cərəyanları üçün buraxılır. Gərginliyin qiymətindən asılı olmayaraq
elektrod məftili verici mexanizm məftilin sabit sürətlə qaynaq
zonasına verilməsini təmin edir. Aparat şkafında qaynaq
dövrəsindəki avadanlıqlara uyğun qaynaq cərəyanını tənzimləyici
cihazlar yerləşdirilib. Susuz mis kuporosu ilə doldurulmuş quruducu
vasitəsilə karbon qazı nəmlikdən təmizlənir. Karbon qazının
qızdırılması elektrik qızdırıcılı elementlərə malik qızdırıcı ilə təmin
edilir. Qaynaq əksinə qütblənmə ilə qövsün sabit cərəyanla
qidalandırılması şəraitində aparılır. Qaynağı dəyişən cərəyanla da
aparmaq olar. Lakin bu halda qaynaq dövrəsinə osilyator qoşmaq
lazımdır. Qaynaq üçün işlədilən məftil Sv-08QS, Sv-08Q2S markalı
manqanı (Q) və silisiumu (S) artırılmış azkarbonlu poladdan
hazırlanır. Karbon qazı mühitində qaz-elektrik qaynağı nazik
çıхıntılаrı olаn hissələrdən birləşmə almaq üçün daha əlverişlidir.
Qalınlığı 0,8
2 mm olan hissələri qaynaq etdikdə qaynağın
parametrləri: elektrod məftilin diametri 0,5
1 mm; qaynaq cərəyanı
6
12 A; qövsün gərginliyi 17
20 V; qövs yandırıcının
çıхıntılаrından metala qədər olan məsafə 7
14 mm; qaynağın sürəti
17
20 m/saat; qazın sərfi 5
8 l/dəq həddində dəyişir. Orta qalınlıqlı
hissələrin qaynağı üçün isə qaynaq cərəyan şiddəti 250
500 A,
qövsdə gərginlik 26
34 V, yandırıcının çıхıntısı ilə metal arasındakı
məsafə 15
25 mm, qaynaq sürəti 14
20 m/saat və qazın sərfi 8
16
l/dəq olur.
Qaynaq prosesində elektroda verilən hərəkət keyfiyyətli tikişin
formalaşmasını təmin etməlidir. Şəkil 1.25-də karbon qazı mühitində
çoxqatlı tikişin alınmasında elektrodun hərəkət sxemi verilmişdir.
Qaynaq zamanı birinci qatda çatın əmələ gəlməsi təhlükəsini aradan
qaldırmaq üçün qaynaq cərəyan şiddətini azaltmaq məsləhət görülür.
Karbon qazı ilə qaynaqda ayrılan karbon oksidinin CO zəhərliyici
təsirini azaltmaq lazımdır. Ona görə də, rezervuarda və ya qapalı
binalarda qaynaq zamanı yaxşı havalandırma aparmaq tələb olunur.
Şəкil 1.25. Каrbon qаzı mühitində qаynаqdа eleкtrodun hərəкət sхemi:
I-tiкişin I qаtı üçün; II-tiкişin II qаtı üçün; III-tiкişin III qаtı üçün
КONTАКTLI QАYNАQ
1.16. Kontaktlı qaynağın mahiyyəti
Kontaktlı qaynaq təzyiq təsiri altında kontaktda olan birləşdirilən
hissələrdən elektrik cərəyanı keçdikdə ayrılan istilik ilə aparılır.
Kontaktda olan hissələrdən cərəyan keçdikdə ayrılan istiliyin
miqdarı Q= I
2
Rt düsturu ilə təyin edilə bilər. Burada I– cərəyan
şiddəti, A; R–qaynaq dövrəsində hissələrin kontaktda olan sahəsinin
müqaviməti, Om; t–cərəyanın təsir müddəti, s. Düsturdan göründüyü
kimi istiliyin miqdarı qaynaq dövrəsindəki cərəyan şiddətindən
asılıdır. Ona görə qaynaq edilən yerləri sürətlə qızdırmaq üçün
cərəyan artırılır və onun qiyməti bir neçə min amperə çatır. Qaynaq
edilən detаllаrın kontakt səthində elektrik cərəyanına qаrşı
müqavimət maksimum həddə olduğu üçün bilavasitə belə кiçiк səth
üzrə güclü istilik ayrılır və metalın sürətlə qızması baş verir. Kontakt
zonasında metalın temperaturu yüksəldikcə onun müqaviməti artır.
Beləliklə, ayrılan istiliyin miqdarı da çoxalır və metalın qızması
sürətlənir.
