202
ifadəsini görürük. Füzulinin Veysəllli kəndindən Bakıya, ali
təhsil almağa yollananda Əşrəf iyirmi yaşını yenicə adlamışdı.
Ali təhsil illərindən sonra həyatını büsbütün Sumqayıta bağla-
yan Əşrəf Veysəlli üçün o zamanlar Veysəlli həsrəti ani idi,
istəyəndə gedib öz doğma kəndini görə bilirdi. Amma indi
nəinki Veysəlli, bir vaxt şeirlərində gözəlliklərini vəsf etdiyi
Şuşa, Tərtər çayı, Ərgünəş də ürəyində həsrət dağına dönüb:
Gözəl Qarabağın acı həsrəti,
Ömrümü talayır, könlümü didir.
Orda uşaqlığım əsirlikdədir,
Burda qocalığım xəcalət çəkir.
Əşrəf Veysəllinin bir qarabağlı kimi keçirdiyi mənəvi əzab-
ları biz də anlayırıq. Ona görə də şəxsən onu qınamaq olmaz ki,
niyə Veysəlliyə gedə bilməməyini özünə dərd edir,
“Qayabulağ”ın yad əllərdə olmağına dözmür,” qaçqın” sözün-
dən acığı gəldiyini gizlətmir. Bunu qarabağlı da ürəyindən keçi-
rir, qarabağlı olmayan da..... bu söhbətə kimsə rəng qatmasın,
amma Əşrəfin hissləri bizə daha doğma görünür, çünki o
torpaqların, o kəhrizlərin, o qayaların, o çayların, o meşələrin
qoynunda boya-başa çatıb.
Onun şeirlərində gələcək qələbənin rəhni yolları da göstə-
rilir. O da Birlikdir, xalqın bütün zümrələrinin, iqtidarlı-müxali-
fətli nümayəndələrinin bir araya gəlməsidir. Amma birlik baş
tutmur.
Yenə fikirləri baş-başa gəldi,
Başı sağolmuşlar birləşə bilmir.
Bir doğma ananın iki övladı,
Əkiz doğulmuşlar birləşə bilmir.
203
Fikirli çağında, dərdli çağında,
Yanıb yaxın durmur dost da,yaxın da.
Güllə qabağında, top qabağında,
Küncə sıxılmışlar birləşə bilmir.
Öz eli, obası əlindən çıxan,
Torpağı, havası əlindən çıxan,
Öz yurdu-yuvası əlindən çıxan,
Eviyıxılmışlar birləşə bilmir.
Əşrəfin şeirlərini dərdli şeirlər də adlandırmaq olar. O dərd
ki, hamımızın dərdidir və bir şair qələmində poeziyanın da
dərdinə çevrilirsə, bunu şairin uğuru sayırıq. Amma hər dərdi,
içində kədəri şahə qalxan şeir də poeziyanın dərdinə çevrilmir.
Burda gərək poetik istedadın gücü, qüvvəsi bilinə.
Əşrəf Veysəlli faciəmizin səbəblərini, köklərini də axtarır və
bir şeirində yazır ki:
Axır Qarabağda günahsız qanım,
Səbri tükənibdir torpağın, daşın.
Mən yenə inanım? Yenə aldanım?
Gördüm vəfasını “Böyük qardaşın”.
Günahkar özüməm, özüməm bir də,
Qardaş dediyimin iyrənc əlidir.
Gözümüz qıpığa, sinəmiz dərdə,
Başımız qapaza öyrəncəlidir.
Başqa bir şeirdə- “Məni qoymadılar sözümü deyəm”-Əşrəf
Veysəlli reallıqda, gerçəklikdə çəkdiyi mənəvi əzablardan söz
açır. Həyat çox mürəkkəb və təzadlıdır, şair bu təzadların
insan taleyində yaratdığı çarpaşıq, ziddiyyətli dönəmləri qələmə
alır. Şairin təsvir etdiyi lirik qəhrəman (əslində, şairin özü)
204
məmləkətdə, yaşadığı mühitdə, cəmiyyətdə baş verən mənfi
olayların birbaşa onun həyatından yan keçmədiyini dilə gətirir:
Bir yanıq kamanam, bir qırıq sazam,
Köksü dağım –dağım dağlanmış neyəm.
