Microsoft Word Dissertasiya -di doc
Yüklə 0,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Sxem 1.2 Dünya iqtisadiyyatında dünya t əs ərrüfat əlaq əl ərinin beyn əlxalq t ənziml ənm
- Dünya t əs ərrüfat əlaq əl ərinin beyn əlxalq t ənziml ənm əsi sistemi Obyektl
- Subyektl ər
25 struktur böhranlar sonuncuların OPEK ölkələrinə razılaşdırılmış mövqeyin işlənib hazırlanmasının və milli iqtisadiyyatların struktur yenidən qurulması prosesində birgə qüvvələrinin zəruriliyini göstərdi. Dördüncüsü, dünya iqtisadiyyatının qloballaşması, ölkələrin qarşılıqlı ə laqələrinin və qarşılıqlı asılılığının güclənməsi, milli iqtisadiyyatların dünya təsərrüfatında baş verən dəyişikliklərə uyğunlaşmasının zəruriliyi qabaqcıl sənaye ölkələrinin iqtisadi siyasətinin koordinasiyanı, milli siyasətlərin beynəlxalq sabitliyə uyğunluğunu təmin edən əməkdaşlıq və müqavilələrin müxtəlif metodlarının işlənib hazırlanmasını tələb edirdi. Dünyanın qabaqcıl ölkələrinin iqtisadi siyasətinin koordinasiyası məqsədilə 1961-ci ildə qtisadi Əməkdaşlıq və nkişaf Təşkilatı - Ə T yaradı. Onun praktikasına “böyük yeddilik” ölkələrinin yüksək səviyyədə müntəzəm müşavirələr daxil edildi. Beşincisi, fəaliyyəti milli sərhədlər çərçivəsindən kənara çıxan TMK-lar gücünün artmasıdır ki, o, çox hallarda həm baza ölkələrdə, həm də qəbul edən ölkələrdə milli iqtisadiyyatların inkişaf maraqları ilə ziddiyyət təşkil edir. Dünya birliyi onların fəaliyyətini tənzimləmək üçün yeni forma və metodlar axtarırdı. Altıncısı, regional iqtisadi inteqrasiya proseslərinin intensiv inkişafı regional tənzimləmə strukturlarının yaradılması yolu ilə dövlətlərarası tənzimləmənin məzmununu dərinləşdirmiş və formalarını müxtəlif etmişdir. Bu, Avropa iqtisadi məkanında özünü daha parlaq büruzə vermişdir. Yeddincisi, dünya kapitalist təsərrüfatının və sosialist təsərrüfatının 45 illik qarşıdurması sonuncunun dağılması kimi dünya təsərrüfat münasibətlərinin dövlətlərarası tənzimlənməsi sisteminin fəaliyyəti prosesi kimi öz düzəlişlərini etdi. Səkkizinci, müxtəlif ölkələrin hüquqi şəxsləri arasında iqtisadi münasibətlərin intensiv inkişafı, o cümlədən milli qanunvericiliklərin razılaşmadığı şəraitdə və müxtəlif ölkələrin hökumətləri tərəfindən xarici iqtisadi əlaqələrin tənzimlənməsinin üsul və metodları arasında fərqlərin olması qarşılıqlı əlaqədə olan iqtisadi subyektlər arasında ciddi mübahisələr doğururdu. Nəhayət, bəşər sivilizasiyasının ətraf mühitin mühafizəsi, nüvə müharibəsi təhlükəsi, demoqrafik, ərzaq, xammal və s. kimi qlobal inkişaf problemlərinin
26 kəskinləşməsi də bir sıra BMT altqurumlu beynəlxalq iqtisadi münasibətlərin dövlətlərarası tənzimlənməsi sisteminin elementlərinin yaradılmasında mühüm şərt olmuşdur. Dünya iqtisadiyyatında dünya təsərrüfat əlaqələrinin beynəlxalq tənzimlənməsi sisteminə aşağıdakı kimi sxematik təyinat verilir [17]:
Sxem 1.2 Dünya iqtisadiyyatında dünya təsərrüfat əlaqələrinin beynəlxalq tənzimlənməsi sistemi
