Microsoft Word etraf muhit cavab az doc
Yüklə 480,9 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- «frontal iqtisadiyyat»ın konsepsiyasının
- 1980-ci ill ərin ortalarında mövcud t əbi əti mühafiz ə konsepsiyası t əbii sistemin yükl ənm əsi il ə içtimai inki
- 9. Ekoloji m əhdudiyy ət konsepsiyası, onun əh əmiyy əti v ə n ətic əl əri.
- 10. Maddi istehsal sah əl ərinin inki şafının ətraf mühit ə t əsiri v ə sa ğlamla şdırma yolları.
7 Bu qarşılıqlı əlaqənin həyata keçməsinin ümumi müddət vaxtı 3,5 mln ildən az deyildir.. nsanların bütün həyatı təbii mühitin xüsusiyyətlərindən asılı olduğuna görə qarşılıqlı münasibətlərdə təbii amillər əsas həlledici rol oynayır. nsanlar birgə yaşayaraq, ovçuluq, balıqçılıqla məşqul olmuş və təbiətə əsaslı təsir göstərməmişlər. Belə ki, insana ilk sosial cəmiyyəti yaratmaq üçün xeyli zaman tələb olunmuşdur (yüz min illər), bu da içtimai içma quruluşundan müasir tipli insanın formalaşmasına-neoantron yaranmasına imkan vermişdir. 8. Ətraf mühitin iqtisadiyyatında ekoloji-iqtisadi və sosiekoloji prinsiplər. Sənaye istehsalının artması ətraf mühit imkanlarını insanların maraqları naminə dəyişdirmiş, eləcə də ekoloji balans pozulmuşdu. Bir çox ölkələrdə, xüsusilə iri sənaye rayonlarında cəmiyyət ilə təbiət arasındakı münasibətlər böhran xarakteri almışdı. Bu tendensiya XX əsrin ikinci yarısında insanın həyatına və dünyanın bütün regionlarına sirayət edən elmi-texniki inqilabın başlanması ilə daha da gücləndi (ET ).
Ə traf mühitə texnogen təsirlər öz miqyasına görə bir çox təbii proseslərlə müqayisə olunmaz səviyyəyə çatmış, elecə də insan fəaliyyəti biosferdə maddələr dövranı və enerji prosesinin mübadiləsinin pozulmasına şərait yaratmışdır. Ə traf mühit keyfiyyətinin kəskin pisləşməsi, bununla əlaqədar yaranan iqtisadi çətinliklər təbiətin mühafizəsinin yeni konsepsiyasının yaranmasına və hakim olan «frontal iqtisadiyyat»ın konsepsiyasının dəyişməsinə gətirib çıxartdı. Təbiətdən istifadənin sənaye cəhətdən inkişaf etmiş ölkələrdə aparıcı prinsipi
minimum xərc qoyulmaqla maksimum iqtisadi nəticələrə və təbii mühitin mini- mum pozulmasına nail olmaqdır. Bu prinsipin reallaşmasında, yenə də iqtisadi maraqlar birinci plana keçir, çünki təbii mühitin pozulmasının «minimum» anlayışı dəqiq olmayan, tez-tez izaha ehtiyacı olan və qısa müddətdə iqtisadi gəlir arzusunu
8 yerinə yetirə bilən marağı yaradır. Buna baxmayaraq, bu prinsipin praktik tətbiqi təbii mühitin inkişaf etməklə olan pozulmalarını müəyyən dərəcədə ləngidə bilir. . Bununla yanaşı sənaye cəhətdən inkişaf etmiş ölkələrdə təbiəti mühafizə tədbirlərinin aparılması müəyyən ekoloji stabilliyə nail olmağa imkan vermişdir. Lakin bu ətraf mühitin vəziyyətinin köklü dəyişikliyi deyildir, çünki təbiətdən istifadənin ekoloji-iqtisadi konsepsiyası, iqtisadiyyatın inkişafında təbii sistemin fəaliyyət qanunauyğunluqlarının əsaslanmış səviyyəsinin nəzərə alınmasını təhmin edir. «Frontal iqtisadiyyat» konsepsiyası kimi təbiəti n mühafizəsi konsepsiyası da insan fəaliyyətinin mərkəzində durur, hansı ki, təbiətin mühafizə fəaliyyətinə qaçılmaz proses kimi baxılır, çünki ətraf mühitin pozulması həm insana, həm də iqtisadiyyatın inkişafına mənfi təsir göstərir. Təbiətdən istifadə, ekosistem və onu təşkil edən sahələrin dinamik taraz- lığını saxlaya bilən, maksimum iqtisadi effekt qazanan yeni sosioekoloji prinsipə ə saslanmalıdır. Bu prinsipin tətbiqi təbiətdən istifadədə təbiətin passiv mübadilə- sindən aktiv səmərəli mühafizəyə, təbii resurslardan səmərəli istifadəyə, insanın yaşama, məskun mühitinin optimallaşdırılmasına imkan verər. Sosial-iqtisadi inkişaf, mütləq şəkildə ətraf mühitin keyfiyyətinin saxlanılmasına və bərpa olunmasına xidmət etməlidir. 