Microsoft Word C?f?rov ?D?Biyyat
Yüklə 0,99 Mb. Pdf görüntüsü
|
Ədəbiyyat söhbətləri 181 * * * Şirindil Alışanlı doğru olaraq göstərir ki, «Məsud Əlioğlu ədəbi-tarixi yaddaşı müasirlik müstəvisində qiymətləndirdiyi kimi, çağdaş ədəbi prosesdəki yenilikləri də böyük həssaslıqla duyur və cəsarətlə müdafiə edirdi. …Ruhuna yaxın olmayan, onun həyat haqqında qənaətlə- rinə uyuşmayan müəlliflərdən və əsrlərdən yazmazdı». Müasirləri Məsud Əlioğlunun mükəmməl, güclü, nüfuz- edici şəxsiyyətindən danışırlar. Tənqidçi-ədəbiyyatşünas Yəhya Seyidov deyir: «Çox duzlu, mənalı yumorla yoğrulmuş bir nitqi vardı, danışa-danışa öz hisslərini dinləyicilərə aşılamağa, onları da özü ilə bərabər gülməyə, ya kədərlənməyə məcbur etməyi bacarırdı. …Əsas kitablarını hələ yazmamışdı, çap etdirdiklərinə ciddi hazırlıq kimi baxırdı. Ancaq elə qələmindən çıxanlar da Məsud Əlioğluya Azərbaycan sovet ədəbiyyatşünaslığı və tənqi- di tarixində görkəmli xidmətləri olan bir şəxsiyyət mövqeyi qazandırmışdır». Şair-ədəbiyyatşünas Qasım Qasımzadə Məsud Əlioğlunun tənqidçi-ədəbiyyatşünas şəxsiyyətində üç keyfiyyətin üzvi vəh- dətdə olduğunu göstərib yazırdı: «Biz onun simasında ədəbiyyatımızın təkrarolunmaz iste- dada, temperamentə, orijinal xarakterə malik vətənpərvər müca- hidini tanıyırdıq». Mütəfəkkir ədəbiyyatşünas (və ədəbi təfəkkür mücahidi!) az yaşasa da, Azərbaycan ədəbiyyatının ideya-estetik mahiyyə- tini dərk etmək üçün elə metodoloji əsaslar (və ruh!)yarada bildi ki, nəticə etibarilə, ümumən yeni (və milli) tənqidçi-ədəbiy- yatşünas obrazının formalaşmasına əhəmiyyətli təsir göstərdi. Və bu təsirin uzunömürlülüyünə heç bir şübhə yoxdur… 2018 Nizami Cəfərov 182 Qürurun üsyanı Hər bir əsl şairin daxilində özünəməxsus bir «mən» var ki, onun poeziyasının ideya-estetik təbiətini, xarakterini də, bir qayda olaraq, həmin təkrarsız «mən» müəyyən edir: Nəsimi «mən»i, Xətai «mən»i, Füzuli «mən»i, Vaqif «mən»i, Səməd Vurğun «mən»i… Xəlil Rza ilk şeirlərindən etibarən yaradıcılığa güclü, ener- jili (və milli, vətənpərvər!..) bir «mən»lə (öz mənliyi ilə!) baş- lamış, yaradıcılığının (və ömrünün) sonuna qədər bu «mən»ini (və mənliyini!) qorumuş, zənginləşdirmiş, ona ictimai-siyasi, ideoloji məzmun-mündərəcə qazandırmış söz ustasıdır. Və heç şübhəsiz, Xəlil Rzanın poetik «mən»ini qanadlandıran, ilk növ- bədə, onun dərin (və təbii) genetik kökləri olan, çox hallarda inersiya, təhtəlşüur bir fövriliklə təzahür edən üsyankarlığıdır… Ruhuna, həyat (və düşüncə)tərzinə yad olan bir məclisin emosional təəssüratlarını rəsm edən «Yurdum, sənin sağlığına» şeirində şair zahirən nə qədər həyəcanlı, çılğındırsa, daxilən o qədər təmkinlidir. Və bu təmkin şeirin poetik strukturunda, bədii təhkiyənin sxematik ardıcıllığında (və dəqiqliyində) özünü ol- duqca aydın göstərir. Hamının, hər kəsin, hətta hər şeyin sağlığına içildiyi bir məclisdə Şair «unudulur». Və bu cür «unudulmaq», təbii ki, əvvəl onun şəstinə, qüruruna, mənliyinə toxunur… Ancaq için- dəki inam Şairə təlqin edir ki, onun