Microsoft Word Design Hukuk Sempozyum last doc

“Özel Hukuk” Uluslararası Sempozyum

 

 

391 

ilə  həyata keçirilir.  Đnzibati orqan təxsis  aktını 

ləğv  edərək  ictimai  əmlakı  özəl  əmlaka  çevirə 

bilər.  Beləliklə  ictimai  əmlakı  mühafizə  məq-

sədi  güdən  özgəninkiləşdirmə  qadağası  təsirsiz 

vəziyyətə  salınır  və  inzibati  orqan  artıq  özəl 

əmlak  statusunda  olan  ictimai  əmlak haqqında 

sərəncam  verə  biləcək.  Bu  səbəbdən  bu  prinsi-

pin  nisbi  xarakter  daşıdığı,  təxsislə  məhdud 

qüvvəyə  sahib  olduğu  qeyd  e dilmişdir

[27]

.  Bu 

prinsipin effektivliyi, təxsisi ləğv etmə səlahiy-

yətinə  sahib  olan orqan  ilə təxsis  ləğv  edildik-

dən  sonra    əmlak  barəsində  sərəncam  verən 

orqanların  fərqli  olduğu  təqdirdə  mümkün  ola 

bilər.  T əxsis  ləğv  edildikdən  sonra  inzibati 

orqanların  ictimai  əmlak  barədə  sərəncam  verə 

bilməsi,  ictimai  əmlakda  ictimai  hüquqi  şəxs-

lərin  mülkiyyətə  əsaslanan  səlahiyyətlərinin 

olduğunu irəli sürən nəzəriyyənin də iddialarını 

təsdiqləyir. Çünki, inzibati orqan ictimai əmlak 

barəsində  istifadə və  bəhrələnmə  səlahiyyətləri 

ilə  yanaşı “təxsisi”  ləğv  etmək  surətiylə  sərən-

cam vermə səlahiyyətinə də sahibdir.  

Đctimai  əmlak  rejiminin  belə  bir  zəif nöqtəsini 

nəzərə  alan  qanunverici,  bəzi  əmlaklar  baxı-

mından  xüsusi  mühafizə  sistemi  qəbul  etmiş-

dir.  Bu  sistemdə  birbaşa  Konstitusiyada  tən-

zimlənən bəzi əmlakın yalnız dövlət tərəfindən 

istifadə edilə biləcəyi və özgəninkiləşdirilə bil-

məyəcəyi  göstərilir.  Konstitusiyada  bu  şəkildə  

tənzimlənən  ictimai  əmlaka  verilə  bilən  ən 

əhəmiyyətli və aktual misal meşələrdir (169-cu 

m.).  Bundan  başqa  da  bəzi  qanunlarda  ictimai 

əmlakın  özgəninkiləşdirilməsini  qadağan  edən 

müddəalar  vardır.  Məsələn  3998  saylı  Məzar-

lıqların  Qorunması  Haqqında  Qanun  (1-ci  m.) 

bələdiyyə  ya  da  kəndlərin  mülkiyyətində  olan 

ümumi məzarlıqların satılmasını və qazandırıcı 

zaman sahibliyinə əsasən əldə edilməsini qada-

ğan  etmişdir.  2402  saylı  Kadastr  Qanununun 

ictimai  əmlakı  tənzimləyən  16-cı  maddəsinin 

(b)  bəndində  otlaq,  yaylaq,  qışlaq,  xırman  və 

bazar  kimi hamının  istifadəsinə  verilmiş  əmla-

kın xüsusi  qanunlarında  yazılan  müddəalar  xa-

ricində  özəl  mülkiyyətə predmet olmayacağını 

tənzimləmişdir.  

