Microsoft Word Design Hukuk Sempozyum last doc

“Mülki hüquq” beynəlx alq simpozium 

 

388 

həyat keçirirlər.  Burada  qeyd  olunan  hakimiy-

yət  mülkiyyət  hüququ  mənasında  deyil,  səla-

hiyyət mənasında işlədilir. Ancaq hər kantonun 

ictimai  əmlak  üzərində  özəl  mülkiyyət  ya  da 

ictimai mülkiyyət təsis edə biləcəyi  qəbul edil-

mişdir.  Digər tərəfdən  sahibsiz  əmlak  üzərində 

özəl mülkiyyət təsis edilə bilməyəcəyi, kanton-

ların  tənzimləmə  səlahiyyətinin  bu  əmlakdan 

cəmiyyətin  necə  istifadə  edəcəyini  müəyyən-

ləşdirməklə məhdudlaşdığı,  ortaq  istifadəni  ara-

dan  qaldıran  ya  da  məhdudlaşdıran  tənzimlə-

mənin qəbul edilməyəcəyi ifadə edilir. Sahibsiz 

əmlak xaricindəki ictimai əmlakın özəl mülkiy-

yət  dolayısıyla  xüsusi  hüquq  qaydalarına  tabe 

olub olmayacağını hər kanton özü müəyyənləş-

dirə biləcəkdir

[14]

. 

D. Türk Hüququnda 

T ürk hüquq ə dəbiyyatında ictimai hüquqi şəxs-

lərin ictimai əmlak üzərindəki səlahiyyətlərinin 

mahiyyəti  haqqında  fərqli  fikirlər  irəli  sürül-

müşdür.  Fransada  müdafiə  edilən  birinci  fikri, 

yəni  inzibati orqanların  ictimai mülkiyyət  üzə-

rində  mülkiyyət  hüququnu  qəbul  etməyən,  an-

caq  mühafizə  və  nəzarət  səlahiyyəti  olduğu 

fikrini  qəbul  edən  bəzi  müəlliflər  (H.  Veldet 

Velide deoğlu,  Galip  Esmer,  S.  Sulhi  T ekinay, 

Halil Cin), inzibati orqanların bu barədəki səla-

hiyyətinin geniş əhatəli asayiş səlahiyyəti oldu-

ğunu  qə bul  etmiş  və  inzibati  orqanların  bu 

əmlakı  təxsis  məqsədinə  zidd  olaraq  istifadə 

edə bilməyəcəyini qeyd etmişlər

[15]

.  

Bəzi  müəlliflər  (Onar,  Derbil,  Özyörük, 

Doğanay) tərəfindən  müdafiə  edilən  digər  fikir 

isə,  ictimai  əmlak  üzərində  ictimai  mülkiyyət 

olduğu  fikridir.  Bu  fikrə  görə  inzibati orqanlar 

ilə  ictimai  əmlak  arasındakı  əlaqə  mahiyyəti 

etibarilə  özəl mülkiyyət  deyil,  ictimai  mülkiy-

yət  əlaqəsidir  və  bu  əlaqə  dövlətin  ölkəsindəki 

əşya  üzərində  sahib  olduğu  hakimiyyət  hüqu-

qundan  irəli  gəlir.  Bu  fikirlərdən  başqa  Alman 

hüququnun  təsiri  ilə  Balta  tərfindən  müdafiə 

edilən  başqa  bir  fikrə  görə  inzibati orqanlar  ilə 

ictimai  əmlak arasındakı  əlaqə  ümumi hüquqla  

məhdudlaşdırılmış özəl mülkiyyətdir

[16]

. 

