Microsoft Word cap 6 02 2012. doc
Yüklə 1,33 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Aydın Dadaşov
- Rejissorluğun üslub problemləri
Aydın Dadaşov 102 Cəmisi iki personajla kifayətlənən pyesin Cənnət Səlimova yozumunda, Kişi və Qadın rollarını növbə ilə tanınmış aktyorlar, Dina Tumarkina – Aleksandr Şarovski və sənətdə hələ ki, özlərini tam təsdiqləməmiş Tatyana Zinina – Markatun cütlükləri ifa edirdilər. Maraqlıdır ki, dramaturji materialın təqdimatına şəxsi ağrı-acılarını, fərdi üslub göstəricilərini də qatmağa cəhd edən Tatyana Zinina – Markatun cütlüyü, peşəkar üslub səviyyəsi yüksək olan Dina Tumarkina – Aleksandr Şarovskidən nəinki geridə qalmır- dılar və hətta emosional baxımdan onları üstələyə bilirdilər ki, bu da rejissorun aktyorları problemə yoluxdurmaq bacarı- ğından irəli gəlir. Dəvət olunmuş, Dnepropetrovski Rus Dram Teatrının baş rəssamı Harri Ellinskinin qurduğu, sovet dövrünün mədəni istirahət obyekti sayılan yaşıl parkdakı skameyka, onun yanındakı dolu zibil qabı, Alla Puqaçovanın mahnısının səsləndiyi dirəkdəki repraduktor standart əşyaları səciyyələndirsə də, səhnənin tədricən qaranlıqlaşması, uzanan söhbətin ruhunu göstərə bildi. 24 oktyabr 1998-ci ildə çıxan “Nezavisimaya qaze- ta”dakı “Kinsiz Tatyana Doronina” məqaləsində vaxtilə Bə- daye Teatrında Oleq Yefremovun quruluş verdiyi tamaşada baş rolda oynamış aktrisanın aydın süjet qura bilsə də yara- dıcılıq imkanlarını Aleksandr Gelman Edvard Radzinskidən, Viktor Rozovdan, Mixail Roşşindən aşağı saydığı Aleksandr Gelmanın bu əsəri barədə: “Əgər siz sadəcə “Skameyka” pyesini oxusanız, sonra isə mənim necə oynadığımı xatırla- sanız onda tamam başqa mövzunu oynadığıma inanarsınız. Mən bu axşamı maraqlı keçirmək istəyən şəhvətli, nə ver- sələr yeyən heyvani qadını oynamamışam. Mən sevəcəyi yeganə, gümanı gələn kişi ilə rastlaşmaq üçün dəridən- Rejissorluğun üslub problemləri 103 qabıqdan çıxan qadını oynamışam” 98 münasibəti, obyektiv səslənir. Belə ki, rus dramaturgiyasının əsas mövzusu olub, hələ Anton Pavloviç Çexovun “Vanya dayı” pyesində ustalıqla qabardılan tənhalıq probleminin yeni təzahürü, cəmisi iki nəfərin daim dəyişən ünsiyyəti üzərində qurulan dialoqunda çözülməklə cəmisi iki daşla qala tikmək cəhdi yaratmaqla vizual fabulanın deyil, süjetin hesabına həyata keçirilir. Əlbəttə ki, “Vanya dayı”da dünyadan bezmiş, yer- də tapa bilmədiyi xoşbəxt həyat həqiqətini göylərdə axtara- raq, ruhi yaşantını orada davam etməyə çağırmaqla ədalətli tanrının özü ilə bağlı əbədiyyətə keçid edən Sonyadan fərqli olaraq Aleksandr Gelmanın “Skameyka”dakı Qadınının daxili müvazinətini itirməsi ideyanın maddiləşmə forma- sınının da gerçəkləşməsinə mane olur. Bununla belə nəzərə almaq gərəkdir ki, Aleksandr Gel- manın “Skameyka” pyesində qoyulan mənəvi problem onun digər əsərlərində olduğu kimi, ictimai üslubun diqtəsi ilə istehsalat planının yerinə yetirilməsi, mükafatın bölüş- dürülməsi fonunda deyil, özünün birbaşa təqdimatı ilə çözü- lür. Ölkənin iqtisadi problemləri fonunda siyasi məsələlərə də, pyeslərində üstüörtülü toxuna bilən Aleksandr Gelmanın təkcə “aydın süjet” deyil, dəqiq fabula mexanizmini qurmaq bacarığını pyeslərinin müxtəlif illərdə xarici teatrlarda da tamaşaya qoyulması ilə sübuta yetirmişdi. Digər tərəfdən vaxtilə Bədaye Teatrının parçalanmasında bilavasitə iştirak edən dramaturqla aktrisanın dolaşıq münasibətləri də, sərt ittihama əsas verir. 98 Т.В.Доронина. Безобидная Татьяна Доронина. Независимая газета. 24-10-1998. Aydın Dadaşov 104 *** Dünyanın əksər teatrlarının müraciət etdiyi, çoxsaylı film tamaşaların mövcud olduğu Jan Batist Poklerin – Molyerin XVII əsrin ikinci yarısında yazdığı, müqəddimə- sində fars tipli bu komediyadak əclaflıqları törədənin ton- qala layiq olduğunu bildirdiyi “Tartüf” pyesinə Cənnət Səlimovanın 1985-ci ildə verdiyi quruluş maraq doğurdu. Pyesdə olduğu kimi tamaşada da, Parisdə, Orqonun evində baş verən hadisələr xeyirlə - şər, saxtalıqla - təbiilik, əyriliklə - düzlük arasındakı əbədi mübarizənin komik şərhini verir. V.Saxnovski-Pankeevin müşahidəsindəki yazdığı: “Tartüf” qızğın ailə qalmaqalı ilə açılır – ev sahibi istisna olmaqla gəlinini, nəvələrini, xidmətçini, qayınını bir sözlə hamını hiddətlə ifşa edən xanım Pernel öz oğlunun evini tərk edir. Hər kəsin əmin-amanlıq qayğılarında batıb qaldığı bu “dözülməz” evdə əsl müqəddəsliyi, möminliyi, ruhi təmizliyi dəyərləndirməyi bacarmırlar! Burada Tartüfün özünə də böhtan atırlar!” 99 müşahidəsi təklif olunan inqilabi vəziyyəti dəqiq göstərməklə yanaşı şərə qarşı müqavimətə qalxan hər bir personajın həyat eşqinin dinamikasını və bu- nunla da tamaşanın ritmini yaradır. Strukturun tərkib hissəsi olan ideyanın qələbəsini alqoritmdə təmin edən Cənnət Səli- movanın yozumunda da, özünü savadlı, ciddi, vicdanlı adam kimi göstərən əslində isə axtarışda olan cinayətkar olduğu əsərin sonunda bəlli olan Tartüf (İ.İ.Koşeleviç) şərin təcəssümünə çevrilir. Orqonun var-dövlətinə, evinə və hətta qiyamçıların puluna tamah salan Tartüfun ifşasının son nəticədə hadisələrə müdaxilə edən kral tərəfindən həyata 99 В.И.Сахновский-Пантеев. Драма. М., 1969. с.92. Yüklə 1,33 Mb. Dostları ilə paylaş:
|