Microsoft Word Design Hukuk Sempozyum last doc

“Mülki hüquq” beynəlx alq simpozium 

 

34 

hüm olmadığı qeyd e dilib.  Məsələn, “ sübutlara 

dair  müqavilələrdə”  standart  şərtin hamin  mü-

qavilənin  əsas  məzmununda  nizamlanması,  bu 

müqavilələrin əlavəsində yer tutması və ya mü-

qavilə  məzmunu,  yaxud  da  əlavəsində  yer  al-

ması,  yerinin  dəyişdirilməsi,  tətbiqatda  fərqli 

qərarlar  meydana  gətirməyəcəkdir. Eyni  şəkil-

də  “ standart  müqavilə”  qaydasını  seçən  tərəf, 

müxtəlif “ standart müqavilə” formaları hazırla-

yaraq, müştəriləri ilə münasibətlər meydana gə-

tirərkən, “ standart  şərtlərə”  dolanması  yolu  ilə 

bağlanıldı. 

Maddənin 3-cü bəndindəki tənzimləməyə görə, 

təcrübədə  tez-tez  qarşılaşan  bir  hadisə  nəzərə 

alınıb. Həqiqətən, müxtəlif “ standart müqavilə-

lərdə”  müqavilənin  bütün  göstərişlərinin  qeyd 

edildiyi,  müzakirə  edildiyi  və  həmin  formada 

qəbul  edildiyi  haqqında  qeydlər  olur.  Hətta, 

müqavilənin müzakirəsi mərhələsində, imza ilə 

birlikdə,  əlavə tənzimləmə  də  həyata keçirilər-

kən, müqavilə  məzmununun  və  “ standart  şərt-

lərin” oxunduğuna,  anlaşıldığına  və  bu  şəkildə 

qəbul  edildiyinə  dair  izahatları  əhatə  edən pro-

tokollar da tənzimlənə bilər. Layihənin bu gös-

tərişi ilə, bütün halların “ standart şərtlərin” im-

perativ normasına tabe  olduğu  açıq  olaraq  nə-

zərdə  tutulub.  Eyni  şəkildə,  birdən  çox  səhifə-

dən  ibarət  olan  “ standart  müqavilələrdə”  səhi-

fələrin hər biri ilə razı olan iştirak edən şəxsin, 

təkcə imzalaması və ya belə izahatlar (qeydlər) 

ilə  imzalaması,  fərqli  qərarlar  meydana  çıxar-

mayacaqdır.  Hətta  hər  bir  bəndin  ayrı-ayrı  və 

ya  belə  qeydlər  ilə  imzalanması  da,  “ standart 

şərtlərə”  dair  imperativ  normaların  pozulması 

üçün kifayət deyildir.  

Maddənin  axırıncı  bəndinə  görə,  təqdim  etdik-

ləri xidməti qanunla və ya müvafiq orqanın ver-

diyi icazə ilə həyata keçirən şəxsin (və ya təşki-

latların)  hazırladığı  müqavilələr,  hər  bir  halda 

“ standart müqavilə” olaraq qəbul edilir. Beləlik-

lə, “ standart  şərtlərin”  mütləq  surətdə  imperativ 

normalar  ilə  nizamlanması  həyata  keçirilib. 

“ Standart  şərtlərin”  tabe  olduğu  imperativ  nor-

malar  baxımından, müqavilə  və  şərtlərini  hazır-

layan tərəfin dövlət təşkilatı olması da tətbiqatda 

müxtəlif qərarlar meydana gətirməyəcəkdir. 

Layihənin  21-ci  maddəsinin  başlığı  “II. 

Əhatə si / 1.Yazılmamış Sayılma”dır. 

