Microsoft Word Elm-Senet. Kitab 2 Amine
Yüklə 5,18 Mb. Pdf görüntüsü
|
236 dillərindən biri kimi tıqdim edilirdi. Güney Dağıstan ləzgi qru- puna yaxın bir dil kimi verilirdi. Bu konsepsiya burada artıq bu şəkildə Azərbaycanın milli varlıq olmadığı fikrini ortalığa gətirmişdir. Yəni Güney Azər- baycanda və Quzey Azərbaycanda yaşayan azərbaycanlılar heç zaman vahid bir xalq olmamışlar. Mənə elə gəlir ki, bunun nə dərəcədə ciddi problem olduğunu izah etməyə ehtiyac yoxdur. Ancaq bununla, yəni çoxdilliyin bu arayışı ilə kəsrəviçilik So- vet Azərbaycanına da gətirildi və bir növ rəsmiləşmiş oldu. Keçən məclisimizdə – “Sovet–Amerika qarşdurması: Azərbaycan böhranı və soyuq müharibə” mövzusunun müzaki- rəsi zamanı istinad etdiyim bəlgəyə dönmək istəyirəm. 1946-cı il fevralın 23-də Qəvam üs-Səltənə Stalin və Molotovun qəbu- lunda olmuşdu. Molotov Qəvam üs-Səltənəyə iradını bildirərək deyir ki, siz azərbaycanlılara məktəb, yazı-pozu, qəzet, muxta- riyyət verməməkdə düz etmirsiniz. Bu görüşə aid sənədlərdən belə bir hissəni sizin diqqə- tinizə çatdırıram: “Затем Kавам достал из кармана кaкой-то доку- мент и заявил: “Здесь доказывается, что тюркский язык не является родным языком азербайджанцев. Этот язык занесен сельджукскими завоевателями 900 лет тому на- зад. До этого aзербайджанцы говорили на персидским язы- ке. Пантюркисты вели большую пропоганду в Азербай- джане (söhbət Cənubi Azərbaycandan gedir – S.Ə.) расп- ространяя там, в большом количестве литературу. Од- нако это пропаганда не имела успеха, так-как пантюр- кисты не могли изменить естество азербайджанцев”. Qəvvam bunu deyir, lakin o, XI–XIII əsrlərdə İranlıların türklərin dilinə niyə keçdiklərini izah etmir. Böyük İran sivili- zasiyasının arxasında duran bir millət niyə bunu etsin ki? Bu, sirr olaraq qalır. Bunlar deyirlər ki, dili qəbul etdilər və bu dil də onların ana dili deyil. Ona görə də türk dili onlara yabancı- dır. Amma əndamca, antropoloji, mənəvi cəhətdən, digər var- 237 lıqları baxımından azərbaycanlılar elə İranlılardılar. Onların təbiəti dəyişilməmişdir. Yeri gəlmişkən, künyəsi və nisbəsi ilə məlum bir tarixi şəxsiyyətlə bağlı bir arayış verim: Əbu Əli Həsən ibn Əli Xacə Nizam-əl-Mülk iki böyük Səlcuq imperatoru zamanında haki- miyyətdə olmuş, bu boyda imperiyanı idarə etmişdir. Özü yazır: “Mən bütün ölkələrə, əyalətlərə (imperiyanın bir ucu Amu Dərya, bir ucu Egey dənizi idi – S.Ə.) farsca bilən, farsca danışan, fars təhsilli kargüzarlar, nəzarətçilər, müfəttişlər göndərirəm”. Tədqiqatçılar bu fikrə gəlirlər ki, Nizam-əl-Mülkün döv- ründə Səlcuq imperatorluğunda sayı 10.000-dən artıq İran ziya- lısı bu dövlətin idarəçiliyi, maarifi, kargüzarlığı, dövlət və digər yazışmalarını inhisara almışdı. Mən bunu nə üçün dedim? Ona görə ki, tarixi yanaşma ilə sübuta yetmiş olur ki, bu şəraitdə, belə bir mühitdə fars dili türk dili ilə əvəz oluna bilməzdi. Hələ onu demirəm ki, üç böyük türk imperatorluğu (Qəznəvilər, Qa- raxanlılar, Səlcuqlar) fars mədəniyyəti, ədəbiyyatı üzərində bö- yük sayğı və himayədarlıq edirdi. Fars ədəbiyyatının şah əsəri olan Firdovsinin “Şahnamə”sini belə Sultan Mahmud Qəznəvi sifariş vermişdi. Mən belə düşünürəm ki, 60.000 beytlik bu nə- həng əsərin müəllifinə vəd olunmuş ənamın verilməməsinin sə- bəbi hər halda bu kitabın başdan-ayağa antitürk ruhda yazılması idi. Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin qeyd etdiyi kimi, “Şahna- mə” fars şovinizmi və nasionalizmindən yoğrulmuş, türkə və türklüyə qarşı yazılmış bir əsərdir. Burada söhbət Azərbaycanın böyük bir hissəsindəki xal- qından gedir ki, əgər bunlar İranlı idilərsə, İranın böyük sivili- zasiyasına dayanırdılarsa, nə üçün onlar türkcəyə keçməli idilər? Demək istəyirəm ki, bu konsepsiya Əhməd Kəsrəvinin “Azəri, ya zəban-e bastan-e Azərbayqan” kitabından alınmadır. Qəvam əs-Səltənənin oxuduğu parça da, “Azərbaycan tari- xi”nin 1958-ci il çapında yer alan hissə də Əhməd Kəsrəvinin kitabından köçürmələrdir. Konseptual olsa da, plagiatdır. 238 Sonra aydın şəkildə izləmək olur ki, bu konsepsiyanı orta- ya qoyan Azərbaycan alimləri, EA-nın Tarix İnstitutunun əmək- daşları xüsusi hazırlıq işlərinə də qatılmışlar. Məsələn, onlar duyurdular ki, antropoloji biliklər, araşdırılmalar aparılmazsa, müəyyən etmək, sübut etmək mümkün olmayacaq ki, bu İranlı- dır, yoxsa türkdür. Niyə kiçik xalqlar öz dilində qaldı, amma ərazicə bu taydan bir neçə dəfə böyük olan Cənubi Azərbaycan dəyişdi? Bunu sübut etmək üçün antropoloji tədqiqatlar lazım idi. Bunlar bu səpgidə bircə nəfər antropoloq götürdülər. O, mərhum Rəbiyyə Qasımova idi. Rəbiyyə Qasımova nə yazırdı, onun yazdıqları Qəvam əs-Səltənənin dedikləri ilə nə dərəcədə eynilik təşkil edirdi? Bunu özünüz müşahidə edəcəksiniz. Diqqət yetirin, Rəbiyyə xanım yazırdı: “Южных и Се- верных азербайджанцев объёдиняет только тюркский язык, который нельзя считать родным языком современ- ных азербайджанцев, так-как он насильно был навязан местному насилению Азербайджана элементами восточ- ного происхождения”. 239 Rəbiyyə xanımın kitabı 1975-ci ildə çap olunub və kitab “Антропологические исследования современного населения Азербайджана” adlanır. Müəllif bir də yazırdı: “Mən qarşıma belə bir məqsəd qoymuşam ki, əvvəlcə Azərbaycanın həm qədim İran mənşəli əhalisinin, həm də Azərbaycanın yerli, aborigen əhalisinin xüsusi çəkilərini müəyyən edim”. Sonra isə “Опре- делить удельный вес элементов восточного происхож- дения (монголоид)”. Başqa tarixçilər bu tezisləri tutdular. Onlar bunu antropo- loji tədqiqatların nəticəsi kimi dəyərləndirməyə başladılar. Əh- məd Kəsrəvi deyir: “Onlar türk deyillər və türk dili də onların ana dili deyil”. “Quzey və Güney Azərbaycanı birləşdirən yalnız və yalnız onların ana dili olmayan türk dilidir,” – deyən Rauf Hü- seynovun, İqrar Əliyevin, Əlisöhbət Sumbatzadənin yazılarında bu məsələyə kifayət qədər toxunulmuşdur. Vaxtımız olsa, bu haqda geniş danışa bilərdik. Ancaq mən bir şeyi demək istəyirəm ki, Azərbaycan xal- qının antropoloji quruluşunun dəyişməz olduğunu Rəbiyyə xa- nımın tədqiqat apardığı zamanlar böyük Sovet alimləri də ya- zırdılar. Amma onların – Rəbiyyə xanım və Sovet alimlərinin aldığı nəticələr daban-dabana zidd idi. Mən onlardan bir neçəsinin adını çəkmək istəyirəm. Birincisi, professor Bunakın fikrini sizin diqqətinizə çat- dırmaq istəyirəm. O yazırdı: “Во втором тысячилетия до нашей эры в Евроазийской степи жили люди - евровзийская ветвь евро- пеоидного ствола. Ее представителями являются типы афанасьевской и андроновской культур, а в настоящее время Каспийский тип, характерный для азербайджанцев и туркмен”. Bu əsər 1956-cı ildə, Rəbiyyə xanımın əsərindən 20 il əv- vəl çap olunub. Bunak kifayət qədər tanınmış və çəkisi olan bir alim idi. Rəbiyyə xanımın rəhbəri Debets isə 1951-52-ci illərdə Yüklə 5,18 Mb. Dostları ilə paylaş:
|