daha çox iflasın, alverin tarixçəsinə Rejissorluğun üslub problemləri 79 çevrildi, hansı ki, dəqiq desək, elan olunmaqla elə ilk səh- nədə də metaforik həllini tapdı. Ona görə də, dinamikadan məhrum olan hadisələr spiralvari inkişaf etməyib eyni çevrə- ni təkrarladı” 69 fikirləri isə peşəkar tənqidin teatr prosesinə yaradıcı müdaxiləsinin təsdiqinə çevrilir. Sara Bernar, Eleonora Duze, Bera Fyodrovna Komis- sarjevskaya kimi səhnə ustalarına şöhrət gətirən Marqerit Qotye rolunda İ.A.Perlova olduqca təbii idi. Vilnüsdə qastrol zamanı bağda gəzərkən dünyasını dəyişən A.İ.Stepanovun oynadığı rolda isə K.Q.Adamov səhnəyə çıxmalı oldu. Şopenin musiqisindən, quruluşçu rəssam A.Şah- gəldiyevin aktyor oyunu üçün fon yaradan dekorundan, istifadə olunmaqla yaradılan mühit səhnədə baş verən ha- disələrin açılışına xidmət edə bildi. *** A.N.Ostrovskinin 150 illik yubileyi ərəfəsində (1981) görkəmli rus dramaturqunun mövzu yaxınlığı olan bir neçə pyesi personajlarına, motivinə, zaman-məkan yaxınlığına süjet-fabula mexanizminə görə birləşə bilən “Nahara qədər bayram yuxusu” (Moskva həyatından şəkillər) (1857), “Öz itlərimiz boğuşurlar, yada qoşulma” (1861), “Niyyətin hara mənzilin ora” pyeslərinin “Balzaminovun evlənməsi” (1861) pyesi ətrafında birləşdirilməsi Cənnət Səlimovanın verdiyi quruluşda da əksini tapdı. Yarıqaranlıq səhnədə peyda olan qoca marmançının üzərində xırda kuklalar fırlanan mexaniki musiqi alətini səs- ləndirməsi ilə üzə çıxan aktyorların diktə olunan estetikanı davam etdirmələri qarmarka təssəvvürü yaradır. Rəssam 69 Э.Аграновская, Е.Скульская. От комедии до мелодрамы. Молодежь Эстонии. 18-06-1983. Aydın Dadaşov 80 Vladimir Qleboviç Serebrovskinin xalq-meydan teatrı, daha dəqiq desək yarmarka estetikası yaradan dairəvi tərtibatında rus məişət detallarını, qırmızı göy rəngli, çiçək rəsmli divarlı dekorlar, dövrün hər bir zümrəsinə xas milli geyimlər bala- qan səciyyəli tamaşanın obrazlı həllinə işləyə bilir. 27 yanvar 1857-ci ildə “Nahardan qabaq bayram yu- xusu” pyesini oxuyan L.M. Tolstoyun B.P. Botkinə yaz- dığı məktubdakı: “Motiv köhnə, nəticə isə xırdadır. Haqq yolunu gəlmə tacir göstərsə də istedadla yazılıb, gözəl işlənmişdir” 70 fikri əslində tamaşanın yozumundakı ideya istiqamətinə də təsir gəstərir. Belə ki, varlanmaq istəyən məmur gülüş hədəfinə çevrilməklə sözünün ağası olan tacir zümrəsinə rəğbət yeni iqtisadi dönəmi məmnuniyyətlə qəbul edən müəllifin ruhuna uyğundur. Əsərdə olduğu kimi tamaşada da, nahardan qabaq bayram yuxusunda gördüyü, varlı yerdən evlэnmək istəyini həyata keçirmək istəyən Mixaylo Dmitriç Balzaminovun arzularının, bu məqsədlə seçilən qızın, 17 yaşlı Kapoçkanın tacir dayısı Nil Borisıç Heuyedenovun müdaxiləsi ilə iflasa uğraması əsas hadisəni nizamlayır. “Görünür onların vicdanı çox xırdadır. Birisi xidmətə soxularaq bir az çalışmamış quyruğunu qaldırıb görür ki, dərrakəsi çatmır, pis oxuduğun- dan saya da bilmir, tənbəlliyi özündən əvvəl doğulduğundan özgənin əməyi ilə dolanmaq istəyir; ona görə də küçələri, gəzinti yerlərini veyillənir ki, görsün bir pullu sarsaq rastına çıxırmı, Bəyəm bu vicdandırmı?” 71 deyə mənəviyyatsız mə- mur mahiyyətinin iç üzünü açaraq nahardan qabaq bayram yuxusunu puç edən Nil Borisiç Heuyedenov dünyasını də- 70 Л.Н.Толстой. Сoбрание сочинений. том 17. M., 1984. с. 461 71 А.Н.Островски. Пьесы. М., 1985. с.185. Yüklə 1,33 Mb. Dostları ilə paylaş:
|