şəsti, qüruru, mənliyi bu məclisdən çox-çox yüksəkdə dayanır. Və məclisdəki «cəmiy- yət»in (əslində, bu məclis Şairi əhatə edən ictimai mühitin özü- dür!) verdiyi xoş olmayan (laqeyd!) təəssürat Şair şəsti, qüruru, mənliyi qarşısında sabun köpüyü kimi dağılıb yox olur… Şair ona görə qürurludur ki, bu təsadüfi məclis (və cəmiyyət) «il- ğım»ından fərqli olaraq, bütöv bir yurdun, millətin, elin-günün əbədi təcəssümüdür. Və o, «həqq mənəm», «məndə Məcnundan füzun aşiqlik istedadı var», «bənzərəm bir qocaman dağa ki, Ədəbiyyat söhbətləri 183 dəryada durar», «Vurğun öldü deməyin, bir əbədi sənəti var»… deyən dahi sələflərinin layiqli xələfidir… Xəlil Rzanın onlarla, hətta yüzlərlə şeirləri vardır ki, hamı- sının «baş qəhrəman»ı, yaxud ilham qaynağı «Qürurun Üsyanı»- dır. Və burada bir şəxsiyyət, yaxud millət səviyyəsində bayağı eqoizmdən, quru özündənrazılıqdan söhbət belə gedə bilməz… … Xəlil, sənin sağlığına!.. Yurdum, Sənin sağlığına!.. 2017 Nizami Cəfərov 184 Böyük ədəbiyyat müəllimi Universitetin filologiya fakültəsinə daxil olanda, təbii ki, ədəbiyyatşünaslıq elminin üç hissədən ibarət olduğunu az-çox bilirdim (və bunu bilməsəydim mən heç Universitetin həndəvə- rinə də yaxın gəlməzdim): ədəbiyyat tarixi, ədəbiyyat nəzəriyyə- si və ədəbi tənqid. Ancaq birinci kursun elə ilk günlərindən bizə «Ədəbiyyatşünaslığa giriş»dən mühazirə oxuyan (və görkəmli yazıçı olmaqdan başqa həm də bu aparıcı ixtisas fənninin yara- dıcısı) Mir Cəlal müəllim dedi ki, ədəbiyyatşünaslıq elmi ən azı üç hissədən ibarətdir: birincisi, ədəbiyyat tarixi; ikincisi, ədəbiy- yat nəzəriyyəsi; üçüncüsü, ədəbi tənqid… Sonra, adəti üzrə, bir az fasilə verib əlavə etdi: bir də ədəbiyyatın tədrisi… Mir Cəlal müəllim yeri gəldikcə ədəbiyyatın tarixi, nəzəriyyəsi, ədəbi tən- qid barədə kifayət qədər danışdı, ancaq ədəbiyyatın tədrisi barə- də heç nə demədi. Və elə ki, professor Camal Əhmədov sonrakı kurslarda auditoriyaya daxil olub «Ədəbiyyatın tədrisi metodi- kası»ndan mühazirəyə başladı, bildik ki, ustad nəyi nəzərdə tuturmuş… Pedaqoji Institut tələbələrindən fərqli olaraq Univer- sitet tələbələrinə bu fənni sevdirmək ən azı ona görə çətin idi ki, bizim, demək olar ki, heç birimiz nə vaxtsa orta məktəb müəl- limi ola biləcəyimizi təsəvvür eləmirdik. Və nə yaxşı ki, Camal müəllim bunu bizdən də yaxşı bilirdi… Odur ki, ilk mühazirə- lərdən söhbətə bir metodistdən çox, ümumən ədəbiyyatşünas kimi başladı, ümumiyyətlə ədəbiyyatdan danışdı, ədəbiyyat müəllimliyinin Firidun bəy Köçərlidən bəri gələn ənənələrini elə şirin dillə anlatdı ki, hamımız hiss etməli olduq ki, Mir Cəlal müəllim ədəbiyyatşünaslıq elminin üç hissədən deyil, ən azı üç hissədən ibarət olduğunu deməkdə haqlı imiş… Camal Əhmədov bizdə, ilk növbədə, ədəbiyyat müəllimi haqqında təsəvvür aşılamağa çalışdı. Və onu da dedi ki, siz, ola bilsin ki, heç vaxt istər orta, istərsə də ali məktəbdə dərs deməyə- cəksiz, ancaq bütün hallarda cəmiyyət sizə ədəbiyyat müəllimi Yüklə 0,99 Mb. Dostları ilə paylaş:
|