Microsoft Word diplomatiya az doc

www.uemu.birolmali.com
                                                   
Urmu Kitabxanasi
 
72 
vä s.-ä) 
  Aromat  manipulyasiyaları  (aromat  dezinformasiyaları):  Ätir  manipulyasiyaları  ilä  oriyentasiyanın  azdırılması 
fändläridir.  nsan  häyatında  iybilmä  digär  bir  sıra  canlılarla  (mäs.,  käpänäklär,  itlär  vä s.-lä)  müqayisädä  o  qädär  dä 
aparıcı mövqedä olmasa da, här halda, insanlar bir-biri ilä, bir-birinin davranış vä düşüncäsi ilä mähz bu kanalla da, az 
da  olsa,  çoxdan  bäri  manipulyasiyalar  aparırlar  –  parfümeriya,  qida  aromatizatorları  vä b.  bu  mäqsädin 
mähsullarındandır.  Äväzindä  isä  insanlar,  iybilmä  hissiyyatı  dominant  olan  heyvanları  bu  xätlä  aldatmağın  çoxsaylı 
variantlarını  axtarıb  tapıblar.  Bunun  tipik  nümunäsi  müxtälif  tälälärdir  ki,  burada  insanlar  ät,  yağ  vä s.  ätri  yayan 
predmetlär  qoymaqla  häşäratları,  quş  vä  heyvanları  cälb  edib  älä  keçirir  vä  ya  mähv  edirlär  (Nümunä  üçün,  mäs., 
häşäratlar üçün tavandan vä ya digär yerlärdän asılan iyli şirä-yapışqanlar yäqin çoxlarına mälumdur. Siçanlar üçün, 
bu baxımdan, günäbaxan yağının ätri xüsusi cälbedici vasitä kimi istifadä olunur vä s.). 
Härbi xidmätdä käşfiyyata vä ya äsirlikdän qurtulmağa kömäk edän instruktajlardan biri dä belädir: Käşfiyyatçının 
vä ya äsirlikdän qaçanın hämin anda än böyük düşmäni känd itläri vä ya xüsusi tälim keçän axtarış itläridir, çünki onlar 
ätraf dünyada oriyentasiyanı säsä vä ya görünmäyä görä deyil, mähz iybilmäyä görä müäyyänläşdirdiyindän, onlardan 
barmağının  ucunda  gäzmäk  vä  ya  qaranlığa  qısılmaqla,  yaxud  görkäminin  däyişmäklä  dä  qurtulmaq  mümkün  deyil. 
Onların  näzärindän  yayınmaq  üçün  öz  ätrini,  hätta  mümkündürsä,  bütövlükdä  öz  insan  ätrini  däyişmäk  lazımdır. 
nstruktajda öz paltarını bütövlükdä mal-qoyun peyinliyindä bulaşdırmaq tövsiyyä olunur (nä qädär qeyri-estetik olsa 
da) – här halda, belä väziyyätdä ölmäyib sağ qalmaq istäyänlär üçün; 
  Dequstral  yalan  (dequstral  dezinformasiyalar):  Dad  manipulyasiyaları  ilä  oriyentasiyanın  azdırılması  halıdır. 
Dadbilmä  hissiyyatı  insanın  häyatında  görmä  vä  eşitmä  säviyyäsindä  böyük  ähämiyyät  käsb  etmäsä  dä,  här  halda, 
orqanizmin ehtiyac hiss etdiyi, vitaminlär, zülallar, turşular vä s.-lä zängin olan täamları tapmaq, yaxud orqanizm üçün 
ziyanlı,  zähärli  vä s.  täamları  färqländirä  bilmäk  üçün  bu  kanal  ähämiyyätli  oriyentirdir.  Lakin  eyni  zamanda, 
aldadılması asan olan oriyentirdir: Mäs., adätän tibbdä acı häblärä qarşı dad reaksiyasını neytrallaşdırmaq üçün onların 
şirin täbäqälärlä örtülmäsi; kimisä märgümüşlä (arsen vä ya mışyakla) zähärläyärkän bunun sarımsaqla yeyilän täama 
qarışdırılaraq ona verilmäsi (märgmüş sarımsaqla eyni dad verir) vä b. bu qäbildändir; 
  Digär tipli yalanlar (dezinformasiyalar): Bunlar 5 äsas hiss orqanları vasitäsilä aparılan müşahidä ilä älaqädar süni vä 
ya täbii olaraq baş verän manipulyasiya halları idi. Bundan älavä, 20-yä yaxın kömäkçi hiss orqanları ilä älaqädar da 
belä halların täbii vä ya süni şäkildä baş vermäsinä nümunälär çoxsaylıdır. 
Bura  qädär  sadalananlar  insanın  ätraf  dünyadan  aldığı,  yäni  idrakaqädärki  siqnalların  saxtalığından  doğan 
manipulyasiya  halları  idi.  Bu  siqnalların  ikinci  märhälä  saxtalaşması  –  onların  hiss  dilindän  mäntiq  dilinä 
«tärcümä» olduğu aktda baş verir, yäni idrak deşifratorunun öz xüsusiyyätlärindän töräyir. 
 