Bu  göstərişə  görə,  “ qarşı  tərəfin  mənfəətinə 

zidd  standart  şərtləri”  əhatə  edən  müqavilənin 

bağlanılması  əsasında,  müqaviləni  hazırlayan 

tərəf,  qarşı  tərəfə  bu  şərtlərin varlığı  haqqında 

açıq  bir  şəkildə  məlumat  verməlidir.  Bunların 

veya sözleşme metni ya da ekinde yer almakla 

birlikte yerinin değiştirilmesi, uygulama farklı-

lığı  doğurmayacaktır.  Aynı  şekilde,  tip  sözleş-

me  yöntemine  başvuran  tarafın,  çok  sayıda 

farklı  tipte  sözleşme  hazırlayarak,  müşterileri 

ile  ilişkilerinde,  genel  işlem  koşulları  hüküm-

lerini dolanması yolu da kapatılmıştır. 

-  Maddenin  üçüncü  fıkrasında  yapılan  düzen-

lemede,  uygulamada  sıkça  rastlanan  bir  olgu 

göz önünde tutulmuştur. Gerçekten, çok sayıda 

tip  sözleşmede,  metinde  sözleşmenin  tüm  hü-

kümlerinin her birinin okunduğu, tartışıldığı ve  

bu  şekilde  kabul  edildiğine  ilişkin  düzenle-

meler  yer  almaktadır.  Hattâ,  sözleşme  sırasın-

da  imza  ile  birlikte  ek  düzenleme  yapılarak, 

sözleşme  metninin ve/veya  genel  işlem  koşul-

larının  okunduğuna,  anlaşıldığına  ve  bu  yolla 

kabul  edildiğine  ilişkin  açıklamaları  içeren 

tutanaklar  düzenlenebilmektedir.  T asarının  bu 

hükmüyle,  bütün  durumların,  genel  işlem  ko-

şullarının  emredici  düzenlemesine tâbi  olacağı 

açıkça  öngörülmüştür.  Aynı  şekilde,  çok  say-

falı  tip  sözleşmelerde  sayfalardan  her  birine 

katılanın yalnızca imza atması ya da bu türden  

açıklamalarla  birlikte  imza  atması  farklı  bir 

uygulamaya yol açmayacaktır. Hattâ, her mad-

denin  ayrı  ayrı  ya  da  bu  tür  açıklamalarla 

imzalanması  da  genel  işlem  koşullarına  ilişkin 

emredici hükümleri dolanmaya yetmeyecektir. 

-  Maddenin  son  fıkrasında,  sundukları hizmet-

leri  kanun  veya  yetkili  makamlar  tarafından 

verilen  izinle  yürütmekte  olan  kişi  ve  kurum-

ların  hazırladıkları  sözleşmeler,  her  durumda  

tip  sözleşme  olarak  kabul  edilmekte,  böylece 

mutlak  surette  genel  işlem  koşullarının  emre-

dici  düzenlemesine  bağlı  tutulmuş  olmaktadır. 

Genel  işlem  koşullarının tâbi  olduğu  emredici 

düzenleme  açısından  sözleşme  ve  koşullarını 

hazırlayan tarafın kamu  tüzel  kişisi olması,  uy-

gulama farklılığı doğurmayacaktır” şeklindedir. 

- Tasarı/m. 21’e  göre , “ II. Kapsamı/1. Yazıl-

mamış  sayılma”  başlığı  ile ,  “Karşı  tarafın 

menfaatine  aykırı  genel  işlem  koşullarının 

sözleşmenin  kapsamına  girmesi,  sözleşmenin 

yapılması  sırasında  düzenleyenin  karşı  tarafa, 

bu  koşulların  varlığı  hakkında  açıkça  bilgi 

verip,  bunların  içeriğini  öğrenme  olanağı  sağ-

lamasına ve karşı tarafın  da  bu  koşulları  kabul 

etmesine  bağlıdır.  Aksi  takdirde,  genel  işlem 

koşulları yazılmamış sayılır. 

Sözleşmenin  niteliğine  ve  işin  özelliğine  ya-

bancı olan genel işlem koşulları da yazılmamış 

sayılır” denilmiştir.  

---