Məni qoymadılar şeirimi yazam,
Məni qoymadılar sözümü deyəm,
Nə vaxtdır çarmıxa çəkiblər məni,
İri düşmənlərim, xırda dostlarım.
Bizi Qarabağda qırır erməni,
Yıxıb sürüyürlər burda dostlarım.
İsitmək qüdrətim çatarmı mənim,
Donuq vicdanları, soyuq qanları.
Üzü qara olsun bu zəmanənin,
Xəcalət eylədi qəhrəmanları...
Ə.Veysəllinin “Qarabağnamə”sində (bu mövzuda yazdığı
şeirləri şərti olaraq belə adlandırmaq mümkünsə) təkcə həsrət,
qəm və nostalgiya hissləri deyil, həm də nikbinlik, qələbəmizə
inam hissi də öz əksini tapır. “Əsgər atasının məktubu”, “Əsgər
atasıyam”, “Vətən dardadır” şeirləri də hərbi vətənpərvərlik
ruhunda qələmə alınıb və hiss olunur ki, Ə.Veysəlli bu şeirlərdə
özünü zorlamır, yəni təbliğat xatirinə deyil, müharibənin bizim
qələbəmizlə başa çatacağına böyük inam hissi ilə oxucuya üz
tutub.
Çağırış ruhu “Vətən dardadır” şeirində daha parlaq şəkildə
öz təcəssümünü tapır:
Gözümün odudur o yurd, o işıq,
O mənəm- yıxılan vüqar dağından.
Bəsdir, əsrlərlə yatıb qalmışıq.
Bəsdir! Çıxmalıyıq fil qulağından.
205
Bu daşlar, qayalar dönsün qılınca,
Qarlı zirvələrdən qoy keçsin yolum.
Məğlub bir ölkənin şahı olunca,
Qalib bir ölkənin şəhidi olum!
“Əsgər atasının məktubu” və “Əsgər atasıyam” şeirlərində
isə çağırış harayı daha gur səslənir. Bu şeirlərdə inam hissi,
qələbə arzusu ön plandadır.
Ürəyim çırpınmaz, nəbzim döyünməz,
Mənim sizin kimi arxam olmasa.
Kiçik bir zəfər də üzümə gülməz,
Böyük qələbəyə inam olmasa!
Ölmərəm, gözlərəm o günü qardaş-
Bayrağım Şuşaya sancılan günü.
Bu bağlı yolların düyünü, qardaş,
Atəş xətlərində açılan günü.
Söhbətimizə Əşrəf Veysəllinin “Başına daş düşsün, yıxılsın,
ölsün. Kimin ki, əlindən Şuşası getdi” nisgilli bir şeiri ilə
başlamışdıq. Şuşa bizim mədəniyyətin beşiyi olan məkan idi.
Biz onu müvəqqəti də olsa, itirdik. Amma yenə qayıdacağıq o
gözəl -möcüzəli şəhərə. Bilmirəm. yad tapdağında olan Şuşa
möcüzəsindən bir əsər-əlamət qalacaqmı? Amma onu bilirəm
ki, lap fantastik bir arzu da olsa, Əşrəf Veysəlli ilə birgə
olacağıq o şəhərdə və Əşrəfin 1969-cu ildə Şuşaya həsr etdiyi
şeiri də yenə onun dilindən eşidəcəyik:
Dolayıb belimə əyri yolları,
Seyrinə çıxmışam bir məmləkətin.
Qolları-bir doğma ana qolları,
Yolları-bir ömrün yolundan çətin.
Dostları ilə paylaş: | 
