Microsoft Word Dede-Qorqud-2-51
Yüklə 5,09 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Dədə Qorqud ● 2014/I I
Dədə Qorqud ● 2014/I I 139 Аy görüb ağlın əsdimi? Gün görüb könlün əsdimi? Atının başın darta gəl, Üzəngini basdırma. Ariz dedi: Ay görüb ağlım əsmədi, Gün görüb könlüm əsmədi, Atımın başın dartaram Üzəngini basdırmam. O zaman dav (pəhləvan) bir zat sezdi, atı çapa-çapa Arizi alıb get- di. Onda Xanber yerdən bir qıl tükü alıb silkələdi, bu zaman Xanberə yü- yənli bir at və geyim peyda oldu. Onları geyib Xanber onların adından getdi. Bir neçə gün gedəndən sonra onlara çatdı. Yaxınlaşanda Ariz Xan- beri görüb gülümsədi. O zaman adamlar davdan (pəhləvandan) muştuluq istəyirdilər, – güləyən gəlir – deyirdilər. O dav üçünə üç türlü heyvan verdi. Xanber də arxada görünə-görünə bir çöllükdə gəlirdi. O zaman Ariz giyova (kürəkənə) dedi: “İndi mən ağladığım səni sevmədiyimdən deyil, bir adətdir edib ağladım. İndi mən su ilə yuyunayım, başqa geyim geyəyim, sən başqa arabaya min” – dedi. O zaman kürəkən başqa ara- baya minir. Ondan sonra araba sürənə deyir: “Su kənarına sür”. Su kəna- rına çatanda Xanber gəldi, Arizi atının tərkinə alıb getdi. O zaman araba sürən davdan qorxub ürəyi gedib yıxılır. Xanberin arxasınca atlılar çap- dılar. Çapa-çapa Xanber və Ariz bir dənizə çatdılar. O dənizdən necə keçsinlər bilmədilər. Xanber dedi: “Atla birgə keçək”. O zaman Ariz istəmədi, sonra Xanber dedi: “Mən atla keçim, sən sonra keçərsən”. Ariz suyun kənarında durur. Xanber atla suya girdi. Girəndə Xanber atla bir yerdə batdı. Onda Ariz ağlayaraq su boyu qaçıb bir dilək diləyib oxudu: Ay miras, miras! Xanberim gedib batadı. Qol (əl) ver, qədirli yas (tanrı elçisi), Bu mahnını oxuyub. Bundan sonra Tanrı elçisi qol (əl) verdi, Xanberi dənizdən aldı və kənara qoydu. Ariz gəlib xəncəri götürdü, ürəyinin başına qoydu, sapını Xanberin ürəyinə saldı, xəncərin üstünə yıxılıb, ikisi bir yerdə öldülər. Dədə Qorqud ● 2014/I I 140 Сол ерди Аризди бермей давдан алып къалды. Дав оьди болса да акетиек эди. Сол ерди эки хабыр къазып Ханбер мен Аризди салдылар. Ханберди бир оьмир мен екеви сакъ этип къавышкъан эситилип. Адемлер экевин къазып алып денъиздин бир ягъына бире- вин, экинши бир ягъына биревин коьмеген. Денъиздин ортасын ан- на йолда “Аш ишинъиз” дийтагъан обыр къурткъадын хабыры бол- гъан. Денъиздин эки ягъында хабырыгъа хурма терек биткен. Орта- сында обыр къурткъадын хабырына шошкъа тегенек терек биткен. Къалгъанлар онъып оьскенде къалгъан. Dədə Qorqud ● 2014/I I 141 O igid Arizi verməyib davın əlindən aldı. Dav ölü də olsa, Arizi aparmaq istədi. Sonra o yerdə iki qəbir qazıb Arizlə Xanberi basdırdılar. Qəbiri bağlayanda Xanberlə Arizin bir olduğunu eşitdilər. Adamlar qəbri qazıb birini dənizin bu tayında, birini o biri tayında basdırdılar. Dənizin ortasında isə ona yolda “Aş yeyin” deyən