Kontaktlı qaynaq rejiminin əsas parametrləri qaynaq cərəyanı,
onun keçirilmə müddəti, sıxıcı qüvvə və onun təsir müddətinin işi ilə
xarakterizə olunur. Cərəyan şiddəti və onun keçirilmə müddəti üzrə
qaynaq rejimləri iki cürdir: sərt və yumşaq. Sərt rejim cərəyanın
böyük və prosesin az müddətli olması ilə xarakterizə olunur. Belə
rejim qızmaya həssas və tablama strukturu əmələ gətirməyə meylli
poladları, həmçinin asan əriyən metal və ərintiləri qaynaq etmək
üçün istifadə edilir. Yumşaq rejim prosesin uzun müddətli və qaynaq
edilən metalın tədriclə qızması ilə xarakterizə olunur. İstilik təsirinə
həssaslığı zəif olan karbonlu poladlar belə rejim ilə qaynaq edilir.
Kontaktlı qaynaq üçün iştifаdə edilən maşınlar əsasən elektrik və
mexaniki hissələrdən ibarət olur.
Maşının elektrik hissəsi transformatordan, cərəyan
tənzimləyicidən, vaxt tənzimləyicidən, cərəyan ayrıcıdan, cərəyan
naqilləri və qurğulardan ibarətdir.
Bir fazalı birinci dolağı şöbələrə ayrılmış və pillə keçirici ilə
ikinci dolaqda gərginliyin dəyişməsinə imkan verən
transformatordan istifadə edilir. İlkin dolaqda gərginlik 220 və ya
380 V, ikincidə isə 1
20 V olduqda qaynaq cərəyanı onlarla
kiloamperə bərabər olur.
Kiçik gücə malik maşınların transformatorlarının ikinci dolağı
hava ilə soyudulan ayrı-ayrı mis zolaqlardan, orta və böyük gücə
malik maşınlarda isə içi boş və su ilə soyudulan mis borudan
hazırlanmış dolaqlardan ibarət olur.
Mexaniki hissə maşının gövdəsi və qaynaq edilən hissələrin
dəqiq və tələb olunаn qüvvə ilə sıxılmasını təmin edən mexanizmdən
(tərtibаtdаn) ibarətdir. Vaxt üzrə qaynaq cərəyanı və sıxıcı
qüvvələrin dəyişməsini göstərən birləşdirilmiş qrafik tsikloqramma
adlanır. Qaynağın tsiklləri dörd perioda malikdir: sıxma, qaynaq,
döyülmə və fasilə. Tsikl periodlarının müddəti dörd mövqeli
tənzimləyici qurğu ilə tənzimlənir: qaynaq periodu 0,03
6,75 s-ə
qədər, qalanları 0,03
1,35 s-ə qədər olur. Kontaktlı qaynaq yüksək
məhsuldarlıqlı prosesdir. Mexanikləşdirmə və avtomatlаşdırmа
imkanları sadədir. Uc–uca və xaçvari armatur hissələri təbəqə
poladdan və ya aliminiumdan konstruksiya elementləri, boruları
qaynaq etmək, həmçinin elektrik-quraşdırma işlərində mis və
alüminium naqilləri uc-uca birləşdirmək üçün geniş istifadə edilir.
Birləşmələr qaynaq edilmə formasına görə kontaktlı qaynaq, uc-uca,
nöqtəli, tikişli və tikiş– uc–uca kimi üsullara ayrılır.
1.17. Uc–uca кontакtlı qaynaq
Uc–uca kontaktlı qaynaqda qaynaq edilən hissələr kontaktda olan
tam səthlər üzrə birləşir. Uc–uca qaynağın prinsipal sxemi şəkil
1.26a və b-də göstərilmişdir. Qaynaq maşınının çatısının 1 (şəkil
1.26b) üstünə yerləşdirilmiş lövhələrə ( 2 və 5) yükləyici sıxıcılar ( 4
və 6) bərkidilir. Sıxıcılara qaynaq edilən hissələr bağlanır və
transformatorun ikinci dolağından 8 cərəyan verilir. Adətən, sol
lövhə maşının çatısından təcrid edilmiş olur. Sağ lövhə 5 maşının
çatısının istiqamətləndiriciləri üzrə düzxətli hərəkət etdirilə bilir. Az
güclü maşınlarda hərəkət ling, yay ilə, böyük gücə malik maşınlarda
isə elektrik, hidravlik və ya sıxılmış hava təsirli mexanizmlər
vasitəsilə yerinə yetirilir. Qaynaq iki üsulla aparıla bilər:
müqavimətli və fasiləsiz əritmə ilə.
Dostları ilə paylaş: |