Microsoft Word Dede-Qorqud-2015-2
Yüklə 2,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Dədə Qorqud ● 2015/I I
- Açar sözlər
- Key words
Dədə Qorqud ● 2015/I I 55 5. Kazımoğlu M. Folklorda obrazın ikiləşməsi. Bakı, Elm, 2011. 6. Rzasoy S. Oğuz mifinin paradiqmaları. Bakı, Səda, 2004, 200 s. 7. Rzasoy S. Oğuz mifoloji-epik dünya modelində xaos − “yalançı dünya” // III Uluslarası Folklor konfransının materialları. Bakı, Səda, 2005, s. 371-375. 8. Rzasoy S. Oğuz mifologiyası. Bakı, Nurlan, 2009. 9. Kitabi-Dədə Qorqud ensiklopediyası: 2 cilddə, I c. Bakı, Yeni Nəşrlər Evi, 2000, 623 s. 10. Kitabi-Dədə Qorqud. Bakı, Yazıçı, 1988. 11. Топоров В.Н. Миф. Ритуал, Символ,Образ.Исследования в области мифопоетического: Избранное. Москва, “Прогресс”-“Kултура”, 1995, 624 с. 12. Kitabi-Dədə Qorqud Ensiklopediyası. Bakı, Yeni Nəşrlər Evi, II c. Bakı, 2000. Çapa tövsiyə edən: fil.ü.e.d., prof. Kamran Əliyev Dədə Qorqud ● 2015/I I 56 Tahir ORUCOV Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru,dosent AMEA Folklor İnstitutunun aparıcı elmi işçisi e-mail: tahiroruclu@gmail.com XX ƏSRİN 20-30-CU İLLƏRİNDƏ AZƏRBAYCANDA PROLETKULÇULUĞUN TƏZAHÜRÜ Xülasə Ötən əsrin əvvəllərində dünyada baş vermiş bir çox böyük tariхi hadisələr nəticəsində dünyanın ictimai-siyasi sistemində çoх böyük dəyişikliklər yarandı. Baş verən təlatümlərin mühüm bir hissəsi Azərbaycan tariхi ilə sıх bağlı olan ictimai-siyasi hadisələr olmuşdur. Belə böyük hadisələr sonda Azərbaycanda Sovet hakimiyyətinin qurulması ilə nəticələndi. Bu dövrdə Azərbaycanda sosial və mədəni quruculuq, o cümlədən mədəniyyət, incəsənət və ədəbiyyat sahələrində bir sıra nailiyyətlər əldə edildi.Qədim tarixə və zəngin ənənələrə malik Azərbaycan folkloru və ədəbiyyatı həmin dövrlərdə proletkultçuluğun təsirlərindən yan keçə bil- mədi. Məqalədə bu məsələyə xüsusi diqqət yetirilətrək tədqiqata cəlb edilir. Açar sözlər: Azərbaycan, Sovet hakimiyyəti, XI Ordu, Proletkultçuluq, folklor, ədəbiy- yat. THE APPEARANCE OF THE PROLETARIAN LITERATURE IN AZERBAIJAN DURING 20-30 YEARS OF THE 20TH CENTURY Summary At the beginning of the last century as a result of many great historical changes a number of events took place around the world in the social and political system of the world. The most important part of the shocks that occured connect with the socio-political events of Azerbaijan history. Such big events eventually resulted in the establishment of Soviet power in Azerbaijan. During that period some achievements were gained in the social and cultural development, including culture, art and literature branches. Azerbaijan folklore and litearure belonging the ancient history and rich traditions couldn’t pass through the influences of the proletarian literature in those periods. In the article this problem is also investigated in details. Key words: Azerbaijan, the Soviet power, the 11th Army, proletarian literature, folklore, literature ПРОЯВЛЕНИЕ ПРОЛЕТКУЛЬТА В 20-30-х ГОДАХ XX ВЕКА В АЗЕРБАЙДЖАНЕ Резюме В начале прошлого века в результате произошедших больших исторических событий в мире в общественно-политической системе мира произошли очень большие изменения. Важная часть этих протестов были общественно-политические события, тесно связанные с историей Азербайджана. В итоге эти большие события завершились образо- ванием