qarının qəbri idi. Dənizi iki tayında qəbirlərdən xurma ağacı bitdi. Ortasında qarının qəbrində tikanlı itburnu kolu bitdi. Azərbaycan dilinə uyğunlaşdıran A.Xürrəmqızı Dədə Qorqud ● 2014/I I 142 Rəylər FOLKLOR ÇƏLƏNGİ Professor İsrafil Abbaslı XX yüzilliyin yetirdiyi böyük folklorşü- naslardan biridir. Onun ən böyük xidmətlərindən biri də erməni əlifbası ilə yazıya alınan Azərbaycan folklor örnəklərini tərtib və tədqiq etmə- sidir. Bu yöndən alimin tərtib etdiyi “Folklor çələngi” xüsusilə dəyərlidir. Onun tərtib etdiyi “Folklor çələngi” altı bölmədən (“İkidilli şeirlər”, “Atalar sözləri və məsəllər”, “Bayatılar”, “Aşıqlar və el şairlərinin şeir- ləri”, “Müxtəlif şeirlər və xalq nəğmələri”, “Dastanlar”) ibarətdir. Bu tərtib işi XVII-XIX əsrlərə aid əlyazmalardan seçilmişdir. Kitab 2008-ci ildə işıq özü görsə də, erməni əlifbası ilə yazıya alınan bu folklor örnək- lərinin ilk tərtib işi kimi olduqca diqqətəlayiqdir. Tərtib kitabında verilən folklor materialları əsasən dörd elmi idarədən, yəni M. Maştos adına Qə- dim Əlyazmaların Elmi-tədqiqat İnstitutu (Matenadaran), Ermənistan Respublika Xalq Yaradıcılıq Evi (PXYE), Ermənistan Ədəbiyyat və İncəsənət Muzeyi (ƏİM) və Ermənistan Elmlər Akademiyası Arxeolo- giya və Etnoqrafiya İnstitutundakı (AEİ) əlyazmalardan seçilmişdir. Er- məni əlifbası ilə yazıya alınan Azərbaycan mədəniyyətini özündə əks etdirən bu folklor materiallarının qırx doqquzu Matenadarandan, iyirmi biri PXYE-dən, səkkizi ƏİM-dən, altısı isə AEİ-dəki əlyazmalardan götürülmüşdür. Professor İsrafil Abbaslı bu tərtib kitabına bir çap vərə- qindən artıq ətraflı ön söz yazmışdır. Tədqiqatçı göstərir ki, ana dilimiz bütün Qafqazda geniş yayılan dil olduğundan onun müsbət təsiri qonşu xalqlarda da özünü biruzə vermiş, müxtəlif əlifbalarda Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatı örnəklərinin yazıya alınmasına şərait yaratmışdır. İsrafil Abbaslı yazır: “Xalq danışıq dili – Azərbaycan türkcəsi geniş bir ərazini- tarixi Azərbaycan torpaqları daxil olmaqla bütün Qafqazı, Anadolunun əksər məntəqələrini(bu məkana İrak-Türkmən folklor mühitini də əlavə etmək mümkündür) çevrələmişdir. Onlarla mənəvi mədəniyyət abidələri- müxtəlif əsrlərdə yazıya alınmış çoxsaylı cüng və əlyazmaları da bunu təsdiq etməkdədir. Maddi-mənəvi irsi əbədiləşdirən bu abidələr XVI yüzilliyin əlyazmalarından üzü bəri gürcü və erməni əlifbaları ilə Azər- baycan türkcəsində yazıya alınmış folklor örnəkləri də bu ədəbi-mədəni hadisənin tərkib hissəsi kimi diqqəti cəlb etməkdədir” (1, 4). Maraqlıdır ki, dilimizin zənginliyini, bütün Qafqazda nüfuz etmə- sini bəzi erməni alimləri vaxtilə etiraf etmişlər. Belə ailmlərdən biri də Papazyandır. O yazır: “XIII-XVI yüzilliklərdə erməni poeziyası fars və türk (Azərbaycan) dilinin təsiri altında inkişaf etmişdir” (2, 301). Yüklə 5,09 Kb. Dostları ilə paylaş:
|