Microsoft Word Esas-kitab+S+v+. doc
Yüklə 4,51 Kb. Pdf görüntüsü
|
151 Qorqudu xatırladır. Alim belə hesab edir ki, Qorqud də- dənin obrazı poemada Azər baba və müdrik Ozan obraz- ları arasında «bölünmüşdür». O yazır ki, Azər babanın müdrikliyi ilə Ozanın sazı və sözü sanki bir-birini tamam- layır və bizə elə gəlir ki, şair, ehtimal ki, bunları simvolik şəkildə mənalandıraraq, ağlı, idrakı, təcrübəni, müdrikliyi Azər babanın, mahnı, musiqi və incəsənəti isə Ozanın timsalında vermişdir. Lakin hər halda «Azər baba, üstə gəl Ozan, bərabərdir Dədə Qorqud» (Azər baba + Ozan = Də- də Qorqud) düsturuna mənaca haqq qazandırmaq müm- kündür (25, 131-132). Əlamətdardır ki, Azərbaycan şairlərinin yaradıcılı- ğında «Kitabi-Dədə Qorqud» motivlərindən istifadə bütün hallarda milli-mənəvi dəyərlərlə bağlıdır. Şairlər eposa bu dəyərlərin qaynağı kimi müraciət etmişlər. Bunun belə olması isə qanunauyğun idi. Çünki «Kitabi-Dədə Qorqud» boylarında, tədqiqatçı İ.Rüstəmovun yazdığı kimi, «səxa- vət, qeyrət, sədaqət, ədalət, humanizm, gözəlliyin tərənnü- mü, musiqinin mahiyyəti, azadlıq problemi, sadə insan- ların səciyyəsi, ana müqəddəsliyi, vətənpərvərlik, doğru- çuluq, əxlaqi saflıq, etibar kimi bəşəri problemlərlə qarşı- laşırıq» (288, 18). Eposdakı bu milli-mənəvi, milli-əxlaqi keyfiyyətlər onun Azərbaycan xalqının etnik-psixoloji xü- susiyyətlərini inikas edən abidə olması ilə bağlıdır. Prof. Ə.Bayramov yazır ki, «Dədə Qorqud» dastanlarında öz əksini tapan etnik xarakter əlamətləri ümumən oğuz etno- sunun «psixi sima»sının aynası kimi çıxış edir (67, 27). Əslində, şairlərimizin, yazıçılarımızın eposa coşqun marağının əsasında elə bu amil durur. Özünü bir milli şəxsiyyət və sima kimi axtaran, milli özünütəsdiq ideyaları üçün alışıb-yanan yaradıcı subyektlər bütün bu ideya və idealları məhz «Kitabi-Dədə Qorqud» dastanlarında tapır- dılar. Bu cəhətdən görkəmli şair B.Vahabzadənin dastanın 152 obraz və ideyalarından istifadəsinin kökündə məhz milli ideyalar, milli özünütəsdiq idealları dururdu. «Azərbaycan oğluyam» şeirində «anasının torpaq», «atasının od olduğunu» və «oddan yarandığını» milli özü- nütəsdiqin ən ali və ülvi səviyyəsi kimi bəyan edən B.Va- habzadə milli varlığımızın «hünər» keyfiyyətini vəsf edər- kən «Kitabi-Dədə Qorqud»dan məşhur adalma motivinə istinad etmişdir: Hünər göstərməyincə Adsız yaşamışam mən. Dədəm Qorqud ad verdi Mənə öz hünərimdən (337, 197) Şair Qarabağ atını tərənnüm edərkən onu elimizin igidlik simvolu səviyyəsinə qaldırır və bu zaman ulu Ba- yadur xanı yada salır: Qarabağın kürən atı - Döyüşlərdə arxasıdır Koroğlunun, Bayandurun (336, 46) Başqa bir (adsız) şeirində ulu Dədə Qorqud sənət- karın onun ürəyini içəridən didən fikirləri, milli arzu və istəklərini bölüşdüyü həmsöhbət - həmdərddir: Tutuşmuşam, çaxmaq yoxdur alışmağa. Qaynayıram, təpərim yox, nə coşmağa, nə daşmağa. Ürəyimin sözlərini oba-oba danışmağa Dədə Qorqud timsalında ozan ola, Bir qəribə