T ürk  məhkəmə  orqanları  da  verdikləri  qərar-

larda  bu  prinsipin  mühtəvası  və  əhatə  dairəsi 

haqqında  dəqiqləşdirmələr  aparmışlar.  Belə ki, 

Konstitusiya  Məhkəməsi,  Đctimai  Đstehsal  Mü-

əssisələrinin  istifadə  etdikləri  təbii  sərvət  və 

ehtiyatların  satış  və ya  emal  hüququnun  müd-

dətsiz  olaraq  verilməsini  168-ci  maddəyə  zid-

diyyət  təşkil  etdiyi nəticəsinə  gəlmişdir

[28]

.  Bu 

qərardan hərəkətlə Konstitusiya Məhkəməsinin 

özəlləşdirilmə yoluyla özgəninkiləşdirilən təbii 

idarenin  kamu  malı  üzerinde  tasarruf  edebil-

mesi,  kamu  mallarında  kamu  tüzelkişilerinin 

mülkiyetten  kaynaklı  yetkileri  olduğunu  öne 

süren  görüşün  de  bir  dayanak  noktasını  teşkil 

etmektedir.  Zira,  idare  kamu  malları  üzerinde 

kullanma  ve  yararlanma  yetkilerinin  yanı  sıra 

"tahsisi" kaldırmak  suretiyle tasarruf  etme  yet-

kisine de sahiptir.  

Kamu  malları rejiminin  söz  konusu  zayıf  nok-

tasını  göz  önünde  bulunduran  T ürk  yasako-

yucu,  bazı  kamu  malları  için  özel  bir  koruma 

rejimi  öngörmüştür.  Buna  göre  doğrudan 

Anayasa'da  düzenlenen  bazı  malların  sadece 

Devlet  eliyle  işletileceği  ve  mülkiyetinin  devr-

edilemeyeceği  öngörülmüştür.  Anayasa'da  bu 

şekilde  düzenlenen  kamu  mallarına  verilecek 

en  önemli  ve  güncel  örnek  ormanlardır  (AY 

mad. 169). Yine bazı kanunlarda kamu malları-

nın  devrini yasaklayan  hükümler  vardır.  Örne-

ğin 3998 Sayılı Mezarlıkların Korunması Hak-

kında  Kanunun  (madde  1)  mülkiyeti,  belediye 

ya  da  köylere  ait  olan  umumi  mezarlıkların 

satılamayacağı  ve  kazandırıcı  zamanaşımı  zil-

yetliği  yoluyla  iktisap  edilemeyeceği  düzen-

lenmiştir.  Yine 3402  Sayılı  Kadastro  Kanunun 

kamu  mallarını  düzenleyen  16.  maddesinin  b 

bendinde  mera,  yaylak,  otlak,  kışlak,  harman 

ve panayır gibi kamunun yararlanmasına tahsis 

edilen  malların  özel  kanunlarında  yazılı 

hükümler saklı kalmak kaydıyla özel mülkiyete 

konu teşkil etmeyeceği düzenlenmiştir. 

T ürk  yargı  organları  da  vermiş  oldukları  bazı 

kararlarla  bu  ilkenin  kapsam  ve  içeriği  konu-

sunda katkıda bulunmuşlardır. Nitekim Anaya-

sa  Mahkemesi,  Kamu  Đktisadi  T eşebbüslerinin 

yararlandıkları  doğal  zenginlik ve  kaynakların 

satış  veya  işletme  hakkının  süresiz  devri  şek-

linde özelleştirilmesinin Anayasanın 168. mad-

desine  aykırılık  teşkil  ettiği  sonucuna  varmış-

tır

[28]

.  Bu  karardan yola  çıkarak  Anayasa Mah-

kemesinin  özelleştirme  yoluyla  devredilecek 

doğal zenginlik ve kaynakları da tıpkı ormanlar 

gibi  özel  koruma  kapsamında  ele  aldığı 

söylenebilir. T ürkiye'de  son  yıllarda    "orman" 

konusu  gündemdedir.  Anayasadaki  koruyucu 

hükmü  aşmak  için  hükümet  tarafından  hazır-

lanan,  Cumhurbaşkanınca  geri  gönderilen yasa 

tasarısı  5.11.2003  tarihinde  (4999  sayılı  yasa) 

kabul  edilmiştir.  Yasa  ile  "kızılağaçlıklar  ve 

aşılı  kestaneliklerin"  Orman  Kanunundaki  or-

man tanımı dışına çıkarılması böylece bu alan-

lar  üzerinde  tasarruf  edilebilmesi  amaçlanmış-

---