Microsoft Word cap 6 02 2012. doc
Yüklə 1,33 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Aydın Dadaşov
- Rejissorluğun üslub problemləri
Aydın Dadaşov 108 *** İsaak Babelin Odessa həyatından bəhs edən “Qürub” pyesinə Cənnət Səlimovanın 1988 – ci ildəki yozumu altmış ildən sonra bu müəllifi Rus Dram Teatrının səhnəsinə yenidən qaytardı. Uzun illər ömrünü var – dövlət yığmağa həsr etmiş iş adamı yəhudi Mendel Krikin xoşbəxtliyin pulda deyil, insani münasibətlərdə olduğunu dərk etməsi pyesin ana xəttini yaradır. Sınmış taleyində gec də olsa peyda olan bazar alverçisi Yevdakiya Xolodenkonun qızı gözəl Marusiya qoca Mendel Krikin baş götürüb gedəcəyi Bessarabiyada bağ salmaq arzusunu oya- dır. Marusiyanın sevgisinin xilas etmədiyi qoca Mendel Krikin həyatına rəngarəngliyin qatılması onun üçün kifayət edir. Paralel olaraq atasını döyüb, var – dövlətini, biznesini əlindən almış quldur oğlu Benin qəddarlığı mühitin amansızlığının mənzərəsini yaradır. Dramaturji strukturda kasıb sinaqoq xidmətçisi, filosof təfəkkürlü Arye Leyba rolundakı Lev Qruber və müdrik Ravin Ben Zxari rolundakı Konstantin Adamov maddi dünyanı üstələyən mənəvi zənginliyin tərənnümünə çevrilir. Mendel Krik rolundakı Məlik Dadaşovun peşəkar üslubunun səviyyəsi, yaradıcılıq cəbbəxanasının zənginliyi, yad səhnəni fəth etmək, oyun tərzlərinə kimi öyrəşmədiyi tərəf-müqabil- lərini kölgədə qoymaq bacarığı ilə üzə çıxdı. Təkcə dramatik aktyor imkanlarını deyil, tamaşada gen – bol işlədilən yəhu- di, qaraçı mahnı və rəqslərin ifasında göstərilən məharət də tamaşaçı yaddaşına həkk olundu. Tamaşanın rəssamı B.Krasnovun qurduğu dekorun obrazlı həlli pyesin strukturuna cavab verdi. Mendel Krikin evi, Marusiyanın otağı və traktir dekorlarının tünd rəngləri fonunda görünən mavi səma qəhrəmanın reallaşmayan arzularının işartısına çevrildi. Rejissorluğun üslub problemləri 109 11 may 1988 – ci ilin “Baku” qəzetindəki “Qətiyyətli uğur” məqaləsində “Məlik Dadaşovun ansambla üzvi şəkildə daxil olmasını, sanki ömrünü bu səhnədə keçirməsini rejissorun nişangahı düz vurması kimi nadir hal” hesab edən Mark Peyzelin bu sənətkarın rol üzərində işi haqqında yazdığı: “Aktyor Mendel bir vəziyyətdən digərinə keçidlərini üzvi şəkildə yaratdı. Güclü adamın yarımcəsədə, keçmişinin kölgəsinə çevrilməsini göstərə bildi. Təkcə ağ- rının, əzabların, təəccübün gizləndiyi gözlərinə baxmaqla onun ruhunda insan ləyaqətinin itirilməsinə qarşı etirazın fırtınasını görmək olar” 103 fikirləri dolğun müşahidənin nəti- cəsidir. 29 may 1988-ci ildə çıxan “Bakinski raboçiy” qəze- tində L.Derevenskayanın “Xeyirlə - şəri ayırd etmək” məqa- ləsində Məlik Dadaşovun oyunu barədə: “Heyrətli dərəcədə plastik oynayan aktyorun hər hərəkətində fiziki qüvvə duyul- duğundan, onun güclü bədəninin zülmət qaranlıqdan arzu- larında yaşatdığ işıqlı azadlığa qovuşmaq istəyi görünür” cümlələri də emosional təsirin təzahürüdür. 27 iyul 1988-ci ilin “Vostoçno- Sibirskaya pravda” qəzetində Azərbaycan Dövlət Rus Dram Teatrının qastrolu barədə S.Kazimirovskinin “Babelin pyesi səhnədə” məqalə- sində Məlik Dadaşovun oyunu barədə yazdığı: “Rejissor tez-tez onu tamaşaçı zalı ilə təkbətək qoyur. Həm sözdə, həm mahnıda, həm rəqsdə, həm də jestdə aktyor tamaşaçını öz qəhrəmanının cazibəsində saxlaya bilir” 104 cümləsi əsl sənətin sərhəd tanımadığının təsdiqidir. 103 М.И.Пейзель. Принципиальная удача. г. Баку. 10-05-1988. 104 С.Казимировский. На сцене – пьеса Бабеля. г. Восточно Сибирская правда. 27-07-1988. Aydın Dadaşov 110 Yeri gəlmişkən 1990 – cı ildə rejissor Aleksadr Zeldo- viçin “Qürub” pyesi əsasında çəkdiyi filmdə baş rolun ifaçısı Ramaz Çxikvadzenin oyununun da müqayisədə Məlik Da- daşovun yaratdığı obraza uduzduğunu iddia edənlər də tapıl- dı. *** İmran Qasımovun sonuncu pyesi olub özünün səh- nədə görmədiyi, Moskva metrosunun tikintisində çalışmış, ali teatr təhsili almış, 1935-ci ildə könüllü olaraq İspaniya- ya gedərək rejimə qarşı döyüşlərdə iştirak etmiş, fransız- ların faşizmə qarşı müqavimət hərəkatına qoşulmaqla qəhrəmanlıq göstərmiş sənədli personaja həsr olunmuş, alman faşizminə qarşı müharibədə iştirak edən növbəti qadın qəhrəmanı Ceyran Səfərova personajının baş qəhrəmana çevrildiyi, çoxsaylı personajları dramaturji funksiya daşımadığı “Dinsizin tövbəsi” pyesi “Dairəni genişləndirin” dən fərqli olaraq əminamanlıq dövrünü deyil, döyüş meydanını əhatələndirir. Cənnət Səlimovanın 1981 – ci ildə quruluş verdiyi tamaşa teatr tənqidində də geniş rezonans doğurdu. 28 oktyabr 1981–ci ilin “Baku” qəzetində əsərin qəhrə- manı Ceyran Səfərovanın: “Dünyanı təmizləyib, gözəlləşdi- rin” son cümləsini məqalənin adına çevirən Veta Nadirova- nın: “Səməd Vurğun adına Rus Dram Teatrında qoyduğu bütün tamaşalardan fərqli olaraq Cənnət Səlimovanın rejis- sor üslubu bu yozumda itirilir. İndiki halda onun bütün ta- maşalarına xas məxsusi emosionallıq, dinamika dərin psixo- logizm, hər fikrin dəqiqliyindən gələn ruh yüksəkliyinin zə- rif təzahürü itirilir” 105 qənaətinə pyesin janrını qəhrəmanlıq 105 В.Г.Надирова. Сделайте землю чище, прекраснее. г. Баку. 28-10-1981. Yüklə 1,33 Mb. Dostları ilə paylaş:
|