Microsoft Word Elmi Mecmue 24-son doc
Yüklə 3,56 Kb. Pdf görüntüsü
|
Səbinə Mirzəyeva 98 qərbindəki Həmir bölgəsində yerləşmiş, daha sonra isə onlardan yeni-yeni tayfalar qoparaq səhraya köçmüş, bədəvi həyatı sürməyə başlamışlar. Rəbiə, Əhmar, İyyad və Müzərr-Ədnani qəbilələri və yaxud (əl-ərəb əl-müstərəbə) "sonradan ərəbləşmiş ərəblər" adlandırılırdılar. Onlar Məkkə və Hicazda inkişaf etmiş, sonra ərəbistan yarımadasının səhra bölgələrinə- mərkəzi və şimal bölgələrinə yayılmış və qəhtani- lərlə qaynayıb qarışmışlar. Tədricən həmir tayfasından Qüzaə, kəhlani nəslindən- həmdan, tayy, məzhic, kində, ləhm və əzd tayfaları ayrılmış, onlardan isə Övs və Xəzrəc qəbilələri və qəssanilər yaranmışdır (2,352). Bizə gəlib çatmış məlumatlara görə bu bölgədə hələ bizim eradan iki min il qabaq parlaq mədəniyyət nümunələri mövcud olmuşdur. Qədim Ərəbistanda bu erkən mədəniyyətin meydana gəlməsində torpaqların münbitliyi və yerli sakinlərin qonşu xalqlarla yaratdığı siyasi və ticari əlaqələrin rolu mühüm olmuşdur. Məlum olduğu kimi, islamdan qabaqkı dövrdə ərəblər mərkəzləşdirilmiş dövlət formasına malik olmamış, müstəqil siyasi qurumlardan ibarət qəbilələr sisteminə istinad etmişlər. Görünür ki, ərəblər cahiliyyə dövründə özlərinin sözün əsil məna- sında vahid ümmət olduğunu hələ dərk etməmiş, hakim şüur forması müəyyən qəbi- lələrə mənsubluq şüuru olmuşdur. Bu qəbilə ilə fəxr etmək, onu xarici düşməndən qorumaq, onun təəssübünü çəkmək hakim şüur formasının özəyini təşkil etmişdir. Ərəbistan yarımadasının sakinləri islamdan qabaq etnik nöqteyi-nəzərindən də vahid bir tam təşkil etmirdilər - cənub bölgələrinin ərəbləri qədimdən bəri həbəşlərlə və digər Şərqi Afrika xalqları ilə qaynayıb qarışmışdı. Beləliklə, öz rəng və xilqətləri baxımından, şimal ərəblərindən fərqlənirdilər. Dil baxımından, cənub qəbilələrinin dili həbəş-sami əlamətləri daşıyır və ibri və nəbəti dillərinə yaxın olan şimal dilindən seçilirdi. Ərəbistan yarımadasında bütün bölgə əhalisini bir siyasi— dini qurum daxilində birləşdirəcək müəyyən aparıcı qüvvə yox idi. Qəbilələr arasında tez-tez baş verən çəkişmələr və münaqişələr nəticəsində təcridlilik cərəyanları güclənmiş, burada - cənubda məmalik Yəmən, şimal-şərqdə Hiyrə məmləkəti, şimal-qərbdə Qəssanilər dövləti kimi ayrı-ayrı dövlətciklər meydana gəlmişdi. Yarımadanın mər- kəzində isə əsil qəbilə həyatı çiçəklənməkdə davam edirdi. Hicaz, Məkkə, Mədinə və Taif kim bir neçə şəhər istisna olmaqla, yerli sakinlərin əksəriyyəti qəbilə mənsu- biyyəti zəminində birləşərək yaşayırdı. Qədim Ərəbistanın ən mühüm əlamətlərindən biri dini etiqadlar çoxluğu idi. Yerli əhalinin müəyyən hissəsi yəhudi dininə etiqad bəsləyirdi. Yəhudiləri bəzən Allahın Xəlili İbrahim əl-İbrinin şərəfinə "ibranilər", bəzən Yəqub peyğəmbərin ləqəbi ilə Bənu İsrail, digər hallarda isə, Yəqub peyğəmbərin on iki övladından biri İslam hüququnun yaranmasından qabaq