Microsoft Word Design Hukuk Sempozyum last doc
Yüklə 3,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
“Mülki hüquq” beynəlx alq simpozium
30 Fərd hüquq üçün deyil, hüquq fərdlərin hüquq- larına xidmət üçün mövcuddur. Bugün daha çox qəbul edilən fikir, mülki pro- sessual hüququn məqsədinin subyektiv hü- quqların qorunması, təsbiti və reallaşdırılması olduğunu müdafiə edən fikirdir. Đddia predmeti olan hüquqi münasibət özəl hüquqa və tərəf- lərin sərbəst iradəsinə əsaslanır. Dolayısıyla ix- tilafın həll edilməsində iddia materialları və dəlilləri tərəflərin təmin etməsi nəzərdə tutula- raq tərəflərə üstünlük tanınmalıdır. Hakimin səlahiyyətlərinin artırılmasının məqsədə xidmət etdiyi hər zaman iddia edilə bilməz, çünki ha- kim tərəflər arasındakı hüquqi münasibətə yad- dır, bu hüquqi münasibətin tarixçəsini bilmir. Doğrudur, xü-susi hüquq ixtilafları arasında daha çox ictimai faydanın və ya ailə kimi bir qurumun və ya istehlakçılar kimi bir qrupun mənfəətlərinin qorunmasını əsas götürən bəzi ixtilaf növləri də vardır. Ancaq, bu, tərəf ira- dəsinə üstünlük tanıyan ümumi qaydanı aradan qaldırmır. Mühakimə orqanı qarşısında tərəflə- rin bərabərliyinin təmin edilməsi, iddia və mü- dafiə hüququnun istifadə edilə bilməsi, adil mühakimə, bitərəf məhkəmə kimi əsas prinsip- lər, hamısı hüquqların daha yaxşı formada real- laşdırılmasına xidmət edən vasitələrdir. Qısası, hüquqi dövlətə uyğun olan üsulun yaradılması sayəsində hüquqların reallaşdırılmasına ən yax- şı formada xidmət edilmiş olacaq [6] .
_____________________________________
[1] Ətraflı məlumat üçün bax. Selçuk Öztek, “ Roma Me- deni Usul Hukukunun Ana Hatları”, Đstanbul Üniversi- tesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Cilt LI, Sayı 1-4, sh.335 vd.
[2]
P rof. Dr. Saim Üstündağ, Medeni Yargılama Hukuku, 7.Bası, Đstanbul 2000, sh.43.
[3]
P rof. Dr. Saim Üstündağ, age., sh.3 dipnot 3aa.
[4] Jhering, L’esprit du droit romain, traduction Meulenaere, tome III, sh.158.
[5]
Bu haqda ətraflı məlumat üçün bax. P rof.Dr.Saim Üstündağ, age., sh.3 vd.; Yavuz Alangoya, Medeni Usul Hukukunda Vakıaların ve Delillerin Toplanma- sına Đlişkin Đlkeler, Đstanbul 1979, sh.82 vd.; xüsusilə mövzunu sistematik və üslub baxımından uğurla dəyər- ləndirmiş olan Sema Taşpınar, “ Medeni Yargılama Hu- kukunda Amaç Sorunu”, Av.Dr.Faruk Erem Armağanı, Ankara 1999, sh.759 vd.
[6]
Se ma Taşpınar, agm., sh.787.
çözümlenmesinde dava malzemesinin ve delil- lerin taraflarca getirilmesini öngörmek sure- tiyle taraflara üstünlük tanınması gerekmek- tedir. Hakimin yetkilerinin arttırılmasının ama- ca hizmet ettiği her zaman söylenemez, çünkü hakim taraflar arasındaki hukuki ilişkiye ya- bancıdır, bu hukuki ilişkinin tarihçesini bilme- mektedir. Gerçi özel hukuk uyuşmazlıkları içinde daha çok kamu yararının veya örneğin aile gibi bir kurumun ya da tüketiciler gibi bir topluluğun veya grubun menfaatlerinin korun- masını esas alan bazı uyuşmazlık türleri de vardır. Ancak bu durum taraf iradesine üstün- lük tanıyan genel ilkeyi ortadan kaldırmamak- tadır. Yargı organı önünde tarafların eşitliğinin sağlanması, iddia ve savunma hakkının kulla- nılabilmesi, adil yargılama, tarafsız mahkeme gibi temel ilkeler hep hakların en iyi şekilde gerçekleştirilmesine hizmet eden araçlardır. Kısaca, hukuk devletine uygun bir usulün yaratılması sayesinde hakların gerçekleştiril- mesine en iyi şekilde hizmet edilmiş olacaktır [6]
.
_____________________________________ [1] Etraflı bilgi için bkz.Selçuk Öztek, “ Roma Medeni Usul Hukukunun Ana Hatları”, Đstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Cilt LI, Sayı 1-4, sh.335 vd. [2]
P rof.Dr.Saim Üstündağ, Medeni Yargılama Hukuku, 7.Bası, Đstanbul 2000, sh.43. [3] P rof.Dr.Saim Üstündağ, age., sh.3 dipnot 3aa. [4] Jhering, L’ esprit du droit romain, traduction Meulenaere, tome III, sh.158. [5]
Bu konuda etraflı bilgi için bkz.P rof. Dr. Saim Üstün- dağ, age., sh.3 vd.; Yavuz Alangoya, Medeni Usul Huku-kunda Vakıaların ve Delillerin Toplanmasına Đlişkin Đlkeler, Đstanbul 1979, sh.82 vd.; özellikle, konuyu sistematik ve üslup olarak başarıyla değer- lendirmiş olan Sema Taşpınar, “ Medeni Yargılama Hukukunda Amaç Soru-nu”, Av.Dr.Faruk Erem Armağanı, Ankara 1999, sh.759 vd. [6] Sema Taşpınar, agm., sh.787.