Beynəlxalq iqtisadi münasibətlər sisteminin inkişafından danışarkən beynəlxalq təşkilatlar fenomenini diqqətdən qaçırmaq olmaz. Müasir dünyanın hazırkı inkişaf çağında bu və ya digər beynəlxalq iqtisadi təşkilatın fəaliyyətində iştirak etməyən bir ölkə tapmaq çətindir. Bu əlaqələr daim genişlənir və mütəşəkilləşir. Beynəlxalq iqtisadi təşkilatlar qlobal, hər şeyi əhatə edən, dünya iqtisadiyyatına və siyasətinə çoxtərəfli təsir göstərən təzahürdür. Beynəlxalq iqtisadi təşkilatlar fəaliyyət
- mal ticarəti - xidmətlər ticarəti - texnologiyaların ötürülməsi - kapitalın miqrasiyası - işçi qüvvəsinin miqrasiyası - daşınmalar - hesablaşmalar və s. Subyektlər
- konfranslar - müşavirələr - daimi orqanlar - qarışıq komissiyalar -
Alətlər
(regional da daxil olmaqla) - ticarət müqavilələri - əmtəə dövriyyəsində müqavilələr - klirinq müqavilələri - iqtisadi və texniki əməkdaşlıq haqqında müqavilələr - maliyyə yardımı haqqında müqavilələr
- konvensiyalar - qətnamələr - əsasnamələr - tipoloji əlaqələr 27 istiqamətindən asılı olaraq universal və xüsusiləşdirilmiş təsnifatlandırmaya malikdirlər.
Beynəlxalq təşkilat saziş əsasında yaradılmış dövlətlərarası və ya qeyri-dövlət xarakterli birliklərdir. Beynəlxalq hökumətlər arası (dövlətlərarası) və qeyri-hökumət (qeyri-dövlət, ictimai) təşkilatlara bölünür. Beynəlxalq təşkilatları bir sıra müvafiq meyarlara görə aşağıdakı kimi təsnifləşdirirlər [24, 25]: 1.Üzvlər dairəsindən asılı olaraq, təşkilatları ümumi və ya məhdud tərkiblilərə ayırırlar. Ümumi və ya universal beynəlxalq iqtisadi təşkilatlar potensial olaraq bütün dövlətlərin iştirakına nəzərdə tutulmuşdur, baxmayaraq ki, hətta bu gün BMT-də bəzi ölkələr müxtəlif səbəblərdən iştirak etmirlər. Məhdud tərkibli beynəlxalq təşkilatlar regional ola bilər. 2.Təşkilatlar səlahiyyətin xarakterindən asılı olaraq ümumi və xüsusi səlahiyyətə malik olanlara bölünür. Birinci halda səlahiyyət əməkdaşlığın hər hansı bir sferası ilə məhdudlaşmamışdır. Buna misal BMT-dir ki, praktiki olaraq burada istənilən beynəlxalq problemi nəzərdən keçirə bilir. Onun ixtisaslaşmış müəssisələrinin səlahiyyətinə aid olan konkret məsələlər istisna təşkil edir. Bu geniş səlahiyyət icbari qərarlar qəbul edə bilməyən, bu səbəbdən də müzakirələrlə və tövsiyələr qəbul etməklə kifayətlənən universal təşkilatların səlahiyyətlərində özünü göstərməyə bilməz. Sülhün təmin edilməsi naminə yalnız müəyyən hallarda hüquqi cəhətdən icbari qərarlar qəbul edə bilən BMT Təhlükəsizlik Şurası üçün istisna vardır. 3.Beynəlxalq təşkilatlar dövlətlərin ötürdüyü səlahiyyətin həcminə görə ayırırlar:
Bu təşkilatlarda yenidən bölüşdürülmüş səlahiyyət dövlət və təşkilat üçün müştərək qalır;
Bu təşkilatlar bir sıra məsələlər üzrə və bu məsələlərin həllində üzv-dövlətlərin funksiyalarını məhdudlaşdıran müstəsna səlahiyyətlərə malikdir. Bunlara misal üzv-ölkələr üçün valyuta-kredit sahəsində BVF-nin və BY B-nın Yüklə 0,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|