Ərəbistan yarımadasında etnik və əqidəvi durum 99 olan Yəhudanın adı ilə yəhudi adlandırırdılar. Bəzi tarixçilər göstərmişlər ki, İbra- him Xəlil miladdan qabaq təxminən iyirminci əsrdə Babilistanda olmuş müşayiətçi- ləri ilə birlikdə Babili tərk etmiş və ərəb aləminə gəlib çıxmışdı. Yəqub peyğəmbər- dən törənmiş yəhudilər isə eramızdan qabaq 1220-ci ilə qədər Misirdə qalmış, sonra Musa peyğəmbərin başçılığı altında Fironun təqiblərindən yaxa qurtararaq bu ölkəni tərk etmiş və Sinay yarımadasına, daha sonra isə "vəd olunmuş torpağa” “Kənana və ya Fələstinə gəlib çıxmışlar. Burada möhtəşəm bir dövlət qurmuş, Davud və Süley- man peyğəmbərlər bu dövlətin məlikləri olmuşlar. Yəhudilər sayca artırdılar Fələstin torpağı onlara darısqallıq etdikcə onlar qonşu ölkələrə - Misirə, İraqa və digər ölkə- lərə hicrət etməyə başlamışlar. Süleyman peyğəmbərin vəfatından sonra-təxminən eramızdan qabaq 933-cü ildə yəhudilərin daxilində parçalanma baş vermişdir. Fələs- tin torpağında iki yəhudi məmləkəti meydana gəlir - paytaxtı Urşəlim olmaqla cə- nubda Yəhudə məmləkəti və paytaxtı Samirə və ya Şəmrun olmaqla şimalda İsrail məmləkəti (8,142 ) Hələ qədim zamanlardan etibarən Ərəbistanda yəhudilərin Tiyma, Fədək, Xeybər, Yəsrib,Vadi-l-qüra,Yəmən, Nəcran və digər bölgələrdə düşərgələri vardı. Hicazda yurd salmış yəhudilər ticarət və əkinçiliklə, zireh qayırmaq, bahalı daş-qaş alveri ilə məşğul olur, əkinçilikdə yeni alət və üsullar icad edirdilər. Lakin yəhudi düşərgələri yalnız Hicazda yox, cənubda da mövcud idi. Nəcrandan şimalda yerləşən bənu Kənanə və yarımadanın mərkəzində - Mədinənin şərqində və Məkkənin şimal- şərqində yerləşən Kində, Nəcrandan şimal-şərqdə yerləşən Bənu Hərəs bin Kəəb belə düşərgələrdən idi. Tarixçilər qeyd edirlər ki, Zu Nuvas qədim Yəmən məliki ailəsinin üzvlərindıən olmuş, yəhudiliyi öz atası Tübban Əsəd bin Kəəbdən əxz etmişdi. O isə birinci həmirli idi ki, yəhudiliyi qəbul etmiş və onu öz məmləkətində yaymağa başlamışdı. Bu dövrdə Nəcran xristianlığın mühüm mərkəzlərindən biri idi. Kim Nəcrana gəlirdisə onu xristianlığı qəbul etməyə dəvət edirdilər. Yəhudiliyin cənub ərəb dövlətlərinə nə vaxt nüfuz etməsi haqda tarixçilər müx- təlif fikirlər irəli sürürlər. Lakin əksər alimlərin fikrincə, yəhudilər bu bölgəyə tədricən daxil olmuş, miladın beşinci əsrinin sonlarında, altıncı əsrin əvvəllərində bu proses başa çatmışdır. Yəhudiliyin bu bölgədə sürətlə yayılmasının səbəblərini isə adətən, yəhudi tacir və emissarlarının burada apardığı məqsədyönlü təbliğatla, bəzi ərəb tayfalarının xristian dövlətlərinə düşmən münasibəti, bu təlimin bəsitliyi və ərəb təfəkkürü üçün cazibədarlığı ilə izah edirlər. Tarixçilərin fikrincə, birinci əsrdən etibarən xristianlıq ərəblər arasında geniş yayılmağa başlayır. Lakin onun sözün əsil mənasında yayılması miladın dördüncü əsrində başa çatmışdır. Hirə, ərəb ölkələrin- Yüklə 3,56 Kb. Dostları ilə paylaş:
|