yuxu gördüm, istəyimcə yozan ola! (336, 46) 153 Böyük şairin poeziyasında dastana bütün hallarda milli dəyərlər aspektində müraciət etməsinin səbəbləri onun bir məqaləsində belə izah edilmişdir: «Hər bir xalq üçün öz kökünü, ilkini və qaynağını bilmək vacibdən vacibdir. Ona görə ki, hardan gəldiyini bilməyən hara gedəcəyini də bil- məz. Bu gün böyük xarüqələr yaradan, qəhrəmanlıqlar gös- tərən xalqımız bu qüdrəti və bu gücü haradan almış - deyə düşündüyümüz zaman keçmişə baxır, ilkimizi araşdırmalı oluruq. Bugünkü qəhrəmanlar kökləri əsrlərin dərin qatla- rına işləyən nəhəng bir ağacın əsrimizdəki budaqlarıdır. Bu ağacın adı «Qorqud» ağacıdır» (335). «Kitabi-Dədə Qorqud» istiqlal şairi Xəlil Rza Ulu- türkün yaradıcılığında birbaşa milli ideallar abidəsi kimi geniş şəkildə tərənnüm olunmuşdur. Böyük sənətkar öz şeir və poemalarında dəfələrlə eposun obrazlar aləminə üz tumuş, onlardan öz milli düşüncə və ideyalarının ifadə vasitəsi kimi istifadə etmişdir. Məsələn, bütün varlığı, o cümlədən varlığının ayrılmaz parçası olan poeziyası ilə xalqa, onun milli-mənəvi dəyərlərinə bağlı olan X.R.Ulu- türk «Saz» şeirində əsrlər boyu xalqımızın dərdinə və se- vincinə şərik çıxmış sazı da böyük bir şövqlə tərənnüm et- mişdir. Şair sazı xalqımızın tarix yolunun yoldaşı, millətin sirdaşı kimi tərənnüm etmiş və onun müqəddəsliyini ulu babamız Dədə Qorquda bağlamışdır: Sən durna boğazlı, bülbül avazlı, Ağır yollar gələn yoldaşım mənim! Xəzərli, Göyçəli, Kürlü, Arazlı, Uzaq Urmiyəli sirdaşım mənim! Dilə gəl... saçılsın atəşin, odun, Sən ki dərdlərimin tərcümanısan. Əsrlər dalından Dədəm Qorqudun Bizə göndərdiyi ərməğanısan... (300, 57-58) 154 Görkəmli Azərbaycan şairi M.Arazın yaradıcılığında da «Dədə Qorqud» motivlərinin mənalı şəkildə bədiiləşdi- rilməsinə rast gəlirik. Məsələn, şairin çox məşhur olan «Məndən ötdü, qardaşıma dəydi» adlı şeirində biz bunun bir nümunəsini görürük. Bu şeir çox ciddi bir məsələyə - «məndən ötdü» kimi antimənəvi yaşam düsturunda ifadə olunmuş milli biganəlik probleminə həsr olunmuşdur. Bu şeir onun yaradıcılığının zirvə məqamlarından birini təşkil edir. Şeirdə Azərbaycan xalqının ulu qəhrəmanları sıra- sında Qaraca Çobanın və Dəli Domrulun da adları çəkilir: Səninləyəm, ulu babam? Bu məsəli kimdi yazan? Hansı soysuz ata idi, Ataların imzasını Çəkib ona mövhür basan?! Adınızı dastanlardan oğrayaram, Ruhunuzu qıyma-qıyma doğrayaram, Qara Çoban, Ulu Babək, Dəli Domrul, Ey Xan Eyvaz, Gizir oğlu Mustafabəy. Əgər ki siz Bu məsələ qol çəkdiniz! (54, 220) Burada igidlik və sədaqət simvolu Qaraca Çoban və yenə də coşqun, qarşısıalınmaz qəhrəmanlıq rəmzi Dəli Domrul Azərbaycan tarixi və epik düşüncəsinin qəhrə- manlıq simvoluna çevrilmiş isimlərlə bir sırada hallandı- rılmış və onlara milli güvənc yeri kimi müraciət olun- muşdur. Müasir Azərbaycan poeziyasında elə məqamlar var ki, birbaşa «Dədə Qorqud» poetik ruhunun varlığına bağ- Yüklə 4,51 Kb. Dostları ilə paylaş:
|