Hal hazırda qəbul e dilən fikir, inzibati orqanla-

rın  ictimai  əmlak  üzərində  özəl  əmlak  ilə  eyni 

mahiyyətdə olan mülkiyyət hüququnun olduğu,  

ancaq bu mülkiyyətin özəl mülkiyyətdən fərqli

[17]

, 

Hauriou  tərəfindən  ifadə  olunduğu  kimi 

inzibati  mülkiyyət

[18]

  olduğu  fikridir.  Əslində 

T ürkiyədə  Konstitusiya  və  qanunlarda  mülkiy-

yət  ifadəsi  yoxdur.  Qanunvericilikdə  istifadə 

olunan “ dövlətin hakimiyyəti  və  sərəncamı  al-

mayacağı, kantonların düzenleme yetkisinin bu 

mallardan kamunun nasıl yararlanacağını belir-

lemekle sınırlı olduğu, ortak yararlanmayı orta-

dan kaldıracak ya da sınırlayacak düzenlemeler 

getiremeyecekleri  ifade  edilmektedir.  Sahipsiz 

mallar  dışındaki  kamu  mallarının  özel  mülki-

yete  dolayısıyla  özel  hukuk  hükümlerine  tabi 

olup  olmayacaklarını her kanton kendi  düzen-

lemeleriyle belirlemektedir

[14]

. 

D. Türk Hukukunda 

T ürk  hukuk  doktrininde  kamu  tüzelkişilerinin 

kamu  malları  üzerindeki  yetkilerinin  niteliği 

konusunda  farklı  görüşler  ileri  sürülmüştür. 

Fransız  doktrinince  savunulan  birinci  görüşü,  

yani  idarenin  kamu  malları  üzerinde  mülkiyet 

hakkını  reddeden  salt koruma  ve  denetim  yet-

kisi olduğu  görüşünü benimseyen kimi yazarlar 

(H.  Veldet  Velidedeoğlu,  Galip  Esmer,  S.  

Sulhi  T ekinay, Halil  Cin),  idarenin  kamu  mal-

ları  üzerindeki  bu  yetkisini  geniş  bir  kolluk 

yetkisi  olarak  kabul  etmişler  ve  idarenin  bu 

malların tahsis amacına aykırı bir şekilde tasar-

rufta bulunamayacağını belirtmişlerdir

[15]

.  

Kimi  yazarlarca  (Onar,  Derbil,  Özyörük, 

Doğanay)  savunulan  bir  diğer  görüş  ise,  kamu 

malları  üzerinde kamu  mülkiyeti  olduğu  görü-

şüdür.  Bu  görüşe  göre  idare  ile  kamu  malları 

arasındaki  ilişkinin  niteliği  özel mülkiyet  değil 

kamu  mülkiyeti ilişkisidir ve bu ilişki  devletin 

ülkesindeki  eşya  üzerinde  sahip  olduğu  iktidar 

hakkından  kaynaklanmaktadır.  Bu  görüşten 

başka Alman hukukundan etkilenen Balta tara-

fından  savunulan  bir  diğer  görüşe  göre,  idare 

ile kamu malları arasındaki ilişki kamu hukuku 

ile sınırlandırılmış özel mülkiyet görüşüdür

[16]

. 

Bugün  için  kabul  edilen  görüşün,  idarenin 

kamu  malları  üzerinde  özel malı  ile  aynı  nite-

likte mülkiyet hakkı bulunduğu, ancak bu mül-

kiyetin özel mülkiyetten farklı

[17]

 Hauriou tara-

fından  kavramlaştırılan  ifade  ile  idari  mülki-

yet

[18]

 olduğu  belirtilmiştir.  Aslında T ürkiye'de 

Anayasa'da ve yasalarda mülkiyet ifadesine yer 

verilmediği  görülmektedir.  Mevzuatta  kulla-

nılan  "devletin  hüküm  ve  tasarrufu  altında 

olmak" ifadesinin mülkiyeti dışlayan bir huku-

ki  durum  olmadığı

[19]

  ve  kamusal  mülkiyeti 

ifade  ettiği  belirtilmiştir

[20]

.  Yargı  kararlarında 

da  açıklığa  kavuşturulamayan  ifadenin  her 

kanun  bakımından  ayrı  ayrı  incelenerek  kap-

samının  belirlenmesi  gerektiği  önerilmekte-

dir

[21]

. 

---