4
özüylə bərabər yeni-yeni problemlər də doğurur.Əsas müəssisə vergiləri ödəyə
bilmir, çünki mal alıcıları aldıqları mala görə borclarını ödəmirlər.Dövlət isə öz
növbəsində vergi daxilolmalarının azlığından büdcə planını yerinə yetirə bilmir və
iqtisadiyyatın bəzi sahələrinə dövlət yardımı gecikdirilir və ya ümumiyyətlə
yardım edilmir. Bütün bunlar isə ümumilikdə iqtisadi həyata öz təsirini göstərir və
dövlət istər iqtisadi, istər siyasi, istərsə də digər sahələr üzrə gücünü itirir. Müasir
dövrdə bu problemlərin həll edilməsinin mümkün yolları barədə dövlət
dairələrində və müəssisə miqyasında müvafiq tədbirlər görülür.Dövlət bu
problemlərin həlli üçün qiymətli kağızlar bazarının inkişafını daha məqsədəuyğun
hesab edir.
Buna görə də bu bazarın formalaşdırılması nəinki ölkədə mövcud olan və
iqtisadiyyatın inkişafına əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərən həmin problemlərin
həllinə təsir göstərər, həm də iqtisadi subyektlərin iqtisadi fəaliyyətə daha çox
maraq göstərmələrinə və səmərəli işgüzar fəallığa cəlb olunmalarına imkan
verər. ndiki müasir dövrdə qiymətli kağızlar bazarının iqtisadiyyat üçün bu qədər
ə
hmiyyətli olmasına və dövlətin bu barədə irimiqyaslı islahatlar aparmasına
baxmayaraq, ölkəmizdə bu barədə hələ də informasiya qıtlığı mövcuddur. Bunları
nəzərə alaraq dissertasiya işinin yazılmasında əsas məqsəd bu sahənin mahiyyəti
və əsas cəhətlərinin öyrənilməsi və təhlil olunması, onun inkişaf istiqamətlərinin
müəyyən edilməsi və respublikamızda qiymətli kağızlar bazarının formalaşması
xüsusiyyətlərinin tədqiqi, iqtisadiyyatda rolunun açıqlamasından ibarətdir.
Dissertasiya işi girişdən ,3 fəsildən , nəticə və ədəbiyyat siyahısından
ibarətdir.Birinci fəsildə qiymətli kağızlar bazarının formalaşmasının nəzəri
məsələlərindən bəhs edilir.Bu fəsildə maliyyə bazarı və onun formalaşması ,
həmçinin qiymətli kağızlar bazarının funksiya və vəzifələrindən geniş bəhs
edilmişdir.
Dissertasiya işinin ikinci fəsilində Azərbaycanda qiymətli kağızlar bazarının
mövcud vəziyyəti və prosessual təhlili haqqında bəhs olunur.Həmçinin
5
Azərbaycanda ilkin və ikinci (təkrar) qiymətli kağızlar bazarı və Azərbaycanda
qiymətli kağızların forma və növləri haqqında bəhs edilimişdir.
Üçüncü və son fəsildə Azərbaycan Respublikasında qiymətli kağızlar
bazarının formalaşması,Azərbaycanda qiymətli kağızlar bazarının təşkili
xususiyətləri və Azərbaycan Respublikasında qiymətli kağızlar bazarının inkişaf
yolları haqqında bəhs edilir.
Dissertasiya işində həmçinin qiymətli kağızlar bazarının vəziyyətini təsvir
etmək məqsədiylə sxem və cədvəllərdən istifadə edilmişdir.Həmçinin QKDK və
BFV-nın statistik göstəriciləri və məlumatlarından da istifadə edilimişdir.
6
I FƏS L.Qiymətli kağızlar bazarının formalaşmasının nəzəri əsasları və prinsipləri
1.1. Maliyyə bazarı,onun formalaşması və nəzəri əsasları
Maliyyə bazarı pul vəsaitlərinin hərəkətinin təşkil edilməsinin xususi forma
və sferası olub maliyyə münasibətləri sferasında alqı-satqı münasibətlərinin
məcmusudur.Bazar iqtisadiyyatına keçid dövründə maliyyə resurslarının fasiləsiz
olaraq ölkə iqtisadiyyatına cəlb edilməsi mühüm əhəmiyyət kəsb edir.Belə
ki,muasir şəraitdə maliyyə bazarları mülkiyyət formasından asılı olmayaraq həm
makroiqtisadi səviyyədə, həm də dövlət səviyəsində onların resursları ilə təmin
edilməsində mühüm rol oynayır. Deməli,bazar iqtisadiyyatının inkişafı maliyyə
bazarı olmadan mümkün deyil.
lk olaraq onu qeyd edim ki,maliyyə bazarlarının yaranması obyektiv
xarakter daşıyır və o dövlətin və müxtəlif təşkilati-hüquqi formaya malik olan
müəssisələrin faliyyəti ilə əlaqədar olaraq daha da inkişaf etmişdir.Digər tərəfdən
bazar iqtisadiyyatı şəraitində dövlətin iqtisadiyyata müdaxilə səviyyəsi,dövlətlə-
müəssisələrin qarşılıqlı faliyyəti də maliyyə bazarına öz təsirini göstərmişdir.
Həmçinin maliyyə bazarı elə bazar formasıdır ki,burada əmtəə kimi maliyyə
resursları çıxış edir.Başqa sözlə,maliyyə bazarı pul vəsaitlərinin iqtisadi subyeklər
arasında bölgüsünü təmin edən bazardır.
Maliyyə bazarının məqsədi pul vəsaitlərinin səmərəli şəkildə səfərbər
edilməsini və onların maliyyə resurslarına ehtiyacı olanlara satışını təmin
etməkdən ibarətdir.Maliyyə bazarının yaranmasının zəruriliyinin əsas amillərindən
biri maliyyə ehtiyatlarının qeyri-bərabər bölgüsüdür.Çünki bu bölgü zamanı
müəssisələrin bir qismində maliyyə ehtiyatlarının artıqlığı,digər qismində isə
maliyyə ehtiyatlatının çatışmamazlığı özünü biruzə verir.Bu zaman maliyyə
ehtiyatlarının bir müəssisədən digərinə doğu hərəkətinin təmin edilməsinin
mühüm forması kimi maliyyə bazarı çıxış edir.Deməli,maliyyə bazarı pul
Dostları ilə paylaş: |