     
IV.2.2.2. TÄSVIR MANIPULYASIYALARI 
Yuxarıda sadalananlar spektr aspektindän yalanın mümkün bütün formaları idi.  ndi isä onun metodları, yäni 
süni induksiya qaydaları barädä. 
Yuxarıda  sadalananlar  insanın  ätraf  dünyadan  aldığı  siqnalların  tährif  olunmasından  yaranan  müxtälif 
manipulyasiya formaları idi.  nsanın ätraf dünyadan siqnal almaq qabiliyyäti bunca geniş diapazonu ähatä edirsä 
dä, onun ätrafa siqnal şüalandıra bilmäk qabiliyyäti cämisi iki kanalla mähdudlaşır: nitq vä davranış kanalları ilä. 
Bu  da  özlüyündä,  insanın  ätraf  dünya  ilä  manipulyasiya  apara  bilmäk  imkanını  da  bu  iki  çärçivä  ilä 
mähdudlaşdırır.  Başqa  sözlä,  sosial  yalanın  cämisi  iki  forması  ola  bilir  –  verbal  yalan  vä  davranış  yalanları 
(haşiyä kimi qeyd edäk ki, definitiv aspektdän, biheviorizmin ardınca müasir psixologiya, nitqi dä davranışın bir 
növü kimi qäbul edir. Hämçinin, struktur qrammatikanın ardınca linqvistika, nitq vä dil arasında färq qoyur): 
  Verbal  yalanlar  (dezinformasiyalar):  Sözlär  (hökmlär)  vasitäsilä  täräf-müqabilin  oriyentasiyasını  azdırmaq  fändläri, 
manipulyasiyalarıdır.  Birbaşa  olaraq  ikinci  siqnal  sistemi  vasitäsilä  täsir  göstärir.  Başlıca  kriteriyası  mäntiqdir.  stär 
danışıq vä istärsä dä yazı formasında insanların bir-birini aldatmasının bütün formaları bu kateqoriyaya aiddir; 
  Davranış  yalanları  (dezinformasiyaları):  Häqiqi  räyin,  fikrin,  mahiyyätin,  ähvalın,  qabiliyyätin  vä s.  qeyri-adekvat 
davranışlarla maskalandırılması fändläridir.  nteraktiv mänada, qeyri-verbal kommunikasiya vasitäsidir. 
nsanların  özlärini,  öz  davranış  vä  maneralarını  (o  cümlädän,  danışıq  maneralarını),  situasiyaya,  sosial 
normalara  vä  ya  müsahibin  zövqünä,  baxışına,  istäyinä  uyğunlaşdıraraq  häräkät  etmäsi,  müxtälif  mäqsädlärin 
realizäsi  üçün  istifadä  olunan  manevr  häräkätläri (o cümlädän, härbi taktikalar, şahmat kombinasiyaları, Şärq 
älbäyaxa döyüş ustalarının diqqätyayındırıcı äl-qol häräkätläri vä s.), müxtälif simvolik jestlär, simulyasiyalar, 
täqlid vä yamsılamalar, illüzionistlärin müxtälif tryukları (fokusları), davranış imitasiyaları, diplomatik aksiyalar, 
Ostap Bender fändläri, şou mäqsädli skandallar vä b. bu kateqoriyanın tipik nümunäläridir. 
  Bäzi  gänc  oğlanların  öz  sevgililärini  küçänin  tininäcän  avtobusla  gätirib,  qızın  qonşularının  gözündän  pärdä  asmaq 
üçün, oradan o yana bir dayanacaqlıq yolu taksi ilä aparıb ötürmäsi; bäzi qızların özlärini häyätdä (yol qırağında, bulaq 
başında,  çayın  känarında  vä s.)  duran  oğlanlara  göstärmäk  üçün  ehtiyac  olmadan  gün  uzunu  häyätdän  (krandan, 
kährizdän,  bulaqdan, çaydan  vä s.) su daşıyıb,  gätirdiklärini dä binanın arxasında (ağacların arasında, häyätdä vä s.) 
harasa boşaldaraq  yenidän qayıtmaları; bäzi falçıların qäbula gälänläri növbäyä  yazdıraraq, sonra burada qeyd olunan 
koordinatlarına  äsasän  onlar  barädä  ätraflı  mälumat  toplatdırıb,  qäbul  günü  öz  «bilicilikläri»  ilä  onları  väcdä 
gätirmäläri;  bäzi  «super-market»  rähbärlärinin  alıcıları  än  defisit  malların  reklamı  ilä  cälb  edib,  onların  evä  üzüqara 

---