Советской власти в Азербайджане. В этот период в Азербайджане были приоб- ретены достижения в области искусства и литературы, в том числе культуры, а также в социальном и культурном строе. Обладающий древней историей и богатой традицией Азербайджанский фольклор и литература того периода не смог обойти влияний пролет- культа. В настоящей статье эта проблема тщательно исследуется. Dədə Qorqud ● 2015/I I 57 Ключевые слова: Азербайджан, Советская власть, XI Армия, Пролеткульт, фольклор, литература. Məsələnin qoyuluşu. Azərbaycanda Sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra kommunistlər öz hakimiyyətlərini qorumaq üçün bir çox tədbirlər həyata keçir- məyə başladılar. Belə tədbirlərdən biri həmin dövrlərdə folklor və ədəbiyyata proletkultçuluğun tətbiqi məsələsi oldu. Proletkultçuluğu bu aspektdən tədqiqata cəlb etmək Azərbaycan folklorşünaslığının və ədəbi vacib məsələlərindəndir. İşin məqsədi Proletkultçuluğun Azərbaycan folkloru və ədəbiyyatında tə- zahür formalarını, eləcə də əksolunma səciyyəsini müəyyənləşdirmək və bu sa- hədə tədqiqat aparmaqdan ibarətdir. 1. Azərbaycanda Sovet hakimiyyətinin qurulması ərəfəsində və ondan sonrakı ictimai-siyasi vəziyyət. 1920-ci ilin əvvəllərindən etibarən Azərbaycana qarşı xarici təhlükə güc- ləndi. Azərbaycanın istiqlaliyyətinin Antanta dövlətləri tərəfindən tanınması So- vet Rusiyasının ölkəmizə qarşı siyasi qısqanclığını daha da artırdı. I Dünya mü- haribəsində müxtəlif cəbhələrdəki qələbələrdən sonra vəziyyəti xeyli yaxşılaş- mış Sovet Rusiyasının xarici siyasətində günün vacib məsələlərindən biri kimi «Azərbaycan məsələsi» dururdu. «Novıy mir» qəzeti 1920-ci il 13 yanvar tarixli «Tufan qarşısında» adlı məqaləsində yazırdı: «Azərbaycanda Sovet hakimiyyəti- ni bərpa etmək lazımdır… İnqilabi Rusiya təqvimi ilə desək, biz oktyabrqabağı günlər içərisindəyik» (1, s.280). Doğurdan da, bu ideoloji təbliğatın və ciddi xə- bərdarlığın arxasında çox məkrli niyyət dururdu. Bu isə Azərbaycanda 1920-ci il aprelin 27-də həyata keçirildi. Aprelin 27-də XI Ordunun köməyi ilə kommunistlər Azərbaycan milli hö- kumətini devirib hakimiyyəti ələ keçirdilər. Bu çevrilişi həyata keçirən bolşevik- lərin özləri də bunu etiraf etdilər. Məsələn, o dövrdə Xalq Daxili İşlər Komissarı Həmid Sultanov 1920-ci ilin oktyabrında Azərbaycan K(b)P-nin II qurultayında- kı çıxışında bildirirdi: “Hakimiyyətin devrilməsində mən özüm şəxsən iştirak et- mişəm. Mən yaxşı başa düşürdum ki, arxamızda Yalamada yerləşən qırmızı sün- gülər dayanır. Mən tələbləri hökumətə təqdim edəndə MK-ya ümid etmirdim ki, o işi ləngidə bilər. Ancaq arxayın idim ki, qırmızı süngülər indi də olmasa sa- bah, o birisi gün burada olacaqdır. Bu müddətdə məni və mənim yoldaşlarımı öldürsələr belə, Bakı fəhlələri qalxacaq və Sovet hakimiyyətinə hazır şəkildə yiyələnəcəklər. Belə də oldu, biz Sovet hakimiyyətini hazır şəkildə aldıq, bizə onu qabda gətirdilər» (2, s.127). Rusiyada baş verən Oktyabr inqilabından az sonra – 1918-ci ilin 28 Ma- yında Rusiya imperiyanın tərkibində olan Azərbaycanda müstəqil demokratik respublika yaradıldı. Lakin 1920-ci ilin Aprel çevrilişi Azərbaycanın dövlət müstəqilliyinin itirilməsi ilə nəticələndi. Halbuki, Azərbaycan Demokratik Cüm- huriyyətinin rəhbərləri rus ordusuna müqavimət göstərməyərək hakimiyyəti Yüklə 2,15 Mb. Dostları ilə paylaş:
|