1980-ci illərin ortalarında mövcud təbiəti mühafizə konsepsiyası təbii sistemin yüklənməsi ilə içtimai inkişafın sərhəddində yeni ekoloji məhdudiyyət konsepsiyası yaratmışdır. Bu konsepsiyanın yaranmasına ətraf mühit haqqında BMT-nin Beynəlxalq komissiyasının tapşırıqlarına əsaslanan «Bizim ümumi gələcəyimiz» (1987) məzurəsi və Q.X.Brundlandın rəhbərliyi ilə Ə traf mühitin qorunması və inkişafının Beynəlxalq Komissiyası (ƏMQ və BK)-in inkişafı təsir göstərmişdir. Məruzələrdə ətraf mühitin mühafizəsinin uzunmüddətli strateqiyası təklif olunmuşdur ki, bu da uzun dövr ərzində təbiətin mühafizə strateqiyasının, dünya iqtisadiyyatının dayanıqlı inkişafının və təbiətdən istifadənin iqtisadiyyatının problemlərinin həllinin üsul və vasitələrini müəyyən edir. 9. Ekoloji məhdudiyyət konsepsiyası, onun əhəmiyyəti və nəticələri. 9 Dayanıqlı inkişaf anlayışının əsasını təşkil edən iqtisadi qərarların qəbul edilməsində uzunmüddətli ekoloji problemlərin nəzərə alınması vacibdir. Burada ə sas vəzifə ətraf mühiti çirkləndirən mənbələr və onların aradan qaldırılması üçün yolların axtarılmasına yönəlməlidir. Təbiətdən istifadənin konsepsiyası, resurslara qənaət olunması ilə iqtisadi artımın konsepsiyasına əsaslanmalıdır. Ekoloji nəticələrin gələcək nəsillər üçün minimuma endirilməsində mövcud prob- lemlərin həlli naminə təbii zənginliklərdən israfçılıqla istifadə etmək olmaz. Beləliklə, ekoloji məhdudiyyət problemi indiki və gələcək nəslin tələbatı arasında kompromis əsaslarla, hər hansı dövlətin uzunmüddətli sosial-iqtisadi inkişaf strateqiyasını işləməklə həyata keçirilməlidir. Rio-de-Janeyroda «Rio Deklarasiyası», «XX əsrin gündəlik məsələsi», (1992) BMT-nin konfransında ətraf mühit və onun inkişafına aid qəbul olunmuş sənədlərdə, hər hansı təsərrüfat sahəsinin ekoloji təhlükəsizliyi, təbiət və cəmiyyətin birgə harmonik inkişafı qeyd olunmuşdur. Rio-de-Janeyroda BMT-nin ətraf mühit və inkişafı Konfransı, Qahirədə ə hali yerləşməsinə həsr olunmuş Beynəlxalq konfrans (1994) bir daha sosial- iqtisadi, qemoqrafik və ətraf mühitin inkişafının ayrılmaz əlaqələrini sübut etdi. Beləliklə, hər hansı dövlət, bir qayda olaraq, ekoloji-iqtisadi inkişafın üç mərhələsini keçir: 1) frontal iqtisadiyyat; 2) təbiəti mühafizə nəzərə alınmaqla iqtisadiyyatın inkişafı; 3) ekoloji məhdudiyyətlərin nəzərə alınması (qayanıqlı inkişaf). Hər bir mərhələ təbiətdən istifadənin özünəməxsus prinsiplərinə − iq- tisadi, ekoloji-iqtisadi və sosial-ekoloji, prinsiplərə əsaslanır. Qeyd etmək lazımdır ki, göstərilən prinsiplərin reallaşdırılması müxtəlif ölkələrdə sosial-iqtisadi və ictimai-siyasi amillərdən asılı olaraq müxtəlif xüsusiyyətlərə malikdir
stehsalın təbii mühitə təsiri maddələr mübadiləsi, təbii komponentlərə enerji və ya informasiya ilə yaranır ki, bunun da nəticəsində mühitin vəziyyətində yol verilə bilən kəmiyyət və keyfiyyət dəyişiklikləri (pozulma və ya çirklənmə) əmələ Yüklə 480,9 Kb. Dostları ilə paylaş:
|