31 TÜRKĐYƏ HÜQUQUNDA MÜQAVĐLƏN ĐN S TANDART Ş ƏRTLƏRĐ VƏ TÜRKĐYƏ ÖHDƏLĐKLƏ R QANUNU LAYĐHƏS ĐNĐN BU BAXIMDAN TƏHLĐLĐ Prof. Dr. Ce vde t YAVUZ Mərmərə Universiteti, Hüquq Fakültəsi, Mülki Hüquq Kafedrasının Müəllimi
I. Türkiyə Borclar Qanunu Layihəsində Tən- zimlənən “Müqavilənin Standart Şə rtlə rinin” Tə hlili (m.20-25) T ürkiyədə qüvvədə olan Borclar Qanununda (bun-dan sonra, T BQ olaraq adlandırılacaqdır) “müqavilənin standart şərtləri” tənzimlənmə- yib, lakin T ürkiyə Borclar Qanununun Layihə- sinin (Layihə) 20-25-ci maddələrində bu möv- zu tənzimlənib. Layihənin 20-ci maddəsinin başlığı “I. Ümumi Olaraq”dır. Bu göstərişə görə, “ Müqavilənin standart şərt- ləri, hər hansı bir müqavilə bağlanılarkən, hə- min müqaviləni hazırlayan tərəfin, daha sonra bağlayacağı oxşar müqavilələrdə istifadə etmək məqsədi ilə tək başına hazırladığı və qarşı tərə- fə təqdim etdiyi şərtlərdir. Bu şərtlərin müqavi- lənin məzmununda və ya müqavilənin əlavə- sində yer alması, onların əhatə sahəsi, yazı nö- vü və forması önəmli deyildir. - Eyni məqsədlə bağlanılan müqavilə məzmun- larının oxşar olmaması da, həmin müqavilədə nizamlanan şərtlərin, standart şərt sayılmasına mane deyildir. - Standart şərtləri nizamlayan müqavilədə və ya ayrı bir müqavilədə, standart şərtlərin müzakirə edilərək qəbul edilməsinə dair qeydlər, həmin standart şərtlərin hüquqi xarakterinə də təsir etmir.
- Standart şərtlərə dair göstərişlər, təqdim et- dikləri xidmətləri qanunun və ya səlahiyyətli orqanın verdiyi icazə ilə həyata keçirən şəxs və təşkilatların hazırladıqları müqavilələrə də xa- rakterindən asılı olmayaraq “tətbiq edilmir”. Layihənin 20-ci maddəsinin əsaslandırılmış məzmununa görə, “818 sayılı T BQ-da nəzərdə tutulmayan, həmin maddə “E-müqavilənin Standart Şərtləri / I. Ümumi Olaraq” başlığını daşıyan yeni bir maddədir. - Layihənin 20-ci maddəsi dörd bənddən iba- rətdir. Həmin bəndlərdə müqavilənin standart şərtləri tənzimlənib.
TÜRK HUKUKUNDA “GEN EL ĐŞ LEM KOŞ ULLARI” VE TÜRK BORÇ LAR KAN UNU TAS ARIS ININ BU YÖNDEN DEĞERLENDĐRĐLMES Đ
Prof. Dr. Ce vde t YAVUZ Marmara Üniversitesi, Hukuk Fakültesi Medeni Hukuk Kürsüsü Öğretim Üyesi
I. Türk Borçlar Kanunu Tasarısı’nın “Genel işlem koşulları” Düzenlemesinin (m.20-25) Değe rlendirilmesi BK.nda, “ genel işlem koşulları” düzenlenme- miş olmakla birlikte; BKT .m.20-25 arasında, bu konunun ele alınması sözkonusu olmuştur. Şöyle ki: - Tasarı/m.20’ye göre, “ I. Genel olarak” baş- lığı altında, “Genel işlem koşulları, bir sözleş- me yapılırken düzenleyenin, ileride çok sayı- daki benzer sözleşmede kullanmak amacıyla, önceden, tek başına hazırlayarak karşı tarafa sunduğu sözleşme hükümleridir. Bu koşulların, sözleşme metninde veya ekinde yer alması, kapsamı, yazı türü ve şekli önem taşımaz.- Aynı amaçla düzenlenen sözleşmelerin metin- lerinin özdeş olmaması, bu sözleşmelerin içer- diği hükümlerin, genel işlem koşulu sayılma- sını engellemez. - Genel işlem koşulları içeren sözleşmeye veya ayrı bir sözleşmeye konulan bu koşulların her birinin tartışılarak kabul edildiğine ilişkin kayıtlar, onları genel işlem koşulu olmaktan çıkarmaz. - Genel işlem koşullarıyla ilgili hükümle r, sundukları hizmetleri kanun veya yetkili ma- kamlar tarafından verilen izinle yürütmekte olan kişi ve kuruluşların hazırladıkları söz - leşmele re de , niteliklerine bakılmaksızın uy- gulanır” denilmiştir. Madde ge rekçesi de, “ 818 sayılı Borçlar ka- nununda yer verilmeyen, “ E. Genel işlem ko- şulları / I. Genel olarak” ke-nar başlıklı yeni bir maddedir. - T asarının dört fıkradan oluşan 20-nci madde- sinde genel olarak genel işlem koşulları düzen- lenmektedir. - Borçlar hukukunun temelini bireysel sözleş- me modeli oluşturmaktadır. Bireysel sözleşme denilince, Borçlar Kanununun 1 inci ve devamı maddeleri anlamında öneri, karşı öneri ve ka- Yüklə 3,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|